Bert Kruismans na zijn dubbele herseninfarct: ‘Ik probeer nu meer naar mijn lichaam te luisteren: zit ik met een tijdbom in mijn hoofd?’
Marc Van Springel2 december 2024
‘Komt een komiek bij de dokter
Beeld HUMOnormalBert Kruismans leek een tijd letterlijk en figuurlijk van het toneel verdwenen, en dat had een reden: anderhalf jaar geleden werd de comedian, columnist en Allerslimste Mens door een herseninfarct getroffen. Binnenkort staat hij weer op het podium met ‘Komt een komiek bij de dokter’, een verslag van zijn moeizame weg terug, zijn tragikomische avonturen in het ziekenhuiswezen en wat het met een mens doet als de bliksem in je hoofd inslaat.
Voor iemand die een flink deel van zijn hersenen kwijt is, oogt en klinkt de komiek opvallend normaal. Zijn kwieke pas doet niet vermoeden dat hij opnieuw heeft moeten leren stappen, zijn kenmerkende musketierssnor zit in een onberispelijke krul en de blik in de ogen is nog steeds die van een snedige geest die altijd en overal – of de wereld nu meewerkt of niet – op zoek gaat naar de fijnere kwinkslag of scherts. Een levenshouding waar we – wellicht ook omdat we ons buiten de carnavalsdagen in Kruismans’ thuisstad Aalst bevinden – in deze bange dagen moeilijk tégen kunnen zijn.
BERT KRUISMANS «Een groot vraagteken was of de mensen zouden meegaan in het verhaal. Het is mijn eerste show die over mezelf gaat, en dan was er nog de vraag of je wel comedy kunt maken van een herseninfarct. Maar ik heb net een paar try-outs achter de rug en de reacties waren heel positief. Het is een show met een lach en een traan, wat in ziekenhuizen eigenlijk heel dicht bij elkaar ligt.»
HUMO Hoe was het om weer op een podium te staan?
KRUISMANS «Mijn revalidatietherapeuten, logopedisten, neurologen en andere artsen konden me niks garanderen, ook niet dat ik opnieuw zou kunnen optreden. Dat is een harde boodschap. Ik kon ze ook moeilijk ongelijk geven: opnieuw leren spreken is één ding, op een podium staan nog iets heel anders. Ik moest álles opnieuw leren: staan, lopen… Ik kan nu opnieuw negentig minuten tekst uit het hoofd leren, maar dat was vorig jaar echt niet evident.
»Ik ben er dus aan begonnen zonder te weten of ik het nog wel kón. Voorzichtig opbouwen, beginnen met korte sets – zelfs dat lukte in het begin niet voor honderd procent. Vroeger kon ik spontaan en ad rem inspelen op de reacties van het publiek, maar ook dat moest ik opnieuw leren.»
HUMO Was het publiek bij die eerste optredens op de hoogte van wat je was overkomen?
KRUISMANS «Nee. De eerste keer dat ik me opnieuw comedian voelde, was afgelopen zomer in de Comedy Kelder in Deinze. Toen vertelde ik voor het eerst op een podium wat ik had meegemaakt – daarvoor had ik alleen gezegd dat ik in het ziekenhuis had gelegen. Pas toen ik het hele verhaal vertelde, voelde ik dat er echt contact was met het publiek. En we waren vertrokken.»
HUMO Wat is er eind april 2023 precies gebeurd?
KRUISMANS «Na een drukke werkweek had ik het plan opgevat om in de tuin te werken, maar ik voelde me niet lekker en lag de hele dag doodmoe op de zetel. De nacht tevoren had ik slecht geslapen: de hele tijd had ik het rare gevoel dat ik uit bed ging vallen, terwijl ik weet dat dat niet kan, want wij hebben een breed bed (lacht). Rond vier uur vertrouwde mijn vrouw het niet meer – we weten allemaal dat het de vrouwen zijn die de wereld redden – en sleepte ze me mee naar de dokter.
