‘Wij zien seks met een ander nu als extraatje’: kunnen we maar beter wennen aan een scheve schaats op zijn tijd?
22 oktober 2022, 03:00
AchtergrondRelaties
Beeld Studio Ski
Vreemdgaan komt bij 20 à 25 procent van de Vlaamse koppels voor, meldt Sensoa. Is monogamie passé en kunnen we maar beter wennen aan een scheve schaats op zijn tijd? Maar hoe hou je dan je relatie op de rails? ‘Wij zien seks met een ander nu als extraatje.’
‘Ik was zeven maanden zwanger toen mijn vriend me plots vertelde dat het zo niet meer verder met ons kon”, vertelt Isabelle*. “Hoewel collega’s het al langer zagen aankomen – het was erg duidelijk voor hen dat ik alles alleen deed en hij er nooit was – stond ik perplex. Die nacht kwam ik erachter dat hij me ook al had bedrogen. Ik was in shock. Dit was totaal niet het idee dat ik van onze relatie had.”
Koesteren we niet allemaal een ideaalbeeld van die ene grote liefde? Iemand in wie we alles vinden, die onze zorgen wegneemt en met wie we de rest van ons leven gelukkig zijn? Voor bijna één op de twee Belgen is dit de huidige gezinssituatie, waarin trouw zijn aan elkaar als hoogste goed wordt geprezen.
Toch loopt dat in de praktijk vaak anders. En vandaag, nu de samenleving anders naar relaties en trouw kijkt, misschien nog wel meer dan vroeger. Hoe komt dat?
“Men verwacht vandaag gigantisch veel van de liefde”, zei de wereldberoemde relatietherapeute Esther Perel eerder al in De Morgen. “Nooit eerder in de geschiedenis stond er zoveel druk op een relatie. Maar ook: nooit eerder waren zo veel mensen eenzaam ondanks hun relatie. Vroeger hoorde je bij een gemeenschap en kende je de problemen waar mensen mee worstelden. Vandaag zie je dat koppels uit elkaar gaan en zelfs hun beste vrienden het niet hadden zien aankomen. De druk om succesvol te zijn en de fictieve, mooie levens die we leiden op sociale media laten geen eerlijkheid, waarheid, authenticiteit toe.”
Wat daarbij niet helpt, zo klinkt het bij Perel en ook bij binnenlandse experts, is dat heersende opvattingen over bijvoorbeeld monogamie weliswaar aan het verschuiven zijn, maar tegelijk nog als een keurslijf kunnen aanvoelen. “Klopt”, zegt Lore Eerlings, die naast orthopedagoge en relatie- en gezinscounselor bij praktijk Zinnia ook coauteur is van het nieuwe boek Eerste hulp bij ontrouw. “Er heerst binnen onze maatschappij het beeld dat wanneer je een relatie aangaat, je automatisch ook monogaam bent. Koppels voeren er vaak zelfs geen gesprek over. Je gaat gewoon niet vreemd en praat daar vooral niet over. Eigenlijk is dat een rare ingesteldheid.”
Het gebrek aan een gesprek zorgt voor nog meer verwarring. Zo heeft ontrouw, ondanks wat tamelijk veel koppels volgens therapeuten denken, niet altijd iets te maken met je relatie of je partner die misnoegd is. Een samenloop van omstandigheden kan daar ook voor zorgen en dat, zo stellen experts, is iets wat onze maatschappij niet wil zien. Ook Perel geeft aan dat mensen vaak denken dat wanneer iemand vreemdgaat, ofwel er iets niet goed zit in de relatie, ofwel er iets met de persoon zelf mis is.
Perel benadrukt dat beide aannames vaak niet kloppen. “Ontrouw is een ervaring die gelaagd en vertakt is. Er bestaat geen one-size-fits-all-model voor. 85 procent van de mensen kwam er al mee in aanraking: als kind van een ouder die het deed of ermee te maken had, als kind van een geheime liefde, als vriend of vriendin die een troostende schouder biedt aan de benadeelde partij, of als een van de drie voornaamste spelers in de driehoek. Je kunt dus onmogelijk volhouden dat wie vreemdgaat, slecht is. Overspel en buitenechtelijke verliefdheden zijn geen zonden en ook niet pathologisch. Het zijn uitdrukkingen van een menselijk dilemma, van de complexiteit van liefde en begeerte.”
