Is 60 het nieuwe 40? ‘Onzin. Vroeg met pensioen is goed voor gezondheid’
Demograaf Patrick Deboosere: ‘Je moet als oudere actief blijven, zeker. Maar je hoeft niet te werken.’Beeld ANP
DemograafPatrick Deboosere
De zestiger van vandaag is de veertiger van vroeger? ‘Klinkklare onzin,’ zegt demograaf Patrick Deboosere. Een normale pensioenleeftijd is wat hem betreft 60 jaar. ‘Je moet actief blijven, maar niet per se met werk.’
De Brusselse stoepen wemelen van de elektrische deelsteps en -fietsen, ook bij het Centraal Station. Scannen en wegwezen, naar de Vrije Universiteit, waar hoogleraar Patrick Deboosere demografie doceert. Zijn kamer is geordend, met op tafel een stapel van zijn laatste boek ‘Lang leve de vergrijzing’.
Deboosere is 68. ‘Uitzonderingen heb je altijd. Voor groepen als wetenschappers, rechters en kunstenaars is doorwerken makkelijker.’ Maar voor de meeste ouderen is het pensioen een verademing, zegt hij. ‘Waak voor een discussie over wat een zwaar beroep is. Iedereen moet de kans hebben op een redelijke leeftijd met pensioen te gaan. Want iedereen wordt anders oud.’ Al te veel senioren gaan niet lekker van hun pensioen genieten, want zijn voor die tijd echt op, zegt Deboosere.
Hij noemt de relatief hogere instroom van laagopgeleiden in een arbeidsongeschiktheidsuitkering een ‘verborgen verlaging van de pensioenleeftijd’. ‘Dat geldt ook voor regelingen in een generatiepact voor 60-plussers om minder te werken.’ Werknemers leveren daarbij vrijwillig salaris in. Om dat te voorkomen, kan volgens de demograaf de pensioenleeftijd beter omlaag naar 60 jaar. Dat is goed voor ouderen nu én voor jongeren straks. Kort samengevat bestrijdt de hoogleraar het frame dat vergrijzing een ramp is: ‘Het is juist een fantastisch gegeven. Dat je bij je geboorte een garantiebewijs krijgt om 85 jaar te worden! Dat is wat de meesten halen.’
Uitgaven en inkomsten
En de stijgende pensioenlast dan? Deboosere ziet de oplossing in verschuiven van uitgaven en inkomsten. ‘Belastingtarieven voor rijken en grote bedrijven worden altijd verlaagd. Sinds 2000 is de ongelijkheid in inkomens toegenomen en het vermogen van superrijken gegroeid. Zo krijgt de overheid minder inkomsten, stijgt het aantal daklozen en het tekort aan sociale woningen.’
De strijd tussen kapitaal en arbeid is eeuwenoud. ‘Het kapitaal dwingt tot flexibel werk, nulurencontracten en langer doorwerken. Dat is terug te draaien. Canada en Polen zijn ons voorgegaan en hebben de pensioenleeftijd weer verlaagd.’
Vooruitgang
Het grote verschil met vroeger is dat de kindersterfte zeer laag is, en sterfte op alle leeftijden sterk is teruggedrongen. De verklaring van de grote vooruitgang in levensverwachting ligt in een combinatie van factoren. Denk aan verkeersveiligheid: in de jaren 70 droeg niemand een helm of autogordel. Dan is er de wetenschappelijke en technologische evolutie, die leidde tot betere geneeskunde, betere productie en controle van voedsel. ‘Even belangrijk is de maatschappelijke evolutie: iedereen deelt in de vooruitgang. Zo ontstond de welvaartsstaat in West-Europa en de VS.’
‘Toch zwakt de stijging van de levensverwachting af. Overal. Het is een mythe dat we altijd ouder zullen worden. Dat creëert een valse realiteit waardoor bepaalde groepen het juist zwaarder krijgen.’ Want niemand staat op zijn 60ste fit aan de lopende band. Een verpleger van 70 is niet gevrijwaard van dementie. Een brandweerman van 70 gaan we evenmin zien, zegt Deboosere. ‘We worden niet fitter ouder. We worden met veel meer mensen oud.’ De Griekse koningin Eos viel op jonge mannen. Ze vroeg Zeus haar minnaar onsterfelijk te maken. ‘Haar wens werd vervuld. Maar hij werd elk jaar krakkemikkiger,’ lacht de demograaf. ‘Natuurlijk hebben we nu meer 100-jarigen dan toen,’ nuanceert hij. ‘De wereld heeft inmiddels 7,6 miljard bewoners.’
Patrick Deboosere: ‘Nog altijd worden wij op dezelfde manier ouder als twintig jaar terug en krijgen we kwalen op dezelfde leeftijd als voorheen.’
Dezelfde kwalen
Winst boeken gaat moeizamer, nu kinderen niet meer massaal overlijden. ‘Vanaf 80 jaar worden mensen frêle en kwetsbaar. De biofysieke mens is niet wezenlijk veranderd. We kunnen de natuur niet makkelijk de baas, de ouderdom niet overwinnen. Je mag nog zo fit zijn, als je 70 bent, win je niet van iemand van 50 of van 30. Dat de zestiger van vandaag de veertiger van vroeger is, is klinkklare onzin. Nog altijd worden wij op dezelfde manier ouder als twintig jaar terug en krijgen we kwalen op dezelfde leeftijd als voorheen.’
Vroeger werkte je tot je er dood bij neerviel. ‘De levensverwachting is gestegen mede dankzij pensioen en minder zwaar werk. Onderzoeken wijzen uit dat vroeg pensioen goed is voor de gezondheid. Je moet als oudere actief blijven, zeker. Maar je hoeft niet te werken.’
Een belangrijk deel van Debooseres boek gaat over arbeidsrechten. Er is gestreden voor een werkweek van 38 uur en betaald verlof, benadrukt de demograaf: ‘Vrije tijd is belangrijk. Het doel van de economie moet zijn de mens en de natuur, niet andersom. Je moet vertrekken vanuit de werkende mensen, hun gezondheid en beperkingen.’ De hoogleraar spreekt werknemers die zwaar fabriekswerk doen, tegelzetter zijn of schoonmaken. ‘Zelfs als ze pas 40 zijn, beseffen ze al dat ze de 60 zo niet halen. Ook al doen ze het werk graag. Politici begrijpen niet wat gewone mensen moeten doen om hun brood te verdienen.’
(Trouw)
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.