‘De Vlaamse regering heeft de vorige CEO ontslagen omdat hij weigerde om fors te besparen. Dan weet je dat de regering daarna een CEO zal kiezen die dat wél zal doen’
20 mei 2022, 15:00
AchtergrondVRT-masterplan
VRT-baas Frederik Delaplace.noneBeeld BELGA
De onrust giert door de gangen van het Huis van Vertrouwen: er hangt een staking in de lucht, nu VRT-baas Frederik Delaplace zijn transformatieplan heeft bekendgemaakt. De VRT gaat fors besparen: ruim tweehonderd mensen moeten weg en het kijkcijferkanon Thuis wordt voortaan buitenshuis gemaakt. Wordt de VRT kapot bespaard, of valt er nog vet weg te snijden? Waarom was er wél nog geld om Niels Destadsbader af te snoepen van VTM? En hoe kan de openbare omroep zich staande houden tegen streaminggiganten als Netflix?
“We moeten niet één, maar vijf versnellingen hoger schakelen”, zei VRT-directeur Karen Donders dit voorjaar in de krant De Tijd. Haar analyse was kraakhelder: de VRT is niet divers genoeg, hinkt achterop in de digitale omwenteling en spreekt te weinig jongeren aan. “Als ik naar mijn kinderen kijk, zie ik wat er op ons afkomt. Toen mijn zoontje twee jaar was, stond hij met zijn vinger op het scherm van de tv te swipen.”
Onderzoek leert dat 55 procent van de bevolking niet langer naar de traditionele tv-zenders kijkt. Het marktaandeel van de VRT-radiozenders is bij de min-40-jarigen met een kwart afgekalfd. Daarom wil de VRT digital natives aantrekken, en jonge, kleurrijke en diverse schermgezichten.
“Als je de VRT-schermgezichten op een rijtje zet, zie je wat ons probleem is”, zei CEO Frederik Delaplace in Het Laatste Nieuws. “Het zijn bijna allemaal witte mannen van 45 jaar en ouder. We moeten ook aansluiting vinden bij jongeren en mensen met een migratieachtergrond. Met Jeroen Meus, Tom Waes en Philippe Geubels alleen zullen we het niet redden. We hebben ook Gloria Monserez en Kawtar Ehlalouch nodig.”
Beeld vrt
En dus werden er doelen vastgelegd. Tegen 2025 mag 9,5 procent van de schermgezichten niet wit zijn. En het aandeel van de vrouwelijke gezichten moet klimmen naar 48 procent. Ondertussen knabbelt de Vlaamse regering aan het budget: tegen 2025 moet de VRT 25 miljoen euro besparen. Maar door de hoge inflatie en het feit dat de werkingsmiddelen niet worden geïndexeerd, gaat het eigenlijk om een inspanning van 30 miljoen euro. Volgens het transformatieplan van de CEO komen er dertig ‘digitale profielen’ bij, maar er moeten tegelijk minstens 236 mensen weg: er vallen 116 naakte ontslagen, 50 gepensioneerden worden niet vervangen en 70 medewerkers van Thuis verkassen naar een extern productiehuis. Niet veel later dienden de vakbonden een stakingsaanzegging in.
Carlos Van Hoeymissen (ACV): “Dit is de grootste ontslagronde in de geschiedenis van de VRT. Ook in het plan van 2016 werden meer dan tweehonderd ontslagen aangekondigd, maar die hebben we tot dertig kunnen beperken. Ook nu zullen we proberen om de naakte ontslagen zoveel mogelijk ongedaan te maken.”
‘We gaan niet afdingen’, zei Frederik Delaplace. ‘Dit plan is doorgerekend.’ Lees: u maakt weinig kans.
Van Hoeymissen: “De Vlaamse regering heeft zijn voorganger, Paul Lembrechts, ontslagen omdat hij weigerde om fors te besparen. Dan weet je dat de regering daarna een CEO zal kiezen die dat wél zal doen. Na zijn aantreden beloofde minister van Media Benjamin Dalle (CD&V) dat er geen naakte ontslagen zouden vallen bij de VRT. Hij heeft zijn woord gebroken.”
‘We hebben al voor minder gestaakt,’ klinkt het.
Van Hoeymissen: “Onze mensen zijn murw geslagen door de jarenlange besparingen. Er heerst gelatenheid over het zoveelste plan dat hun vraagt om meer te doen met minder middelen. Velen zijn bang om hun job te verliezen.”