Relatietherapeuten Lore Eerlings en Kaat Bollen schreven het boek ‘Eerste hulp bij ontrouw’. ‘Liefde heeft geen aan-uitknop, ook niet na ontrouw. Het jammere is dat de omgeving vaak haar oordeel klaar heeft.’noneBeeld Joris Casaer
Wat ook niet helpt, stelt Perel, is dat bedrog in onze cultuur wordt verengd tot ‘seks met een ander’, terwijl er in een relatie vele vormen van bedrog zijn: de ander stelselmatig omlaaghalen, verwaarlozen, je onverschillig tonen, (geestelijk) geweld gebruiken, enzovoort.
Waarom hebben wij allemaal die neiging? Kaat Bollen, seksuologe, (relatie)therapeute en coauteur van Eerste hulp bij ontrouw: “Mensen hebben het nodig om iets in een hokje te kunnen steken, want dan is het duidelijk. Als we ervan uitgaan dat ontrouw alleen mensen overkomt die iets heel ergs missen of met grote problemen kampen, hebben we het idee dat we ertegen beschermd zijn. Dan lijkt het een ver-van-ons-bedshow. Exact zoals we dat hopen of willen. Juist omdat ontrouw zo vernietigend kan zijn.”
Willen mensen daarom vaak aanvankelijk niet inzien dat hun partner vreemdgaat?
Kaat Bollen: “Zeker. Maar vaak zijn de tekenen al zichtbaar. Relatietherapeuten noemen de kleine leugens die van tevoren al worden verteld ook wel vormen van micro-cheating. Het gaat dan om alle kleine dingen die een partner doet die vaak niet omschreven worden als ontrouw, maar die wél de relatie of het vertrouwen ondergraven.”
Zoals?
“Denk aan op stap gaan en niet vertellen dat je een partner hebt. Het zijn die kleine dingen die de validatie van een relatie onderuithalen. Het wordt ervaren als minder pijnlijk dan ontrouw zijn, maar we zien vaak dat daardoor de bal aan het rollen gaat en het niet bij kleine dingen blijft.”
Een partner die vreemdgaat, het kan er stevig inhakken. Maar ook voor de partner die ontrouw is, is het geheim vaak te zwaar om alleen te dragen. Ontrouw komt bovendien toch bijna altijd uit? Een berichtje dat niet gewist wordt, een bonnetje dat niet diep genoeg in het handschoenkastje stak of die ene vriendin die toevallig passeerde.
“De dag dat alles uitkwam, was ook de dag dat mijn ideale plaatje van ‘mama, papa en kindje’ aan diggelen lag”, vertelt Isabelle. “Hij ging al een tijdje alleen uit en vertelde daar nooit iets over. Ik kon niet mee omdat ik zwanger was. Als ik seks wilde, vertelde hij me dat hij te moe was. Ondertussen bleek dat hij al met iemand anders had ge-sms’t én gekust. Toen uitkwam dat hij vreemdging, pakte hij plots zijn spullen en vertrok. Dat had niemand, ook ik niet, zien aankomen. Daar stond ik dan met mijn bolle buik, over een paar maanden zou ik moeten bevallen. Ik was woest, teleurgesteld en zat met zoveel vragen.”
Dat ook Isabelle spreekt over haar ‘ideale plaatje’ is niet onlogisch. We leven in een prestatiemaatschappij waarin over het algemeen veel druk ligt op een gezin stichten, waarbij daarnaast een bloeiende carrière een must is en er liefst nog genoeg geld over is – na het betalen van de gasfactuur – om met vrienden op café of restaurant te gaan. Want ja, zij krijgen dat ogenschijnlijk ook allemaal bolgewerkt. Er is veel druk, veel moeten, maar er is vooral weinig tijd. Om te praten over belangrijke dingen, zoals het fundament van de relatie waar koppels nooit aan hoefden te twijfelen. Want dat ene flirterige sms’je van die collega kan daar niet aan raken, toch? Of wel?
