Jan Balliauw: ‘Ik ben niet supergelukkig met mijn pensioen. Ik doe het werk nog altijd heel graag’
Ayfer Erkul2 december 2024
Humo sprak met VRT-Ruslandcorrespondent met pensioen
Beeld HUMOnormalDe cirkel is rond. Jan Balliauw (64) begon zijn VRT-carrière als correspondent in een Sovjet-Unie die op instorten stond. Meer dan dertig jaar versloeg hij de machtsspelletjes van het Kremlin. Gisteren ging hij op pensioen bij de openbare omroep en laat hij een wereld achter die opnieuw in brand staat – en opnieuw speelt Rusland de hoofdrol. ‘Ik ben al tien jaar bezig met het verzekeren van mijn opvolging bij de VRT.’
Dit artikel verscheen origineel in Humo op 3 december 2024.
Twee keer wordt Jan Balliauw emotioneel tijdens het interview. Een subtiele knik in zijn stem, een verdachte glans in zijn ogen: enkele seconden maar, dan herpakt de immer onbewogen journalist zich alweer. Het overkomt hem bij de gedachte aan Rusland, zijn tweede thuis, waar hij sinds de oorlog in Oekraïne als westerse journalist niet meer welkom is, en wanneer hij over zijn pas overleden vader vertelt: drie dagen nadat hij hem had begraven, stond Balliauw alweer in de VRT-studio’s.
JAN BALLIAUW «Mijn vader was terminaal ziek, hij had longkanker. Hij heeft niet lang in het ziekenhuis gelegen. De eerste week dachten we nog dat het in orde zou komen, dat hij een longontsteking had en snel zou kunnen terugkeren naar zijn serviceflat. Maar dan kregen we te horen dat hij niet meer beter zou worden. De dokters waren verbaasd dat hij zo snel achteruit was gegaan. Het ziekenhuis stelde hem nog twee onderzoeken voor, maar voor mijn vader hoefde het niet meer. Hij was niet bang en leed ook geen pijn, hij is heel vredig ingeslapen.
»Ik heb niet veel tijd gehad om stil te staan bij zijn overlijden, ik werd overstelpt door werk. Eerst was er het nieuws dat Joe Biden groen licht gaf voor de levering van ATACMS- langeafstandsraketten aan Oekraïne, daarna ging de oorlog zijn duizendste dag in en moest ik de balans opmaken. Ik schuif de rouw een beetje voor me uit tot ik tijd kan maken om echt verdriet te hebben.»
HUMO Je gaat je pensioen in als wees.
BALLIAUW «Ja, en het is een grote leegte. Mijn moeder is in 2006 gestorven, heel plots en veel te vroeg. Bij haar was het gemis er onmiddellijk. Bij mijn vaders dood is er nu vooral dankbaarheid dat hij zo lang bij ons is kunnen blijven. Hij heeft nooit grote gezondheidsproblemen gehad en zou in januari 92 geworden zijn.»
HUMO In 2022 kreeg je ook al een klap te verwerken. Toen je kort na de Russische inval in Oekraïne naar Moskou vloog voor een reportage, moest je na enkele uren onverrichter zake terugkeren. Sindsdien kun je er niet meer werken als journalist.
BALLIAUW «Een deel van mijn leven is afgesneden, en dat is heel pijnlijk. Rusland is mijn tweede thuis. Ik heb er in het begin van mijn carrière drie jaar gewoond. Als ik in Sint-Petersburg kom, waar de meeste van mijn vrienden wonen, voel ik me goed. Hetzelfde voor Oekraïne: ik ken er zoveel mensen, ik ben meermaals in Bachmoet en Marioepol geweest, steden die nu in Russische handen zijn. Voor mij is de oorlog in Oekraïne geen oorlog van cijfers, maar van mensen die ik persoonlijk ken.»
HUMO Waarom moest je vertrekken uit Rusland?