De VRT moet volgens de beheersovereenkomst de digitalisering doorvoeren en alle doelgroepen aanspreken. Is het dan niet logisch dat het nieuwe management ingrijpt?
Wies Descheemaeker (ACOD): “Uiteraard moet de VRT evolueren in een multimediale wereld, maar dan moet het management er wel voor zorgen dat het personeel meekan. Wij vragen al lang om meer opleidingen. Dat is vorig jaar toegezegd, maar veel te laat.”
Vooral de zeventig medewerkers en acteurs van Thuis hebben heftig op hun ontslag gereageerd. Maar de VRT garandeert hun dezelfde voorwaarden en een lange samenwerking met het productiehuis dat de soap zal overnemen. Waar zijn die mensen dan bang voor?
Van Hoeymissen: “De privésector is een andere wereld. Die mensen zijn trotse VRT-werknemers en werken vaak al hun hele carrière voor de openbare omroep. Dat ze het Huis van Vertrouwen moeten verlaten, is een enorme klap voor hen.
“Thuis was een van de grootste kostenposten: tweehonderd afleveringen en zeventig medewerkers. Als je elke euro moet omdraaien, is het logisch dat je daarnaar kijkt. De Manhattan-studio in Leuven, waar de opnames plaatsvinden, gaat dicht voor een grondige renovatie en de VRT vond de investering in nieuwe decors en materiaal te hoog.
“Het programma buitenshuis laten maken is ook een budgettaire truc. De VRT kan geen beroep doen op de taxshelter, een productiehuis wel. Zo bespaart dat tot 30 procent op de kosten en kan de VRT Thuis goedkoper aankopen. Maar het programma zal de belastingbetaler méér geld kosten, want die taxshelter is overheidsgeld en het productiehuis neemt een winstmarge.”
Sebastiaan Cielen (belangengroep Iedereen VRT): “Dé vraag die bij het personeel leeft, is: wat gaan wij nog maken? We hadden jarenlang een patent op schitterende fictie. Met Thuis vertrekt ons laatste boegbeeld. Wij hebben smaakvolle reality-tv op de kaart gezet, onder de noemer Het leven zoals het is. Die knowhow is afgebouwd, en nu maakt een extern productiehuis Luchthaven 24/7. De directie droomt van een chique muziekshow, maar tien jaar geleden maakten we zelf programma’s als Eurosong, Peter Live en Steracteur sterartiest. Helaas was er op den duur geen geld meer voor en vertrokken sommige van onze showmakers. Het wordt tijd dat we weten waar de directie met de VRT naartoe wil.”
Tim Raats (professor mediabeleid VUB): “Dit is de eerste keer dat ze bij de VRT met een vergrootglas bij élke dienst willen besparen.”
We horen dat de ontslagen vooral bij het interne productiehuis zullen vallen. Bij de nieuwsdienst zouden drie van de vierhonderd medewerkers ontslagen worden.
Cielen: “De radio is al kapotbezuinigd. Neem daar één medewerker weg en je hebt een uur stilte. Technici zijn er nog amper, de presentatoren moeten zelf de knoppen bedienen. Je kunt daar alleen nog besparen door een radiomerk te schrappen.
“We horen inderdaad dat de meeste koppen zullen rollen bij het interne productiehuis. Maar dan moet je toch eerst weten wie die mensen zijn, wat ze kunnen en welke programma’s je nog wilt maken? Door een gebrek aan visie is er al te veel geld verkwist.”
Geef eens een voorbeeld?
Cielen: “Bij de vernieuwing van Canvas.be is er veel fout gelopen. Als digital creative werd ik van 2013 tot 2015 ingezet voor de nieuwe website. Canvas.be moest een vernieuwend video-on-demandplatform worden. Dat mocht honderdduizenden euro’s kosten. Er werden digital consultants bijgehaald, een web development team, een duur designbureau uit Londen, een creative director… Maandenlang werkten we daaraan, tot iemand ontdekte dat er enkele gangen verderop een nóg groter team bezig was met de ontwikkeling van VRT NU. Zij deden hetzelfde als wij, alleen diende ons platform enkel voor Canvas, terwijl VRT NU álle VRT-programma’s zou bevatten. Dat krijg je dan als bazen niet met elkaar spreken.”