“In de praktijk zien wij dat mensen vaak het gesprek over welke grenzen ze stellen, wat ontrouw voor hen betekent en wat wel kan, veel te laat voeren met elkaar”, vertelt Bollen. “Plots worden ze geconfronteerd met ontrouw en stort hun hele wereld vaak in. Pas dan spreken ze voor het eerst over wat wel of niet kan voor zichzelf en de ander, en wat er speelt in de relatie dat tot ontrouw heeft geleid. Als mensen dáár eerder over durven spreken met elkaar, kan er veel leed voorkomen worden.”
Bart* herkent dit. “Toen mijn huidige vriendin en ik elkaar leerden kennen, kwamen we alle twee net uit een lange relatie. Plots begon de lockdown en zaten we met z’n tweeën 24/7 op mijn appartement, terwijl we elkaar nog maar twee weken kenden.
“Mijn relatie kende een moeilijk einde en zij was structureel bedrogen geweest; we vonden troost bij elkaar. Alles was toch al kapot in ons leven, waardoor er vanaf het begin een heel grote eerlijkheid was over wie we zijn, welke verwachtingen we hebben van de ander en van een relatie. Er was toch niets te verliezen, want we waren net alles kwijtgeraakt. Ik kon eerlijk zijn over het feit dat ik ervan hou op avontuur te trekken, verliefd ben op verliefd worden en het spannend vind om een nieuw lijf te ontdekken.”
Bart vertelt dat voor hem daar ook de basis van ontrouw ligt. “Hoe kun je eigenlijk trouw zijn aan een partner als je ontrouw bent aan jezelf? Als je niet erkent wie je vanbinnen echt bent en wat je verlangens zijn, hoe trouw ben je dan aan jezelf? Dáár moet je over praten met elkaar.”
Tijdens die gesprekken probeerden Bart en zijn vriendin uit te pluizen wat bedrog voor hen betekende. “Is dat puur een paar centimeter vlees dat in ander vlees verdwijnt? Of gaat dat eerder over moedwillig iets doen waarvan je weet dat de andere dat niet fijn zou vinden als je het achterhoudt? Dat laatste is wat wij als bedrog ervaren. Hoewel ik het in het begin erg moeilijk vond om de vrouw die ik graag zie en lichamelijk begeer, eerlijk te vertellen dat ik een leuke avond met iemand anders heb beleefd, is dat wel wat wij doen. Wij zijn eerlijk over alles met elkaar.”
Relatiecrisis na scheve schaats? Eerste hulp bij ontrouw
• Wees je bewust van de moeilijke datums die op jullie afkomen: de dag dat het bedrog uitkwam, de dagen dat je wist dat je partner bij iemand anders was… Lijst die dagen op en schrijf ze in je agenda.
• Zelfzorg is cruciaal. Slaap genoeg, vermijd drank en drugs, eet gezond en houd routines aan.
• Beweeg intensief. Als je het uiterste van je lichaam vergt, ligt de focus even op het fysieke en krijgen je hersenen rust.
• Zoek de juiste steun: kies elk vijf mensen uit aan wie je vertelt wat er is gebeurd en die je in vertrouwen neemt. Idealiter zijn dit mensen die geen oordeel vellen. Ze moeten er alleen ‘zijn’ en luisteren.
• Wees lief voor jezelf: ontspan je genoeg, draag zachte stoffen, bewaak je interne criticus en gun jezelf wat mildheid.
• Vertel de kinderen iets, maar niet alles. Jullie situatie verborgen proberen te houden heeft geen zin. Kinderen voelen het haarfijn aan als er iets niet pluis is.
