De vloek van hoogbegaafdheid: ‘Leidinggevenden vinden het vaak heel vervelend dat ik slimmer ben dan zij’
Ann Van Den Broek en Lotte Beckers16 september 2024
Beeld CBSnormalHet nieuwe academiejaar is van start gegaan. Maken erg slimme studenten dan een vreugdesprongetje? Niet per se, vertellen drie mensen die pas als volwassene ontdekten dat ze hoogbegaafd zijn. ‘Ik heb me altijd een buitenbeentje gevoeld.’
Liesbeth Kennes (39) kreeg na haar dertigste voor het eerst het etiket ‘hoogbegaafd’
‘Pas in 2018 hoorde ik voor het eerst: volgens mij ben jij hoogbegaafd. Ik werkte bij een CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk, red.) en had daar altijd ongelooflijk interessante discussies met mijn leidinggevende. Tot die op een gegeven moment zei dat ze altijd uitgeput was na zo’n gesprek. Mijn denktempo, mijn snelheid van praten, ik was haar blijkbaar altijd drie stappen voor, legde linken die ze wel kon volgen maar zelf nooit zou leggen.’
‘Ik viel volledig uit de lucht. Hoogbegaafdheid, ik associeerde dat met artsen, ingenieurs, slimme en succesvolle mensen. Niet met geaccidenteerde schoolparcoursen zoals het mijne. Blijkt dat dat het überklassieke verhaal is: ik haalde in het lager onderwijs goede punten, maar ik had nooit geleerd ergens voor te werken, dus op de middelbare school kelderden mijn punten. In het derde jaar heb ik zelf voorgesteld om naar het tso te gaan, omdat ik me niet goed voelde. Uiteindelijk ben ik wel pedagogiek gaan studeren aan de unief en haalde ik grote onderscheidingen, maar mijn masterproef heb ik nooit afgelegd. Ik wist simpelweg niet hoe ik daaraan moest beginnen.’
‘Als kleuter voelde ik me al anders, en vooral niet gezien. Mijn ouders vonden me een betweter, maar niemand stelde zich verdere vragen. Als jongvolwassene werd ik depressief. Ik was doodongelukkig, had geen uitdagingen, ontwikkelde faalangst en een laag zelfbeeld. Had ik als kind maar geweten dat ik hoogbegaafd ben. Ik ben er zeker van dat ik dan veel gelukkiger zou zijn geweest.’
‘Nadat mijn collega bij het CAW voor het eerst haar vermoedens had geuit, stootte ik op een lezing over hoogbegaafdheid. Dat was een shock: de herkenning was enorm. Ik heb vervolgens een afspraak gemaakt in het expertisecentrum van professor Tessa Kieboom en de puzzelstukken vielen onmiddellijk in elkaar. Blijkt dat niet iedereen als student hele nachten met vrienden zat door te bomen over hoe het economische systeem interageert met scholingsgraad of het zelfbeeld van kwetsbare groepen. (lacht) Wat me trouwens erg gefrappeerd heeft: toen ik erover begon te vertellen in mijn omgeving, bleek dat bij veel vrienden als kind of op latere leeftijd óók hoogbegaafdheid was vastgesteld. Blijkbaar omring je je onbewust dus met mensen die op dezelfde manier ‘bedraad’ zijn.’
Ik wil niet dat mijn dochter hetzelfde doormaakt als ik
Liesbeth Kennes‘Officieel getest ben ik niet, dat gebeurt op volwassen leeftijd alleen wanneer je er zelf erg op staat. Maar ik zag niet goed in waarom ik honderden euro zou willen betalen, gewoon om een cijfertje op mijn IQ te kunnen plakken.’
‘Ik heb me ook onmiddellijk voorgenomen om het met mijn eigen kind helemaal anders aan te pakken. Ik was zwanger toen ik erachter kwam en ben alles over hoogbegaafdheid gaan lezen. Ik wilde voorbereid zijn, want stel dat ons kind ook die kenmerken zou vertonen. Mijn man is namelijk als kind ook als hoogbegaafd getest.’
‘Ondertussen is onze dochter 4 jaar en weten we dat ook zij een grote ontwikkelingsvoorsprong heeft. Ze zit in de tweede kleuterklas, maar uit tests blijkt dat zelfs als ze nu meteen naar de derde kleuterklas zou gaan, ze nog bij de besten van de klas zou horen en extra uitdagingen nodig zou hebben. Zeker sociaal en emotioneel heeft ze die sprong nodig, zodat ze zichzelf kan zijn. Het houdt me fel bezig, want ik wil absoluut voorkomen dat haar jeugd en schoolparcours op die van mij gaan lijken. Ik wil geen ongelukkig kind.’