Van Hoeymissen: “De structuur werkt verspilling in de hand. We kaarten dat al lang aan en de directie wil dat nu eindelijk aanpakken.”
Cielen: “Ons project werd abrupt omgegooid. Canvas.be moest een website worden vol lange leesstukken en korte videofragmenten. Maar we werden teruggefloten door de politiek, omdat we op het terrein van de kwaliteitskranten kwamen. Daarna wist niemand op de redactie nog wat we moesten doen. Van de ene chef moesten we artikels blijven maken, van de andere filmpjes, een derde zei dat we vooral onze programma’s moesten promoten op Facebook. Dit jaar ging de stekker eruit. Daarmee is zes jaar tijd, energie en geld in de vuilnisbak verdwenen.”
U bent zelf een ‘digitaal profiel’. Klopt het dat het VRT-personeel niet mee is?
Cielen: “Nee. De directie heeft het personeel beledigd door die indruk te wekken. ‘Al geven we jullie allemaal een maand intense training, jullie zullen dat nooit kunnen’, zei Frederik Delaplace. ‘Sommige mensen studeren daar vijf jaar voor.’ Maar de directie wéét helemaal niet wat het personeel kan. Veel collega’s hebben zich de voorbije jaren op eigen houtje bijgeschoold. Vijftigers zijn passioneel gaan tweeten, ze beheren websites of hebben leren monteren. Ik heb zelf online cursussen gevolgd. Mijn diploma YouTube heb ik op één namiddag behaald. Maar het is al heel lang geleden dat een leidinggevende nog eens naar mijn digitale skills heeft gepolst.
“De voorbije jaren zijn er ook creative labs in huis gehaald. Die mensen kregen een mooi lokaal met Super Nintendo-spelcomputers en pingpongtafels. Ze deden hun ding, maar hielden hun kennis voor zich. De chefs voor wie ze werkten, schermden hen af van de rest. Dan moet je niet schrikken dat sommige mensen niet mee zijn. Ze hebben nooit de kans gekregen.”
‘Een merk als Studio Brussel bereikt de jongeren wél. Daarom worden de afleveringen van ‘Flowjob’ op het YouTube-kanaal van StuBru gestreamd, en die worden verslonden.’noneBeeld VRT
Pipigeld
Toch vinden verschillende VRT-werknemers en oudgedienden dat de omroep het ‘gerust met minder volk kan’. Vooral de uitbesteding van Thuis wordt logisch genoemd. Een VRT-gezicht is blij dat de nieuwe directie aan de boom schudt.
Schermgezicht 1: “We moeten dringend inzetten op verjonging, streaming en content voor smartphones. We zitten in de zwaarste storm sinds het ontstaan van de televisie. Als we niet opletten, vergaat het ons zoals de muziekindustrie in de jaren 90: die dacht ook dat streaming nooit zou doorbreken en dat mensen cd’s zouden blijven kopen. Ook de VRT heeft de nood aan digitalisering onderschat. Iedereen staarde zich blind op de hoge kijkcijfers, maar als je die ontleedt, zie je dat de jongeren hebben afgehaakt. Een programma als Dagelijkse kost haalt 400.000 kijkers, maar daar zijn maar 20.000 jongeren bij. Die vinden wel de weg naar de website, voor filmpjes en recepten voor de spaghettisaus die ze ’s avonds willen maken.”
Raats: “Lineair tv-kijken verdwijnt. Steeds minder mensen volgens ’s avonds braaf het programmaschema van de zenders. De toekomst van de VRT zal VRT NU zijn, of ze zal níét zijn.”
Eric Goens (tv-maker en oprichter van productiehuis Het Nieuwshuis): “De onheilsprofeten die al jaren roepen dat tv dood is, zitten er glad naast. Het bedrag dat wereldwijd aan programma’s wordt besteed, is de voorbije tien jaar bijna verdubbeld. Videocontent is springlevend, ook bij de jeugd. Maar de dragers zijn veranderd. Als een programma 600.000 tv-kijkers haalt, kun je er vaak nog 200.000 uitgestelde kijkers en 100.000 online kijkers bijtellen.”