»Ik kwam bij een stagiair terecht, want mijn huisarts was met vakantie. Ik heb die mens doen schrikken, denk ik, met mijn bloeddruk van 23 over 19: dat zijn wat men in medisch jargon morbide waarden noemt. Hij riep er meteen een collega bij, waarna ze me naar de spoed stuurden. En als ze op de spoed in Aalst stoppen met grappen maken, weet je dat er iets serieus niet klopt.»
HUMO Maar zelf voelde je toen nog niet veel?
KRUISMANS «Ik was vermoeid, en ik begon wat slechter te lopen. Ik herinner me dat een arts me vroeg rechtop te gaan zitten op mijn stoel, waarop ik zei dat ik rechtop zat. ‘Nee, meneer, u hangt compleet scheef.’ Dat had ik dus niet in de gaten, en ook niet dat ik moeilijker en moeilijker praatte.
»Je komt vervolgens in een rollercoaster terecht. Je kleren gaan uit, je krijgt een polsbandje: plots ben je geen mens meer maar een patiënt.»
HUMO Kreeg je meteen te horen wat er met je scheelde?
KRUISMANS «Nee. Zelfs over mijn bloeddruk heeft niemand me die eerste avond iets gezegd. Ik weet wel dat de dokter naar de apotheek van het ziekenhuis belde en informeerde hoeveel flacons er van een bepaald middel nog waren. ‘Vier? Ik moet ze alle vier hebben. Nu!’ Ze schuiven je in de scanner en je krijgt te horen dat ze je een nachtje willen binnenhouden ter observatie. Op een afdeling waar er maar vier patiënten zijn per verpleger: niet bepaald geruststellend (lachje).
»Ik hoorde ook dat ik naar de stroke unit moest. Daar leggen ze je dan in bed met een infuus, een hartslagmonitor en een soort ijzeren mouw rond je arm die zich om de drie uur opblaast. Veel slapen doe je die eerste nacht niet.»
HUMO Toen begon het wellicht tot je door te dringen wat er aan de hand was?
KRUISMANS «De volgende ochtend stond er een dokter aan mijn bed om me over mijn hoge bloeddruk te vertellen – waarden die voor de meeste mensen fataal zouden zijn. De kans is in zo’n geval heel groot dat een bloedklonter een verstopping veroorzaakt in je brein. Bij mij zijn er twee bloedklonters tegelijk naar mijn hersenen gegaan, één naar de rechter- en één naar de linkerhelft.
»Later, bij de revalidatiearts in het UZ Gent, heb ik mijn hersenscans gezien. Ik weet nog dat ik vroeg om de monitor een beetje lichter te zetten, omdat het er zo donker uitzag (lacht). Waarop de arts zei: ‘Dat zijn je hersenen.’ Wat zwart was op de scan was afgestorven: definitief weg. Ik had permanente hersenschade.
»Als ik nog een paar uur had gewacht om naar de huisarts te gaan, had ik het waarschijnlijk niet gehaald. Ik woon op zes kilometer van een uitstekend ziekenhuis, ik heb ontzettend veel geluk gehad. Voor de derde keer in mijn leven overigens: tijdens opnames voor een tv-programma ben ik ooit bijna uit de open laadklep van een vliegtuig gevallen, zonder parachute. En vijftien jaar geleden heb ik huidkanker gehad. Als een melanoom één centimeter diep zit, is er niks meer aan te doen. Bij mij zat het negen millimeter diep (lacht). Ik weet niet of ik negen levens heb, maar ik heb er al drie opgebruikt.»
‘Toen ik mijn hersenscans zag, vroeg ik om het scherm wat lichter te zetten. ‘Nee, dat zijn je hersenen,’ zei de arts. ‘Al die donkere stukken zijn dood’’
HUMO Wat herinner je je nog van de eerste dagen in het ziekenhuis?