BALLIAUW «Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken had me verzekerd dat mijn accreditatie, die je nodig hebt om te werken als journalist, klaar zou liggen. Maar toen ik in Moskou arriveerde, was die nog niet in orde. Ik kreeg geen verdere uitleg. In Rusland was toen net een nieuwe mediawet aangenomen die het gebruik van de woorden ‘inval’ en ‘oorlog’ voor de situatie in Oekraïne strafbaar maakte, met terugwerkende kracht. Ik had natuurlijk heel vaak het woord ‘oorlog’ in de mond genomen, en de Russen konden dat makkelijk terugvinden. Een accreditatie had me nog een zekere vorm van veiligheid kunnen bieden, maar toen die niet in orde bleek te zijn, heb ik beslist om diezelfde dag nog het land te verlaten. Sindsdien is het voor buitenlandse journalisten heel moeilijk geworden om in Rusland te werken.»
‘Rusland was mijn tweede thuis, maar als westerse journalist was ik er niet meer veilig. Ik wilde niet in de cel eindigen’
HUMO Je kunt wel nog als toerist gaan.
BALLIAUW «Dat klopt, maar ik heb geen enkele zekerheid dat me niets zal overkomen. België heeft 200 miljard euro aan Russische tegoeden bevroren bij het financiële bedrijf Euroclear. Om dat geld terug te krijgen, zou Rusland ons land weleens onder druk kunnen zetten door gijzelaars te nemen. Dat overkwam Evan Gershkovich, een correspondent van The Wall Street Journal: hij werd in 2023 beschuldigd van spionage en zat meer dan een jaar in een Russische cel. Hij kwam uiteindelijk vrij na een gevangenenruil tussen de VS en Rusland.»
HUMO Rustig uitbollen tot aan je pensioen zat er door de oorlog in Oekraïne niet in. Plots zagen we je in loopgraven rondlopen en vluchtelingen interviewen aan het strand van Odessa: je leek op te leven.
BALLIAUW «Het is een beetje cynisch, maar een oorlog levert interessant werk op voor een journalist. Bovendien kwam in dat conflict alles samen wat ik de afgelopen jaren persoonlijk had meegemaakt. Ik volg Rusland sinds de jaren 80, ik was in Oekraïne toen de inwoners er voor de onafhankelijkheid stemden, ik was in Wit-Rusland toen de leiders van Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland beslisten om de Sovjet-Unie op te heffen. Ik stond in 2014 op het Maidanplein en trok naar de Krim toen die door Rusland werd geannexeerd. De oorlog in Oekraïne is het spijtige culminatiepunt van mijn hele carrière.»
VIJANDBEELD
HUMO Je bent bijna toevallig in de journalistiek gerold. Je hebt rechten gestudeerd: is aan jou een begenadigd strafpleiter verloren gegaan?
BALLIAUW «Ik heb nooit advocaat willen worden. Ik wilde graag geografie studeren, maar die richting was te wetenschappelijk voor iemand uit de Latijn-Griekse. Bovendien was ik slecht in wiskunde. Rechten was het resultaat van een eliminatie: de minst slechte van alle keuzes (lacht). Ik had ook affiniteit met de juridische wereld, want mijn vader was hoofdgriffier bij de jeugdrechtbank in Antwerpen. Bovendien is de opleiding rechten zo algemeen dat je alle opties openhoudt.
»Ik speelde wel even met het idee diplomaat te worden. Ik was zelfs geslaagd voor het examen, maar Buitenlandse Zaken kon mij niet verzekeren dat ik een post zou krijgen in Oost-Europa. Daarom besloot ik op eigen houtje naar Rusland te trekken. Ik heb er nooit spijt van gehad.»
HUMO Je was toen al gefascineerd door de Russen?
BALLIAUW «In de jaren 80 heb ik een reis gemaakt door Hongarije, Roemenië en Bulgarije. Ik wilde weten of ons toenmalige vijandbeeld van de landen achter het IJzeren Gordijn wel klopte. In Roemenië verwachtte ik in een vrij liberaal land terecht te komen: president Nicolae Ceausescu durfde al eens kritiek te uiten op de Sovjet-Unie en had in het Westen het statuut van een dwarsligger. Maar de toestand bleek er rampzalig: er was geen voedsel te krijgen, de mensen durfden er hun mond niet open te doen, de economie lag plat. In Hongarije en Bulgarije daarentegen, die bij ons veel slechter stonden aangeschreven, waren de mensen veel losser en durfden ze wél met buitenstaanders te praten. Alleen merkte je al snel dat die landen een beperkte autonomie hadden en alles werd bepaald door Moskou.