Een relatie waarin open wordt besproken dat seks met iemand anders geen desastreuze gevolgen hoeft te hebben voor de relatie, is iets wat veel mensen afschrikt. “Net zoals je niemand kanker toewenst, zo wens je niemand ontrouw toe. Maar wat als we het nu eens zien als een crisis die je relatie kan redden in plaats van het zo te verafschuwen dat het zonder twijfel het einde van de relatie moet betekenen?”, zegt Perel daarover in een van haar talks. “Scheiden is geen taboe meer. Samenblijven nadat je partner je bedrogen heeft, dat is het nieuwe taboe geworden.”
Een scheve schaats vergeven door erover te praten lijkt onoverkomelijk. Toch ziet Perel juist dát vaak ook in haar praktijk gebeuren nadat ontrouw plaatsvond. “Veel koppels vertellen me dat ze nog nooit zo eerlijk hebben gepraat, dat ze elkaar beter leren kennen en dat hun intimiteit verbeterd is.” Koppels waarvan een partner is vreemdgegaan, kunnen in haar optiek namelijk twee dingen doen: op zoek gaan naar een nieuwe partner of met hun eigen partner een nieuwe, betere relatie proberen op te bouwen.
Monogamie brengt in deze digitale samenleving nieuwe uitdagingen met zich mee. Is het daarom nog wel realistisch om ‘de enige’ te willen zijn? Terwijl exclusiviteit vroeger vooral ging over bezit en nageslacht in een patriarchale samenleving, draait trouw zijn tegenwoordig – vooral in het Westen – toch vooral om andere dingen, zoals een uiting van liefde.
Of we als mens gemaakt zijn om monogaam door het leven te gaan, is een eeuwigdurende discussie waar biologen en wetenschappers geen consensus over lijken te vinden. Wel is het vanuit biologisch perspectief de meest gebruikelijke relatievorm bij de mens. Toch wordt het misschien tijd om onze blik te veranderen en monogamie niet als culturele norm te verheffen boven andere mogelijkheden.
Kathy* en Steven* trokken het gesprek hierover open. Zij hadden voor hun open relatie een monogaam huwelijk, maar kozen ervoor om nu af en toe apart te daten of met een ander koppel te swingen. “Vreemdgaan bij ons zou voor mij betekenen dat een van ons twee iets doet waarvan de andere bewust niet op de hoogte werd gebracht”, vertelt zij. “Het zou het hele concept van onze open relatie tenietdoen, want zonder vertrouwen ben je nergens.”
“Vreemdgaan is voor ons seks hebben of erger nog, een relatie aangaan met een ander zonder dat de partner daarvan op de hoogte is”, voegt Steven eraan toe. “Het is niet omdat wij swingen dat we niet kunnen vreemdgaan, net zoals in een monogame relatie. Binnen mijn vorig huwelijk ben ik wel vreemdgegaan. Uiteraard kwam dat uit en het vertrouwen was onherstelbaar beschadigd, waardoor die relatie op de klippen is gelopen. Ik ben daar tegen Kathy vanaf het begin heel eerlijk en open over geweest. Ze twijfelde daardoor aanvankelijk, maar juist door die openheid is onze relatie zo sterk.”
Dat je het gesprek over ontrouw beter ervoor voert dan erna, staat buiten kijf. Maar wat als het al te laat is? Emoties en onzekerheden vieren dan hoogtij en het regent verwijten, meestal in eenrichtingsverkeer. Het bedrog dat uitkwam krijgt, als een gif, zo de kans een relatie te verwoesten.
Beeld Studio Ski
Wat helpt dan nog?
Eerlings: “Nadat mensen erachter zijn gekomen dat hun partner ontrouw is geweest, komen ze eigenlijk terecht in een emotionele rollercoaster. Net zoals we zouden adviseren om tijdens een rollercoaster ook niet uit het karretje te stappen als je ondersteboven hangt, vragen we koppels die met bedrog te maken krijgen om de eerste zes maanden geen belangrijke keuzes te maken.”
Waarom niet?
Eerlings: “Die eerste maanden leef je vanuit een angstreactie: er overkomt je plots iets wat je niet had verwacht. Ons advies is om pas te beslissen als je stilstaat, niet wanneer je door al die emoties gaat. Vaak maak je dan niet de beste keuzes.”