KRUISMANS «Dat je daar niet ligt om te rusten (lacht). De artsen wilden weten waar die hoge bloeddruk vandaan kwam en hebben me aan elke denkbare test onderworpen. Ik heb buizen in mijn keel gehad, alle mogelijke scanners vanbinnen gezien… Het enige wat ze niet hebben gedaan, is een coloscopie, al scheelde ook dat niet veel, want door een fout in de computer stond ik daar wel voor op de rol. Daar ben ik dus aan ontsnapt (lacht).
»Na al die onderzoeken weten ze nog altijd niet wat de oorzaak was. Hoge bloeddruk zit in de familie, waarschijnlijk is het een combinatie van genetische aanleg en stress.»
HUMO Hoe was je er die eerste dagen aan toe?
KRUISMANS «Ik kon niks meer. Die eerste twee dagen zijn heel grijs in mijn geheugen. Daarna ben ik alles beginnen op te schrijven, omdat ik voelde dat ik alles vergat. Ik weet dat ik op een bepaald moment mijn gsm wilde opladen en niet eens het kabeltje kon insteken. Praten lukte ook niet. Ik heb als kind gestotterd, en ik begon opnieuw te stotteren.»
HUMO Dat lijkt een nachtmerrie: langzaam beseffen wat er allemaal niet meer werkt, en niet weten of het ooit terugkomt.
KRUISMANS «Taal loopt als een rode draad door mijn leven. Ik was 14 toen ik de eerste keer op een podium stond. Ik heb dictie, voordracht, toneel en zang gedaan. Ik heb rechten en wijsbegeerte gestudeerd, ik heb voor radio en televisie gewerkt, mijn eerste job was als nieuwslezer bij Studio Brussel. Als ze mij hadden verteld dat het voortaan fysiek wat moeilijker zou gaan, wat dat niet de grootste ramp geweest. Maar niet meer kunnen spréken?
»Ik moet me nog altijd verontschuldigen tegenover die dokter, denk ik, maar de eerste dag heb ik echt mijn onmacht uitgeschreeuwd. Dit kan niet! Dit is wat ik bén, wat ik dóé.»
HUMO In het begin voelde je vooral woede?
KRUISMANS «Ik ben mijn leven lang heel zelfstandig geweest, en dan word je plots voor alles van andere mensen afhankelijk: zij beslissen over je agenda, wanneer je opstaat, wat je eet en wat je doet. Sommigen houden rekening met je mening, anderen niet. Met bepaalde therapeuten heb ik tijdens de revalidatie flink geclasht – altijd mensen die niet goed begrepen wat mijn job was.
»In een ziekenhuis mag je alles vragen, maar één vraag stel je beter niet: ‘Waarom moet dit?’ Dan ben je meteen de ambetanterik. Een uitleg zonder motivatie pakt bij mij niet, ik wil dan een fundamenteel gesprek voeren, maar die mensen hebben maar vijf minuten tijd, want dan moeten ze naar de volgende patiënt.
»Ik dacht ook: het is de bedoeling dat ik zo snel mogelijk beter word. Hier mág ik wel even egoïstisch zijn. Als de dame in de kamer naast mij potdoof is en met het volume op twintig naar ‘F.C. De Kampioenen’ zit te kijken, vind ik dat ik daar iets van mag zeggen. Ik heb geleerd dat je als patiënt een beetje assertief moet zijn.»
HUMO Een maand later heb je opnieuw een beroerte gehad.
KRUISMANS «Ik woon halftijds in de Ardennen, in een heel rustige omgeving, waar ik al mijn shows en boeken heb geschreven. Ik was intussen ontslagen uit het ziekenhuis in Aalst, en op een zaterdagmiddag ben ik daar op mijn terras flauwgevallen. Mijn vrouw heeft de nooddienst gebeld, en die vond er niet beter op dan een traumahelikopter te laten komen – gelukkig hebben we een grote tuin (lacht). In het ziekenhuis van Luik raakten de dokters het niet eens over mijn diagnose: één neuroloog dacht dat ik een epileptische aanval had gehad, een tweede hield het op een appelflauwte en een derde meende dat het opnieuw een – weliswaar kleine – beroerte was geweest. Ik weet dus nog altijd niet wat er toen is gebeurd.