»Rusland kwam vaak terug in het werk dat ik toen deed. Voor Radio Centraal, een onafhankelijk radiostation dat ik met mijn goede vriend Stefan Blommaert en anderen heb opgericht, maakte ik reportages over de grote betogingen tegen de plaatsing van Amerikaanse en Russische kernraketten in Europa. Ik werkte voor VPRO-radio ook aan een programma over Oost-Europa.»
‘Ik zag de inval in Oekraïne aankomen, omdat de Russen bloedvoorraden begonnen aan te leggen. Dan weet je dat er niet enkel oefeningen gehouden worden.’Beeld Saskia VanderstichelenormalHUMO Stefan Blommaert zei vorig jaar in een Humo-interview dat hij als tiener een overtuigd trotskist was. Hoe links was jij als student?
BALLIAUW «Ik heb een keer meegelopen in een betoging, in 1979, tegen de verhoging van het inschrijvingsgeld voor de universiteit, maar ik voelde me daar heel onwennig bij. Ik wilde me niet binden aan een ideologie of een partijprogramma, ik heb ook nooit een partijkaart gehad. Bij Radio Centraal hadden we in de begindagen een stevige discussie over een 1 mei-affiche, en of we daarop konden staan als medeorganisator. Een grote meerderheid kantte zich tegen. We wilden onafhankelijk en kritisch blijven.»
HUMO In 1989 vertrok je naar de Sovjet-Unie. Sprak je Russisch?
BALLIAUW «Ik had Russisch geleerd in avondschool maar kende de taal nog niet genoeg om een goed contact te hebben met de bevolking. Ik had een beurs om te studeren in Leningrad, het huidige Sint-Petersburg. Daar kreeg ik privéles van Loedmilla, wier man werkte voor de toenmalige burgemeester en daar een rechtstreekse collega was van Vladimir Poetin. Die werkte na zijn vertrek uit Oost-Duitsland, waar hij enkele jaren KGB-agent was geweest, voor het stadsbestuur in Leningrad.»
HUMO Poetin sloop toen al je leven binnen.
BALLIAUW «Hij was toen nog een onbekende bureaucraat. Niemand zou hebben durven te voorspellen dat hij ooit Rusland zou leiden.»
HUMO Je hebt de periode vlak voor de ontbinding van de Sovjet-Unie meegemaakt. Hoe was dat?
BALLIAUW «Heel boeiend, je voelde dat er van alles bewoog. De Russische samenleving leek open te bloeien. Er was een ongeziene creativiteit in de kunstwereld en in de rockmuziek, er verschenen kritische artikels in de pers – zo kwamen toen de verschrikkingen van het Stalin-tijdperk naar boven. Maar economisch ging het heel slecht. Melk en suiker werden gerantsoeneerd, je raakte moeilijk aan treintickets en benzine was nauwelijks nog te krijgen. Ik heb uren in de rij moeten staan om een brood te kopen.»
HUMO Je maakte je eerste tv-reportage in Riga, in januari 1991.
BALLIAUW «Letland had zich een jaar eerder onafhankelijk verklaard van de USSR. Toen Moskou als reactie het Russische leger stuurde, bouwden de Letten overal blokkades in de stad. Ik was naar Riga gegaan om een Letse vriend te bezoeken. Stefan Blommaert, die toen al voor de VRT werkte, wist dat en stelde voor dat ik een reportage zou maken. Later vroeg Kris Borms, de toenmalige hoofdredacteur, me of ik correspondent wilde worden in Moskou.»
HUMO Op het internet zijn nog filmpjes te zien van je eerste reportages ter plaatse. Ik herkende je amper: je had een snor, een baard én een grote bril.
BALLIAUW (lacht) «Ik heb sindsdien een kleine gedaanteverwisseling ondergaan. Ik denk dat die bril er zelfs zo één was die donkerder werd naarmate de zon feller scheen – voor de camera is dat natuurlijk not done. Ik was helemaal niet voorbereid op tv-werk, mijn uitstraling was nogal studentikoos. Stefan heeft me toen geholpen.»
HUMO Je kreeg modeadvies van Stefan Blommaert?
BALLIAUW (lacht) «Neen, dat niet. Maar hij leerde me wel hoe ik minder stijf kon overkomen. Mijn snor en baard zijn er toen snel af gegaan.»
DATSJA
HUMO Je hebt uiteindelijk maar even in de Sovjet-Unie gewoond: een jaar later bestond het land niet meer.