Niet meteen je koffers pakken – of die van je lief buitengooien – kan dan wel heel tegenstrijdig aanvoelen, toch blijkt het vaak niet de eerste reactie bij ontrouw. Algemeen gesteld tonen bevragingen dat een minderheid van de mannen en vrouwen een relatie (meteen) beëindigt nadat hun partner is vreemdgegaan. Wat niet betekent dat je de dag erna alweer hand in hand door de bloemenvelden dartelt. Maar als je daar ooit nog wil raken, moeten beide partners wel bereid zijn om veel emotioneel werk te verrichten, en samen te kijken naar wat er achter het bedrog schuilgaat.
“Twee vriendinnen later stond hij één week voor de bevalling terug aan onze deur”, vertelt Isabelle. “Hij had spijt en was er zelf van geschrokken dat hij ertoe in staat was mij te bedriegen. Ondertussen was ik verhaal gaan halen bij zijn vrienden en had ik iedereen van zijn omgeving ingelicht over wat hij had gedaan. In het begin van onze gesprekken bleef hij aangeven dat doordat ik het had rondverteld, onze relatie nooit meer zou kunnen werken. Ik denk ook dat mijn omgeving mij gek zou verklaren als wij terug opnieuw zouden beginnen. Toch is dat wat we nu proberen, hoewel ik er nog niet helemaal van overtuigd ben dat we erin zullen slagen.”
Heeft Isabelle gelijk om hierin te geloven? Kiest zij niet de moeilijkste route?
Eerlings: “Zoveel eenvoudiger is het niet om plots weg te gaan van je geliefde. Je hebt vaak een leven opgebouwd dat je met elkaar deelt, misschien heb je wel samen kinderen, en vaak zien beide partners elkaar ook wel nog gewoon graag. Liefde heeft geen aan-uitknop, ook niet als een partner ontrouw is geweest. Het jammere is dat de omgeving vaak haar oordeel klaar heeft. ‘Bij mij zou het zo niet gaan’, hoor je ze dan vaak zeggen. In de praktijk merken wij toch dat dat vaak niet gebeurt, ook al is dat in eerste instantie wat men denkt te moeten doen. Belangrijk is dat beide partners tijd krijgen, zonder invloed van de omgeving, om te kijken wat zij zelf willen.”
Dringt die boodschap dan wel door?
Bollen: “Je moet weten dat wij op dat moment onze cliënten vaak pas voor het eerst ontmoeten. Zij hebben hun eerste emoties op elkaar losgelaten en willen nu toch naar een manier op zoek om het te laten werken. En dan komen ze bij relatietherapie uit. Met ons boek hopen we koppels via een praktisch stappenplan te gidsen door het wat, hoe en waarom van ontrouw. We putten hierbij uit ervaringen die we hebben opgedaan in onze praktijk Zinnia.”
Welk advies geven jullie dan?
Eerlings: “We proberen een onderscheid te maken tussen de verschillende stappen – van de bom tot het verhaal, de schade en de keuze – en willen zo ruimte creëren voor dialoog en nuance. Daarna volgen oefeningen, die ook in het boek te vinden zijn. Denk bijvoorbeeld aan een oefening waarbij de bom die de ontrouw teweeg heeft gebracht, gevisualiseerd moet worden aan de hand van een schilderij, tekening of kunstwerk. Of een gesprek van anderhalf uur waarin koppels samen moeten overleggen wat zij de kinderen over deze fase van hun leven vertellen.”
Bollen en Eerlings wijzen hun cliënten verder ook op de moeilijke datums die eraan komen en suggereren om die al te markeren in je agenda. De dag dat het bedrog uitkwam zal geen gemakkelijke dag zijn, maar samen die dag een nieuwe invulling geven, kan hem wel beter maken. Ook pleiten ze voor zelfzorg: vermijd drank en drugs, eet gezond en hou een routine aan. Op momenten dat het even te veel wordt, raden ze aan om intensief te bewegen: zo krijgt je hoofd even rust.