»Ik was toen nog aan het revalideren: vier dagen per week ging ik naar het UZ Gent om weer te leren stappen en praten. We zaten in de Ardennen omdat het een verlengd weekend was.»
HUMO Je hoort vaak van beroertepatiënten die grote vorderingen maken, maar dan op een bepaald niveau blijven steken en geen vooruitgang meer boeken. En op jouw hersenscan zaten wel héél grote donkere vlekken.
KRUISMANS «Ik had een ischemische CVA (cerebrovasculaire aandoening, red.), dat wil zeggen: een permanente hersenbeschadiging. Ik heb het laatste jaar veel geleerd over de hersenen, en er bestaat zoiets als neuroplasticiteit. Als bepaalde delen van je brein uitvallen, wil dat niet zeggen dat je nooit meer zult spreken of rekenen: andere hersendelen kunnen die functies overnemen. Maar het is wel belangrijk dat je er zo snel mogelijk aan begint.
»In het begin kon ik geen enkel Vlaams dialect meer spreken, terwijl ik dat vroeger vaak gebruikte in mijn voorstellingen – zelfs mijn eigen Aalsterse dialect was weg. Maar kijk: na verloop van tijd merkte ik dat die dialecten terugkwamen. Sinds een klein halfjaar kan ik weer Kempisch spreken – beter dan mijn vrouw, en die is van Mol (lacht). Begin oktober heb ik met Franstalige vrienden een paar theatervoorstellingen gedaan en stond ik weer in het Frans op het podium. Ik heb me iets beter moeten voorbereiden, maar het lukte. Zijn we er nu? Wordt het nog beter? Niemand die het weet.
»De dag na een zwaar optreden heb ik opnieuw last van mijn linkerbeen en herinnert mijn lichaam me eraan dat er iets gebeurd is. Maar als een timmerman een vinger verliest, kan hij nog altijd een goeie timmerman zijn. Ook al word ik niet meer dezelfde als vroeger, ik kan nog altijd een goeie presentator, columnist en stand-upcomedian zijn. Daar trek ik me aan op.»
‘Het ziekenhuis raakte niet in mijn dossier. Ze moesten míj vragen, met mijn half werkende hersenen, welke medicijnen ik nam: dat is slecht management.’Beeld HUMOnormalHUMO Zijn er momenten geweest dat je vreesde dat het niet meer goed kwam?
KRUISMANS «Daar probeer je zo weinig mogelijk aan te denken. Vorig jaar had ik de keuze: ben ik een comedian of een ex-comedian? Ik heb de knoop doorgehakt en ben er voluit voor gegaan.»
HUMO Er valt weinig aan je te merken, maar helemaal de oude ben je dus nog niet?
KRUISMANS «Mensen die mij goed kennen, zoals mijn vrouw, merken het aan kleine dingen. Zelf voel ik het vooral fysiek. Ik ben sneller moe. Laat ik het zo zeggen: ik heb in 2011 ‘De allerslimste mens ter wereld’ gewonnen, maar ik weet niet of dat nog zou lukken. ‘De slimste mens’ misschien nog wel (lacht).»
HUMO Sommige effecten van een beroerte worden pas later zichtbaar, zoals stemmingswisselingen, onaangepast gedrag en overgevoeligheid voor prikkels.
KRUISMANS «Onaangepast gedrag zal bij mij wellicht niet snel opvallen (lacht). Maar die overgevoeligheid heb ik zeker, vooral voor geluid. Ik kon vroeger al slecht tegen lawaai, en nu nog veel minder. In het begin kon ik zelfs de muzak in parkeergarages niet verdragen, en naar de supermarkt gaan was onmogelijk.
»Stemmingswisselingen heb ik ook gehad. Ik was vroeger heel stressbestendig, maar zeker de eerste maanden was dat veel minder en kon ik ineens in de stress schieten.»