BALLIAUW «De Sovjet-Unie verdween in 1991, zonder overgangsperiode. Plots was Rusland een natie op zich, net als Oekraïne en de andere Sovjetstaten. Maar er heerste in die beginjaren vooral grote chaos. Boris Jeltsin, die president was geworden met een pro-westers programma, had het land helemaal niet voorbereid. De ontbinding van de Sovjet-Unie werd in Wit-Rusland getekend door Jeltsin en zijn Oekraïense en Wit-Russische collega’s: op twee A4’tjes werd het lot van het land bezegeld. Maar er waren geen overheidsorganen om die onafhankelijkheid in goede banen te leiden.
»De bevolking heeft enorm geleden in de jaren 90. Er heerste chaos, het land was ontwricht. Lonen werden maandenlang niet uitbetaald, banken stortten in en mensen zagen hun spaargeld in rook opgaan. Er kwamen nieuwe grenzen. Mijn privélerares Loedmilla had een datsja in de buurt van Narva, een stad in de Sovjet-Unie op 250 kilometer van Sint-Petersburg. Maar na de ontbinding stond haar datsja in Estland, in het buitenland. Plots moest ze urenlang aanschuiven voor een visum om naar haar huisje te kunnen gaan. De val van de Sovjet-Unie heeft grote trauma’s veroorzaakt die nog niet zijn verwerkt. Poetin noemt het één van de grootste catastrofes uit de geschiedenis.»
‘Bij mijn eerste reportages, vanuit het onafhankelijke Letland, was ik totaal onvoorbereid. Die snor en bril heb ik niet lang meer gehad.’ (Foto: VRT-journaal, 1991.)Beeld vrtnormalHUMO Heb je Vladimir Poetin ooit geïnterviewd?
BALLIAUW «Neen, maar ik heb hem wel verschillende keren ontmoet. Hij is een kleine man, maar wel breed en stevig gebouwd. In zijn jeugd was hij een straatvechter. Op het eerste gezicht is hij heel vriendelijk. Hij kan scherp uit de hoek komen, maar doet dat op zo’n manier dat je niet altijd de indruk hebt dat hij jou wil kwetsen. Dankzij zijn opleiding bij de KGB kan hij heel goed mensen lezen en sturen. Dáárom is hij al vijfentwintig jaar aan de macht. Toen zijn naam viel als mogelijke opvolger van Boris Jeltsin dacht iedereen dat hij het maar enkele maanden zou volhouden. Maar Poetin doorziet snel de belangen van verschillende groepen en vindt manieren om ze tegen elkaar uit te spelen, zodat zijn eigen positie nooit in gevaar komt. Hij heeft van Rusland een sterke top-downstructuur gemaakt en zijn gezag is tot nu toe onaangetast. Dat is uitzonderlijk, en daar is hij zich ook bewust van.»
HUMO Hij heeft geen opvolger.
BALLIAUW «Hij laat geen concurrenten toe in zijn onmiddellijke omgeving. Zijn directe vertrouwelingen willen vaak nog harder optreden tegen het Westen: als Poetin zou wegvallen, zou dat weleens slecht kunnen uitpakken voor ons. Het grote voordeel van Poetin is dat we, na al die jaren, weten welk vlees we in de kuip hebben. Ik volg hem nu al jaren, ik weet wat belangrijk is voor hem en wat hem drijft. Hij is vrij voorspelbaar, soms weet ik op voorhand wat hij tijdens toespraken zal zeggen.»
HUMO Dat hij Oekraïne daadwerkelijk binnenviel, was voor velen wel een verrassing.
BALLIAUW «Veel mensen wilden toen de aanwijzingen niet zien omdat we ons niet konden voorstellen dat iemand het in zijn hoofd zou halen om in Europa zo’n grootschalige oorlog te beginnen. Maar ik zag de inval aankomen, de aanwijzingen waren duidelijk. Er was niet alleen de militaire opbouw aan de grens, de Russen begonnen er ook bloedvoorraden aan te leggen: dan weet je dat er niet enkel oefeningen worden gehouden.
»Sinds de inval beseft iedereen dat dit een oorlog is over het soort samenleving waarin we willen leven. De Oekraïners verzetten zich tegen het model dat Rusland hun wil opleggen. Ze willen de Europese levenswijze en zijn bereid om daarvoor te sterven.»