‘Zelf ben ik twee jaar geleden ook als zij-instromer in het onderwijs gestapt. Ik geef nu les in het secundair en dat voelt goed. Het onderwijs is bij uitstek een job waar je jezelf kunt blijven uitdagen. En ja, de hoogbegaafde kinderen pik ik er zo uit. Aandacht voor hen vragen en hen ervoor behoeden dat ze in het hoger onderwijs tegen de muur knallen: noem het gerust een missie.’
Jaspis Mangelschots (36) ontdekte na een moeilijk parcours en een burn-out dat hen hoogbegaafd is
‘Ik heb me altijd een buitenbeentje gevoeld. Ik kon moeilijk verbinding leggen met leeftijdsgenoten − voor hoogbegaafden zijn sociale conventies niet altijd logisch, waardoor mensen ons gauw raar vinden. Ook mijn ouders wisten niet hoe ze met mij moesten omgaan. Het middelbaar heb ik makkelijk doorlopen, maar ik was verschrikkelijk ongelukkig. Ik was eenzaam en extreem gevoelig voor kritiek. Omdat iedereen me slim noemde, dacht ik dat alles vanzelf moest gaan. De angst om iets verkeerd te doen, heeft mijn kindertijd bepaald.’
‘Aan de universiteit liep het helemaal mis, ik heb jarenlang aangemodderd. Zat ik in de verkeerde richting? Was het te hoog gegrepen? Nu besef ik dat ik nooit had geleerd om te studeren, om door te zetten, maar toen voelde ik me vreselijk dom. Ondertussen vroeg iedereen zich af hoe het mogelijk was dat ik steeds faalde. Ik was toch slim genoeg, waarom deed ik niet harder mijn best? Dat was een vreselijke mindfuck.’
‘Tijdens mijn eerste job, in een interimkantoor, kreeg ik een burn-out. Als je opgroeit met het gevoel dat je je moet aanpassen om aanvaard te worden, leer je je grenzen niet kennen. Ik wilde alles perfect doen en legde enorm veel druk op mezelf. En opeens zat ik thuis, uitgeput, zonder diploma en met het idee dat ik dat werk niet aankon omdat dat het me te veel stress gaf.’
‘Pas toen de VDAB me voor enkele tests naar een psycholoog stuurde, kwam de aap uit de mouw. Niet dat het daarna beter ging: ik herinner me een job bij een boekhandel, waar ik na drie dagen met klinkende ruzie ben vertrokken omdat ik te veel vragen stelde. Ik heb nu eenmaal nood aan het grotere plaatje: ik wil weten waaróm ik iets moet doen, zodat ik mijn werk efficiënter kan uitvoeren, maar mijn baas vond me contrair en werkonwillig.’
Leidinggevenden vinden het doorgaans vervelend dat ik slimmer ben dan zij
Jaspis Mangelschots‘Pas sinds dit voorjaar, bijna tien jaar na de vaststelling dat ik hoogbegaafd ben, heb ik het gevoel dat mijn leven in de plooi is gevallen. Ik heb in april gesolliciteerd voor een job als dossierbeheerder in de zorg, en voor de allereerste keer werd mij gevraagd welke impact mijn hoogbegaafdheid op mijn leven heeft. Toen wist ik: hier kan ik eindelijk mezelf zijn. Hier ga ik me niet in bochten moeten wringen om collega’s niet het gevoel te geven dat ik een betweter ben. Want ondertussen weet ik: leidinggevenden vinden het doorgaans heel vervelend dat ik slimmer ben dan zij.’
‘Maar het klikt met mijn collega’s, die mij met plezier de lastige dossiers toeschuiven. Ik heb niets liever. Eindelijk krijgen mijn hersenen de kans om te werken. Mijn vermogen om in een hoog tempo veel verschillende dingen te doen, wordt eindelijk geapprecieerd. Dat is zo’n opluchting, na 36 jaar wroeten.’
‘Voor het eerst heb ik het gevoel dat ik leef. Vroeger stak ik ’s avonds een pizza in de oven en keek ik uitgeteld naar Netflix − mijn huishouden was een drama −, nu heb ik eindelijk de energie om me te verdiepen in wat ik interessant vind. De ene dag wil ik gitaar leren spelen, de volgende dag onderzoek ik een of ander psychologisch fenomeen. Als iets mij interesseert, dan ben ik daar altijd snel mee weg.’
‘Achteraf bekeken denk ik: verdomme, waarom heeft niemand dat vroeger gezien? Geen enkele leerkracht heeft herkend wat er aan de hand was, of wat extra moeite gedaan. Maar ik ken weinig hoogbegaafden met een makkelijk parcours. Het zijn vaak verhalen van perfectionisme, faalangst en het gevoel dat ze zich nooit ten volle hebben kunnen ontwikkelen omdat ze simpelweg niet geleerd hebben hoe dat moest. Maar ondertussen heb ik mezelf veel vergeven, en de mensen rondom mij ook.’