HUMO Als je na een beroerte te snel weer op je oude niveau wilt functioneren, belast je een brein dat het al flink te verduren heeft gehad nog méér. Dat kan tot depressieachtige klachten leiden.
KRUISMANS «Een depressie heb ik bij mijn weten niet gehad, maar ik ben wel veel te snel van stapel gelopen. Dat heeft mijn avontuur met die helikopter me wel geleerd: van dan af heb ik heel braaf gedaan wat de dokters me zeiden. Ik werk ook minder hard dan vroeger. Normaal zou ik in januari een nieuwe Franstalige onemanshow opstarten, vlak na de première van mijn voorstelling in het Nederlands in december. Ik dacht: als ik dat tegen mijn neurologe zeg, moet ik niet meer komen (lacht). Dat project in het Frans heb ik dus maar afgezegd.»
HUMO Heb je je levensstijl moeten aanpassen?
KRUISMANS (schouderophalend) «Van de diëtiste in het ziekenhuis moest ik ’s morgens wat minder boterhammen eten en wat minder koffie drinken. Dat was om maar íéts te zeggen, denk ik (lacht). Ik rookte niet, ik had geen overgewicht.
»Op een bepaald moment liet mijn neurologe wel tussen neus en lippen vallen dat ik geen alcohol meer mocht drinken. Dat was schrikken: ik krijg veel opdrachten in de bierwereld, bier is een belangrijk deel van mijn werk. In plaats van géén alcohol is dat ondertussen ‘verstandig omspringen met alcohol’ geworden. Ik heb wel een paar maanden geen druppel alcohol gedronken: dat ging probleemloos, dus ik weet nu dat niet verslaafd ben.»
VERKEERDE HEUP
HUMO Wanneer is het idee ontstaan om een voorstelling te maken over je beroerte?
KRUISMANS «Na drie dagen ziekenhuis (lacht). Na één dag vroeg ik mijn vrouw al om mijn computer mee te brengen – ik kon niet met de hand schrijven. Dat is een blijvend gevolg: ik had vroeger al niet het mooiste handschrift, maar nu is het amper leesbaar. Een boodschappenlijstje in drukletters is al een opgave.
»Toen ik uit het ziekenhuis kwam, had ik al twintig bladzijden. Als je er oog voor hebt, zie je in een ziekenhuis overal comedy. In de revalidatie was er een dove man met geheugenverlies: elke dag vertelde hij hetzelfde verhaal, tot ik het haast beter kende dan hijzelf (lacht). Er is ook veel humor onder de dokters en het verplegend personeel. Dat moet, om de dag door te komen, want je hoort natuurlijk veel schrijnende verhalen.
»Omdat het nu eenmaal in mij zit, probeerde ik vanuit mijn bed of rolstoel ook grappen te maken, maar dat viel meestal niet in goede aarde. Op een keer rolden ze mij de lift in. Toen de deur dichtging, zei ik: ‘Jongens, let op voor mijn voeten: ik wil niet in het ziekenhuis belanden, hè.’ Grote stilte (lacht). In het ziekenhuis zagen ze mij natuurlijk niet als een comedian, maar als een patiënt. Dat stuk van mijn persoonlijkheid moest ik wegstrepen.»
HUMO Je hebt bedenkingen bij hoe één en ander daar verloopt.
KRUISMANS «Pas op: ik ben in de eerste plaats dankbaar voor de goede zorgen. Maar zo’n ziekenhuis is een soort medische fabriek, hè. Er gebeuren binnen die muren mirakels, maar ook rampen. Onlangs stond weer zo’n voorval in de krant: een vrouw van in de 90 die aan de verkeerde heup werd geopereerd en kort daarna overleed. Als je niemand om je heen hebt die een beetje assertief is, en zelf niet de digitale skills hebt om je medische dossier te raadplegen, krijg je dat soort fouten.