HUMO Hoe is het nu gesteld met de strijdlust van de Oekraïners?
BALLIAUW «In het begin meldden honderdduizenden mannen zich tegelijk aan. Het legercommando moest zelfs een bericht rondsturen dat ze voldoende manschappen hadden. Maar die zijn intussen drie jaar aan het vechten: ze zijn op en ze worden niet afgelost. Er is weinig perspectief op beterschap en het aanvankelijke enthousiasme is flink bekoeld. Dat is een groot probleem en ik weet niet of Oekraïne het zal kunnen oplossen. Het aantal mannen in de leeftijdscategorie om de wapens op te nemen is dan ook nog eens beperkt, doordat in de chaos van de jaren 90 veel minder kinderen werden geboren.»
HUMO Terwijl Rusland het ene blik kanonnenvlees na het andere kan opentrekken.
BALLIAUW «Rusland heeft stevige financiële reserves en kan veel geld uitgeven om mensen over te halen om te gaan vechten. Maar de Russen kunnen dat niet blijven volhouden. Nabestaanden van een gesneuvelde soldaat krijgen een premie van 130.000 euro, wie bereid is om naar het front te trekken, krijgt eenmalig 30.000 euro: dat zijn gigantische bedragen, zelfs voor Rusland. De reserves die het land daarvoor aanspreekt, moesten eigenlijk dienen voor de toekomstige generaties, die het zonder inkomsten uit olie en gas zullen moeten stellen. Rusland heeft immers niet de voorraden van Saudi-Arabië, op een bepaald moment zullen die natuurlijke rijkdommen op zijn.
»Het verschil met Oekraïne is ook dat de Russische bevolking niet lijdt onder de oorlog. Voor hen is het strijdtoneel ver weg, zij staan niet onder constante psychologische druk. In Oekraïne gaat het niet zozeer om de vernielingen die worden aangericht, maar om het feit dat het luchtalarm ieder moment kan afgaan, of dat ieder moment de telefoon kan rinkelen met de boodschap dat je broer of je oom is gesneuveld. Die constante stress is enorm vermoeiend.»
HUMO Merkte je die stress ook bij jezelf?
BALLIAUW «Ja. Onze opdrachten duren doorgaans twee weken, en wanneer ik dan Oekraïne verlaat, is het alsof een gewicht van mijn schouders valt. Maar ik kan vertrekken, terwijl de Oekraïners er al bijna drie jaar mee leven. Ik houd mijn hart vast voor wat er allemaal naar boven zal komen als de oorlog voorbij is, met welke trauma’s die mensen zullen moeten afrekenen.»
HUMO Het ziet er niet goed uit voor de Oekraïners. Hoe zal de oorlog eindigen?
BALLIAUW «Voorspellingen zijn moeilijk in oorlogen omdat een onverwachte wending de strijd in een heel andere richting kan sturen. De opstand van Jevgeni Prigozjin, de oprichter van de Wagner-groep, was er zo één. In 2023 keerde hij zich tegen het ministerie van Defensie. Hij heeft zijn revolte uiteindelijk niet doorgezet omdat hij Poetin niet ten val wilde brengen.»
BELGISCHE CONNECTIE
HUMO In Rusland begon niet alleen je tv-carrière, je ontmoette er ook je vrouw.
BALLIAUW «Zij was ook Belgische en ze werkte er als nieuwscoördinator voor de European Broadcasting Union (EBU). Zij zorgde ervoor dat beelden uit de Sovjet-Unie en Rusland Europa bereikten. We hebben elkaar via gezamenlijke vrienden ontmoet, de Belgische connectie in Moskou, zeg maar. Dat zij ook in de media werkte, was een voordeel: als ik het druk had, had zij het ook druk. Het leven van een correspondent is immers onvoorspelbaar, je wordt geleefd door de gebeurtenissen. En in die tijd gebeurde er in Rusland altijd wel iets en moest je vaak afspraken afbellen.»
HUMO Je was drie jaar lang onze man in Rusland. Daarna keerde je terug naar België. Wilde je zelf weg?
BALLIAUW «Ja. Kris Borms wilde dat ik bleef, maar ik was fysiek helemaal op. Mijn huisdokter noemde het een wonder dat ik het zo lang heb uitgehouden. Ik was 33 en een deel van mijn haar was grijs geworden, eenmaal terug in België verdween dat grijs weer.