Voorts vragen ze om bij de juiste mensen je verhaal te doen, dus niet bij die vriend die je naar de mond praat en je altijd gelijk geeft. En ja, ook de kinderen mogen hierbij betrokken worden. Vertel ze iets, maar niet alles. Kinderen hebben de neiging de schuld bij zichzelf te zoeken. Uitleggen dat ‘mama en papa nu even boos op elkaar zijn, maar geen overhaaste beslissingen willen nemen’ is broodnodig, menen Bollen en Eerlings.
Heel eerlijk: als je dit allemaal hoort, vraag je je toch af waarom we zo vaak (en veel) vreemdgaan?
Bollen: “Het lijkt misschien alsof het veel vaker gebeurt, maar ontrouw is iets van alle tijden. Wel is het door sociale media tegenwoordig gemakkelijker om vreemd te gaan én betrapt te worden. De drempel ligt lager om de eerste stappen te ondernemen naar contact, maar digitale sporen die achtergelaten zijn, worden vaak vergeten.”
Kun je een ontrouwe partner eigenlijk ‘herkennen’?
Kaat Bollen: “Er is geen prototype van iemand die ontrouw is. Wij hebben ze al in alle kleuren, maten en vormen zien plaatsnemen op onze bank. Het zou al te makkelijk zijn om een checklist te kunnen afvinken bij iemand en dat er dan een alarmbel van ontrouw afgaat. De realiteit is dat het iedereen kan overkomen.”
Als we er dan van mogen uitgaan dat de kans groot is dat we het allemaal wel een keer meemaken: heeft het dan nog wel nut om monogaam te zijn? Want hoewel er nog steeds genoeg mensen in het huwelijksbootje stappen, worden we ook steeds ouder. Wordt een langer leven doorbrengen – en dus ook langer seks hebben – met dezelfde mens misschien ook steeds minder realistisch?
Beeld rv
“Steven en ik bekijken seks met een ander als iets extra”, vertelt Kathy. “Juist omdat we elkaar zo goed kennen, we open kunnen zijn over wat we wel en niet fijn vinden, en elkaar dingen kunnen gunnen, is onze seks na tien jaar nog steeds erg goed. Relaties die niet-monogaam zijn worden in mijn ogen door de maatschappij al te snel afgedaan als bedriegerij, of als iets dat we doen omdat we iets missen in onze eigen relatie. Als vrouw word je algauw bestempeld als nymfomane of hoer. Ik vind het belangrijk dat we dit kunnen doen, maar het is niet onmisbaar. Steven en ik blijven de basis, wat er ook gebeurt, en we blijven elkaar trouw in de liefde.”
Steven vertelt dat hij het idee heeft dat als je afwijkt van de monogame norm, je snel het etiket krijgt opgeplakt dat het niet goed gaat met je relatie omdat je ‘het op een ander moet gaan zoeken’. “Terwijl je net een erg sterke relatie moet hebben om niet-monogaam te kunnen zijn. Als je relatie niet sterk is, vol liefde en vertrouwen, overleeft ze het niet.”
Ook Bart kan zich hierin vinden. “Wie een open relatie wil doen slagen, moet enorm veel moeite willen doen om elkaars innerlijke wereld door en door te begrijpen. Ik vond dat in het begin zeker niet simpel. En die eerste keren dat ik met iemand anders een leuke avond had gehad, vond ik dat heel moeilijk om te vertellen tegen de vrouw die graag zie en met wie ik ook een fijn lichamelijk contact heb. Ik herinner me haar reactie nog, die eerste keer. Dat was zo hartverwarmend waardoor – raar genoeg – mijn liefde voor haar ook alleen maar groter werd. Juist omdat je elkaar volledig kunt gunnen wat jij als mens wilt doen of wilt beleven, wordt je respect voor elkaar alleen maar groter.”
* Isabelle, Bart, Kathy en Steven zijn pseudoniemen. Hun echte namen zijn bekend bij de redactie.
Kaat Bollen & Lore Eerlings, Eerste hulp bij ontrouw, Borgerhoff & Lamberigts, 232 p., 22,99 euro.