»Na de try-outs spraken veel mensen me aan met verhalen pijnlijke vergissingen en flagrante fouten. Een vrouw vertelde over een dokter die bij hoog en laag beweerde dat ze geen baarmoeder meer had: stond verkeerd in haar dossier. In mijn eigen dossier stond dat ik twee keer bewusteloos ben geweest, terwijl het maar één keer was, in de Ardennen. Toen ik vroeg om dat aan te passen, bleek dat alleen de dokter die het had ingevoerd dat kon. Dat was geen onnozel detail: het kon mee bepalen hoelang ik een rijverbod had. Werkelijk kafkaiaanse toestanden.»
‘Mijn moeder werd weggestuurd door een psychiater die het allemaal beter wist. De volgende dag is ze dood teruggevonden. Ik dacht: zo wil ik niet eindigen’
HUMO Je hebt van dichtbij kunnen zien hoe sommige dingen er werken, of níét werken?
KRUISMANS «Een ziekenhuis staat of valt – net als ieder groot bedrijf – met logistiek: wie moet naar welke scanner op welk moment, en hoe kunnen we dat het best organiseren. In Aalst werden onder mijn raam om zes uur ’s morgens containers geladen en gelost. Mijn raam kon niet dicht. Drie weken later lag ik weer in diezelfde kamer, en was dat raam nog altijd niet hersteld. Dat is slecht management.
»Zo zijn er talloze voorbeelden. Als dessert kreeg je een peer of een appel recht uit de koelkast, en dus steenhard. Je zit op de afdeling beroertes: ik kon amper een mes vasthouden, en er lagen veel oudere mensen met een kunstgebit. ‘Je mag altijd bellen, meneer.’ Maar de verplegers hebben altijd hun handen vol, dus als niet-assertieve mens laat je je appel dan maar liggen. Omdat dat fruit al bij een patiënt is geweest, wordt het vernietigd. Dat gaat echt om tonnen.
»Ik vroeg een aardappelmesje om mijn fruit te kunnen snijden. Dat mocht niet: daar kun je zelfmoord mee plegen. Dus bracht mijn vrouw maar een mes mee van thuis. Zo kon ik tenminste mijn peer eten (lacht).»
‘Ik weet niet of me het nog zou lukken om ‘De allerslimste mens ter wereld’ te winnen. ‘De slimste mens’ misschien nog wel.’Beeld VRTnormalHUMO We beginnen te begrijpen waarom je al snel twintig pagina’s notities had.
KRUISMANS «Het is natuurlijk grappig en tragisch tegelijk. Maar met al die langdurig zieken en de vergrijzing is het alleen al economisch toch belangrijk dat mensen zo snel mogelijk herstellen, en dan zou het helpen als er niet om zes uur ’s morgens een hoop lawaai wordt gemaakt onder hun raam. Of als er niet doodleuk iemand met een tweetaktbladblazer aan de slag gaat in de tuin van het ziekenhuis – óók meegemaakt (lacht).
»Op een bepaald moment vroegen ze mij welke medicijnen ik nam. Omdat het ziekenhuis met verschillende computersystemen werkt, konden ze niet in mijn dossier, en waren ze dus van míj afhankelijk, met mijn maar half werkende hersenen, om te weten welke medicijnen ik moest nemen. Farmaceutische bedrijven maken er dan ook nog eens een sport van om medicatie compleet onuitspreekbare namen te geven. Dan mag je met spraakproblemen na een beroerte bij de apotheek om perindopril of amlodipine vragen: je zou er opnieuw een beroerte van krijgen (lacht).
»Je ziet ook schrijnende dingen. Ik heb veel mensen gezien die de hele dag met hun mond open in bed lagen en nooit bezoek kregen. Die mensen wíllen ook niet naar huis: ze liggen in bed, alles wordt voor hen gedaan, ze moeten de vuilniszakken niet buitenzetten, ze moeten er niet aan denken wanneer ze welke pillen moeten nemen. Ze krijgen eten en drinken, en vooral, ook al is het maar twee minuten: er komt iemand binnen en die zegt goeiendag.»
HUMO Je zei daarnet dat je een lastige patiënt was.