»In Moskou moest ik uit het niets een kantoor uit de grond stampen: dat vergt heel veel energie. Alleen al het regelen van praktische zaken kostte soms dagen: de keuring van de auto waarmee ik rondreed, een visum om een voormalige Sovjetrepubliek te bezoeken. Na mijn vertrek verving Stefan mij als correspondent van de VRT. De job van mijn vrouw werd overgenomen door Bruno Beeckman, die nu oorlogsjournalist is in Oekraïne. Je ziet, het wereldje is klein.»
‘Tegenwoordig draait het nieuws soms te veel om de journalist. Tonen hoe moedig je bent door ergens verslag uit te brengen is bij momenten belangrijker dan het verhaal zelf.’Beeld Saskia VanderstichelenormalHUMO Je bent altijd de kalmte zelve, zelfs als je vanuit de loopgraven bericht. Ben je nooit bang?
BALLIAUW «Ik reageer altijd heel rationeel en probeer de gevaren in te schatten. Ik spits mijn oren voor wat rond mij wordt gezegd. Dan helpt het dat ik Oekraïens en Russisch versta: als ik militairen onder elkaar heb horen praten over Russische aanvallen op een bepaalde plaats, en ze zeggen daarna tegen ons dat we naar diezelfde plaats gaan, kan ik beter geïnformeerd beslissen of ik meega.
»Een groot deel van je angst wordt verdrongen door de adrenaline. Je hebt geen tijd om bang te zijn, je moet gaan voor je verhaal. Vaak kun je niet langer dan een halfuur op één plaats blijven omdat er voortdurend Russische drones overvliegen. In die korte tijd moet je je werk doen.
»Eén keer is het gevaar wel dichtbij geweest. Toen we in Maidan zaten, in 2014, filmde VRT-cameraman Ludwig Schryvers vanaf het balkon van ons hotel hoe mensen beneden werden doodgeschoten door sluipschutters. Wij dachten toen dat we veilig zaten, maar later hoorden we opnames van die sluipschutters waarop er één zei dat hij een cameraman zag filmen en dat hij hem niet kon raken omdat er een tak van een boom in de weg hing.»
HUMO Je covert enkel de oorlog in Oekraïne. Trekken andere fronten je niet aan?
BALLIAUW «Ik ben geen oorlogsjournalist. Ik ga nooit naar oorlogen, de oorlog komt naar mij: ik volg Rusland en Oekraïne, en dan is het logisch dat ik er ook de gevechten cover.
»Ik ben ooit één keer in Syrië geweest. Dat was in 2016. Ik was embedded bij het Russische leger en mocht mee naar Palmyra, dat net heroverd was op Islamitische Staat. Inhoudelijk was dat een belangrijk verhaal. Maar ik kende de omgeving niet, ik versta geen Arabisch en ken te weinig van de Arabische wereld om daar duiding over te geven. Op die manier kan ik ook niet de twee kanten van het verhaal laten zien.»
HUMO Een beetje correspondent of oorlogsjournalist is tegenwoordig ook een tv-persoonlijkheid. Jij niet.
BALLIAUW «Tegenwoordig draait het nieuws te vaak om de journalist. Tonen dat je ergens bent – en soms: hoe moedig je wel bent door ergens verslag uit te brengen – is bij momenten belangrijker dan het verhaal zelf. Ik ga daar niet in mee, op dat vlak ben ik oldskool. Die BV-status hoeft niet voor mij.»
HUMO Wat vind jij van het huidige VRT-journaal?
BALLIAUW «Ik vind dat het journaal veel verbeterd is. Ik zou er graag wat meer buitenland in willen, maar nu praat ik natuurlijk voor mijn eigen winkel. Toen ik begon te werken voor de VRT was een gesprek in de studio heel uitzonderlijk. Ik herinner me een hele discussie na de dood van Margaret Thatcher: of een studiogesprek met Ivan Ollevier wel nodig was. Nu is dat bijna een automatisme geworden. We hebben experts in huis, dus kunnen we die extra duiding ook meteen meegeven. Het is belangrijk om mensen meer context te bieden, anders weten ze niet wat ze met al die informatie moeten.»
HUMO Vorig jaar ondertekenden zeventig journalisten een petitie waarin ze de werkomstandigheden bij VRT NWS aanklaagden. Is de situatie intussen verbeterd?