Bjorn Claes (47) ontdekte dat hij hoogbegaafd is toen hij hulp zocht voor problematisch uitstelgedrag
‘Ik had mijn belastingaangiften niet ingediend, facturen te laat uitgestuurd en was in een diepe schuldenput beland. De deurwaarders stonden voor de deur en mijn vrouw zei dat het zo niet verder kon met mijn uitstelgedrag. Zo ben ik bij een psychodiagnostisch centrum beland. Daar bleek dat ik ADHD had, maar ook dat ik hoogbegaafd was. Ik viel compleet uit de lucht − dat hoor ik trouwens vaak, dat mensen met een hoog IQ dat zelf helemaal niet doorhebben− maar het rare is dat mijn goede vrienden zich afvroegen waar ik nu mee afkwam. Dat wisten ze toch al lang?’
‘Het middelbaar heb ik met de vingers in de neus afgemaakt, maar dat onvermogen om aan iets te beginnen wat me niet interesseert, heeft er altijd ingezeten. Ik heb mijn diploma psychologie nooit gehaald omdat ik één taak maar niet gemaakt kreeg: we moesten in de bibliotheek de cover van een boek kopiëren, dat was het, maar de weerstand tegen zo’n formaliteit was gewoon te groot. In de opleiding grafische vormgeving fietste ik door de praktijkvakken, maar ik heb geen enkel theorie-examen afgelegd.’
‘Hoogbegaafden kunnen zeer gemotiveerd zijn en daar heel ver in gaan − er zijn dagen dat ik niet slaap omdat ik iets zo goed mogelijk wil kennen of kunnen − maar er is ook een keerzijde: ik slaag er maar niet in om te beginnen aan vervelende taakjes die iedereen kan uitvoeren. Misschien ligt de kiem van dat probleem in het middelbaar onderwijs: ik was vaak te laat met taken indienen, maar ik permitteerde me dat omdat leraren mijn werk altijd leken te bewonderen. Dan mocht ik bijvoorbeeld mijn opstel toch nog voor de klas voorlezen. In het echte leven werkt het natuurlijk niet zo.’
Mensen voelen zich snel geïntimideerd door mij
Bjorn Claes‘De vaststelling dat je hoogbegaafd bent, biedt geen oplossing voor je problemen. Zo voelen mensen zich snel geïntimideerd door mij. Dan zit ik bijvoorbeeld bij een klant in een vergadering met twintig ingenieurs en stel ik een paar vragen waarop ze niet kunnen antwoorden. Onbedoeld zet ik die mensen voor schut, waardoor ze helemaal geen zin meer hebben om met mij samen te werken, terwijl ik gewoon oprecht wil weten hoe iets in elkaar zit. En hoe vaak heb ik vroeger niet moeten horen dat ik een rare ben? Ik blijk toch wat anders te denken dan de meeste mensen, en dat leidt weleens tot conflictsituaties.’
‘Veel hoogbegaafden zijn discreet over hun IQ. De angst is toch dat andere mensen denken dat we op hen neerkijken, terwijl ik het omgekeerde ervoer. Ik zat met veel zelftwijfel en keek juist heel erg naar anderen op. Zo heb ik in mijn jaren als zelfstandig grafisch vormgever veel te weinig verdiend omdat ik niet wist of mijn werk wel goed genoeg was. Pas toen ik in loondienst ging werken, merkte ik dat ik altijd de interessante, uitdagende opdrachten kreeg, dat ik veel sneller dan anderen werk én dat ik destijds zes keer zoveel had kunnen factureren.’
‘Bij mijn twee zonen zijn er wel wat indicaties dat zij ook hoogbegaafd zijn. We proberen dat zelf wat in goede banen te leiden, maar ik wil dat vooral niet problematiseren of meteen een label op hen plakken. Wat ik wel belangrijk vind, is dat ze een goede studiemethode vinden, want dat heb ik nooit meegekregen en tegen dat je dat beseft, is het te laat.’
‘Zelf heb ik veel aan gesprekken met lotgenoten bij Mensa. We hebben allemaal onze eigen problemen, maar delen ook veel ervaringen. Vaak voel ik me ook verwant met mensen met een mentale beperking: die willen er ook graag bij horen, maar dat lukt niet altijd. Al wordt bij hen meer aanvaard dat ze anders zijn.’
(De Morgen)
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
Een hekel aan smalltalk, te snel praten en te ongeduldig? Dan bent u misschien wel hoogbegaafd: zo ontdekt u het
Dalend IQ‘We worden almaar dommer, generatie na generatie. En dat komt niet door de computer’: professor over ons dalende IQ
Kijktip: ‘Durf te vragen’Op de school voor hoogbegaafden: ‘Elke ochtend voor school zei mijn kind: ‘Ik ga weer naar de hel’
Vloek of zegen?Nieuwsbrief
De leukste muziek en festivals
Wil je elke week de Humo Muziek en Festival nieuwsbrief ontvangen via e-mail?