KRUISMANS «Je moet rekening houden met wat dokters zeggen, maar dat zijn ook maar mensen. Het is niet omdat je een beroerte hebt gehad dat je je gezond verstand moet uitschakelen. Als ik twijfelde aan het nut van bepaalde oefeningen zei ik dat ook. En niet alle zorgpersoneel kan daar even goed mee om: sommige dokters behandelen je graag alsof alleen zij de wijsheid in pacht hebben en jij nog maar net de kleuterschool hebt afgemaakt.
»Toen mijn moeder dertig jaar geleden met psychische problemen in een instelling zat, kregen we daar met een arrogante dokter te maken die dacht dat hij alles wist. Hij wilde haar naar huis laten gaan, ook al vonden wij dat ze daartoe niet in staat was. Mijn moeder mocht uiteindelijk voor een weekendje verlof naar haar zus – ze hadden in de instelling niet eens nagetrokken of ze wel een zus hád. Ze hebben haar aan de bushalte bij het psychiatrisch ziekenhuis in Lede afgezet en een dag later is ze teruggevonden in de vijvers in Dendermonde. We hebben die dokter daarna niet meer gehoord of gezien, hij heeft nooit zijn verontschuldigingen aangeboden. Er zijn er uiteraard ook veel goeie, maar dat soort dokters loopt nog altijd in de ziekenhuizen rond.»
‘Humor viel niet in goede aarde. Dan zei ik als de lift sloot: ‘Jongens, let op voor mijn voeten, ik wil niet in het ziekenhuis belanden.’ Grote stilte.’Beeld Marco MertensnormalHUMO Aan inspiratie voor je nieuwe show geen gebrek, maar het was wellicht niet makkelijk om te schrijven over wat je was overkomen.
KRUISMANS «Ik moest een drempel over. Ik had mijn verhaal bewust uit de pers gehouden omdat ik nog niet klaar was om het te delen. Ik ben ooit een halfjaar een BV geweest, en daarna weten ze je alleen nog wonen als het slecht gaat: daar had ik echt geen zin in. In het ziekenhuis kwam ik daarom nooit zonder mondmasker mijn kamer uit.
»Ik wilde ook iets vertéllen, het moest meer zijn dan tachtig minuten moppen tappen. Uit de try-outs blijkt nu dat dat lukt. Heel veel mensen die ooit van ver of nabij met het ziekenhuiswezen in aanraking zijn gekomen, herkennen zich in de komische én de dramatische kant van mijn verhaal, en ook de maatschappijkritische boodschap komt over. Er komt een tsunami op ons af: vóór 2040 moet er 125.000 man extra zorgpersoneel bijkomen. Die zijn er niet, ook niet als we massaal een beroep doen op buitenlandse krachten. We zullen onszelf moeten redden.»
HUMO Was de show een manier om op een rijtje te zetten wat je is overkomen?
KRUISMANS «Dat heeft meegespeeld. Er was een zekere schroom: moet ik dit wel allemaal vertellen? Is het belangrijk genoeg? Er zijn zoveel mensen die iets soortgelijks meemaken, of nog erger. De Nederlandse cabaretier Herman Finkers heeft chronische lymfatische leukemie gehad en heeft daarover het indrukwekkende ‘Na de pauze’ gemaakt. Het programmaboekje van die voorstelling heeft de hele tijd op mijn schrijftafel gelegen. Het heeft me gesterkt in het idee dat ik van mijn verhaal een show kon maken die niet alleen gaat voor de lach, maar waar mensen ook echt iets aan hebben.»
RELATIETEST
HUMO Hou je aan twee herseninfarcten de angst over dat het elk moment opnieuw kan gebeuren?
KRUISMANS «Het is een beetje dramatisch uitgedrukt, maar je vraagt je toch af: zit ik nu met een tijdbom in mijn hoofd? Ik probeer meer naar mijn lichaam te luisteren.»