BALLIAUW «Ik moet je ontgoochelen: over de interne werking van de VRT ga ik niets zeggen. Ik vind dat dat niet hoort, interne problemen moeten intern opgelost worden.»
HUMO Dit weekblad onthulde in de afgelopen weken hoe de VRT tegen betaling programma’s maakte voor Vlaamse politici. ‘Kalm Waes’, bijvoorbeeld, was een bestelling van het kabinet-Jambon. Kan het dat een openbare omroep zich laat gebruiken door politici?
BALLIAUW «Ook daar wil ik geen commentaar op geven. Ik vind alleen dat je er als journalist altijd voor moet waken dat je de vertrouwensband met je publiek niet ondermijnt.»
‘CIAO, JAN’
HUMO Op 1 januari ga je met pensioen. Je lijkt me niet iemand die tomaten gaat telen in zijn moestuin. Of politicus wordt.
BALLIAUW «Neen, ik wil de oorlog in Oekraïne en de internationale actualiteit blijven volgen. Maar ik wil een aantal zaken academisch uitdiepen. Ik word senior associate fellow bij het Egmont Instituut, waar ook oud-generaal Marc Thys zit. Ik ga een boek schrijven over Poetin, Oekraïne en het Westen. Ik heb wel wat projecten in de pijplijn.»
HUMO Je vertrekt op een moment dat de wereld in brand staat.
BALLIAUW «Zo ben ik ook begonnen, met de val van de Sovjet-Unie, die het einde van een tijdperk inluidde. Plots was de Sovjet-Unie geen kernmacht meer en was ook de Koude Oorlog voorbij. Er heerste optimisme, iedereen dacht dat er een lange periode van vrede aanbrak.
»Ik eindig mijn carrière met een nieuw tijdperk, een veel somberder tijdperk, waarover ik veel pessimistischer ben. De oude militaire machtspolitiek overheerst, begrippen als democratie en rechtsstaat worden zelfs bij ons ter discussie gesteld. De periode sinds de Tweede Wereldoorlog, waarin het Westen domineerde, lijkt voorbij. Met Donald Trump gaan we een heel andere geopolitieke situatie tegemoet.»
‘Mijn vader is net overleden. Ik schuif de rouw een beetje voor me uit tot ik wél tijd kan maken om echt verdriet te hebben’
HUMO Rudi Vranckx, die deze maand ook met pensioen gaat, wordt op 15 december uitgezwaaid met ‘Ciao Rudi’, waarin Kobe Ilsen een bijzonder portret brengt van hem. Krijg jij een ‘Ciao Jan’?
BALLIAUW «Bij mij zal het wat bescheidener zijn. Op 10 december zal ik in een panelgesprek met een aantal mensen reflecteren over de stand van zaken in de wereld. Op 20 december, mijn laatste werkdag, zal ik ook in het journaal zitten.»
HUMO Ga je de journalistiek missen?
BALLIAUW «Zeker. Ik ben niet supergelukkig met mijn pensioen. Ik doe het werk nog altijd heel graag. Ik zou het heel graag voortzetten, maar aan alles komt een einde.»
HUMO Je hebt een waardige opvolger in Marijn Trio. Hij bericht over Oekraïne alsof hij al twintig jaar in het vak zit.
BALLIAUW «Ik ben blij dat Marijn het zal overnemen. Ik ben al tien jaar geleden beginnen te zoeken naar een opvolger.»
HUMO Tien jaar!
BALLIAUW «Bij de VRT lachten ze me er soms om uit, maar ik vond het heel belangrijk dat er na mijn vertrek iemand klaarstond om alles met volle kennis van zaken over te nemen. Ik heb het geluk gehad dat Marijn in die tijd bij de radio begon te werken, dat hij Russisch spreekt én we het goed met elkaar kunnen vinden. Nu ben ik er gerust op dat de onderwerpen waarmee ik bezig ben in goede handen zijn. Bij Marijn herken ik de aanpak die ik heb gehanteerd: geen sensatie, veel achtergrond, een rustige aanpak.»
Het journaal
VRT 1, elke dag, 19.00
Nieuwsbrief
De leukste muziek en festivals
Wil je elke week de Humo Muziek en Festival nieuwsbrief ontvangen via e-mail?