HUMO Voormalig dEUS-gitarist Bruno De Groote zei in Humo enkele jaren geleden dat zijn beroerte hem over existentiële vragen had doen nadenken, over wie hij was en wat hij wilde, en dat hij daar dankbaar voor was.
KRUISMANS «Je raakt door een permanente hersenbeschadiging een aantal dingen kwijt, maar je leert er ook dingen door. Ik ben veranderd. Op bepaalde vlakken ben ik wijzer geworden, en ik had die wijsheid nooit opgedaan als dit mij niet was overkomen. Maar het is geen wedstrijd: ben je er beter uitgekomen of niet? Je kunt die vergelijking niet maken.
»Het is ook een flinke relatietest. Als koppel zijn we er sterker door geworden – qua stand by your man kan dat tellen. Het heeft dus ook positieve dingen met zich meegebracht. Wat ook weer niet wil zeggen dat ik hier een jaar geleden voor getekend zou hebben (lacht). Maar het is zeker niet alleen kommer en kwel.»
HUMO Heb je als gediplomeerde wijsgeer naar het werk van bepaalde filosofen teruggegrepen om één en ander te kunnen plaatsen?
KRUISMANS «Een paar dingen van de Franse existentialist Albert Camus heb ik opnieuw ter hand genomen, ja. Volgens Camus is het leven absurd, het heeft geen enkele betekenis, je kunt net zo goed zelfmoord plegen. Maar Camus zoekt de zin van het leven net in dat absurde. Hij zegt: als je hier toch bent, probeer er dan het beste van te maken. Hij koppelt dat aan Sisyphus, de figuur uit de Griekse mythologie die als straf elke dag een steen tegen een bergwand omhoog moet rollen, die vlak voor de top telkens weer naar beneden rolt. Volgens Camus kan Sisyphus toch gelukkig zijn: hij wéét dat het vergeefs is, maar kiest zelf om die steen toch weer naar boven te rollen.
»Ik heb geen zelfmoordgevoelens gehad, maar ik dacht wel terug aan wat mijn moeder was overkomen. Ik dacht: Bert, word niet depressief. Waar je uitkomt, weet je niet, maar je hebt wel de keuze om terug te vechten of niet. Net als Sisyphus.
»De mensen hoeven overigens niet bevreesd te zijn: ik citeer géén filosofen in de show (lacht). Maar Camus heeft wel geholpen bij het schrijven.»
‘Als ik nog een paar uur had gewacht om naar de huisarts te gaan, had ik het waarschijnlijk niet gehaald. Ik weet niet of ik negens levens heb, maar ik heb er al drie opgebruikt.’Beeld Marco MertensnormalHUMO Het had allemaal veel erger kunnen aflopen. Heb je geluk gehad, of toch vooral dikke pech?
KRUISMANS «Ik heb het verkeerde lot getrokken, maar er bleek toch nog een vangnet te zijn. Wat moet je daarmee? Het heeft geen verklaring, het is absurd.
»Ik rij al meer dan dertig jaar met de motor. Elke motorrijder is al een paar keer in zijn leven aan de dood ontsnapt, misschien zonder het te weten. Waarom moet dit mij overkomen, denken we altijd, terwijl we misschien wel honderd keer nipt géén ongeval hebben gehad.»
HUMO Kijkt een mens na zo’n rakelingse scheervlucht langs de dood anders tegen het leven aan?
KRUISMANS «Je probeert wat meer zen te worden, en je wat minder op te jagen in de vele dingen die niet goed zijn voor je bloeddruk. Ik ben ook milder geworden.
»En je gaat nog meer je prioriteiten stellen. Wat is belangrijk in mijn leven? Ik wil graag blijven schrijven en spelen. Het maakt niet uit voor hoeveel volk: een try-out voor veertig man in een huiskamer vind ik even waardevol als een optreden voor vijfhonderd mensen. Al zou ik het uiteraard niet onaangenaam vinden om straks voor uitverkochte zalen te staan (lacht).»
‘Komt een komiek bij de dokter’ gaat op vrijdag 13 december in première in C.C. De Werf, Aalst.