Raats: “In 2016 besliste minister van Media Sven Gatz (Open Vld) dat VRT NU er mocht komen. Mensen vinden daar hun gading, met de openbare omroep als kwaliteitsgids. Bij commerciële platformen zoals Netflix of Amazon vind je veel meer rommel. Maar de strijd tegen die streamingreuzen is ongelijk, omdat hun catalogus veel groter is en meer exclusieve content bevat. Het aanbod van VRT NU is hetzelfde als op tv. De BBC pompt veel geld in experimentele reeksen op maat van jongeren voor haar online platform, maar de VRT heeft daar minder middelen voor.
“Een merk als Studio Brussel bereikt de jongeren wél. Daarom worden de afleveringen van Flowjob op het YouTube-kanaal van StuBru gestreamd, en die worden verslonden. Daarna zou je ze op VRT NU kunnen plaatsen en zo de jongeren daarheen loodsen. Het is ook geen toeval dat populaire radiostemmen zoals Siska Schoeters en Kawtar Ehlalouch naar de televisie worden gehaald.”
Uit een enquête van de VRT bleek vorig jaar dat een derde van de Vlamingen het merk ‘VRT’ niet kent. Is het dan geen risico om alleen dat moedermerk te promoten?
Raats: “Dat is een gigantisch risico! Ook al omdat dat merk nog altijd wordt geassocieerd met staatstelevisie en politiek. Net daarom heeft men in 1996 voor submerken gekozen, die het brede publiek van VTM moesten afsnoepen. Studio Brussel en Radio Donna, later MNM, moesten de jonge luisteraars bekoren, de kinderen kregen Ketnet, en in 2004 werd Sporza opgericht. Met die thematische aanpak was de VRT een pionier in Europa. Maar door de opkomst van de streamingdiensten ontstaat er te veel ruis. De beste optie is om alle videocontent onder één vlag te stoppen en dat hoofdmerk te versterken. Dat is VRT NU en VRT NWS. VTM heeft haar submerken ook afgeschaft: die zenders heten nu VTM 2, VTM 3, VTM 4… SBS deed hetzelfde met de Play-zenders. Maar de VRT is niet zo sexy als StuBru. Zul je dan nog alle groepen bereiken?”
Schermgezicht 2: “Er zit bij de VRT nog veel vet, hoor. Van de tweeduizend mensen maakt niet eens de helft content. Bij een commerciële zender is dat 60 à 70 procent. Zo heeft de openbare omroep nog altijd een cateringbedrijf met vaste contracten. Er is een technische afdeling met geluids- en cameramensen, IT’ers, schminksters, decorbouwers, archivarissen… Elk modern mediabedrijf besteedt die diensten uit. Er lopen ook te veel bazen rond. Bij VTM heb je één netmanager, bij de VRT heeft elke zender zijn eigen chefs, marketingafdeling en cultuur. Je zou het makkelijk kunnen rooien met de helft van het volk. Focus op tv-makers en journalisten die nieuws en duiding brengen, en besteed de rest uit.”
Ex-directeur: “Zelfs radio kun je buitenshuis laten maken. Door de reclame-inkomsten is die zelfbedruipend. Ook het gebouw is een grote kostenpost: het is te groot, te duur en niet energie-efficiënt. Om te besparen op verplaatsingskilometers was het logisch geweest om het nieuwe gebouw in een Vlaamse centrumstad te zetten, in de buurt van een station. Met de trein raak je amper aan de Reyerslaan, maar het nieuwe gebouw komt gewoon áchter het huidige te staan. De politiek houdt vast aan Brussel om de Franstaligen niet de indruk te geven dat de Vlamingen Brussel opgeven. Tegelijk geeft de regering 10 miljoen euro per jaar uit aan Bruzz, om de 70.000 Vlaamse Brusselaars te bedienen. Waarom moet de VRT dan per se in Brussel blijven?”
Baas productiehuis: “De VRT heeft nog veel overbodige diensten. Er heeft ooit een dienst Kaders bestaan. In de gangen hingen oude foto’s van Felice en Sven Ornelis die maar niet vervangen werden. Bleek dat de laatste werknemer van die dienst met pensioen was gegaan. Als je bij de VRT een badge wilt, moet je die bij twee diensten aanvragen. Enkele jaren geleden bestond er zoiets als pipigeld. Als je een dag op verplaatsing werkte, kreeg je geld om naar de wc te gaan. Als wij een programma draaien met VRT-personeel, bieden we die mensen ’s middags een gratis maaltijd aan, maar velen brengen hun brooddoos mee: ‘Zo kan ik mijn lunchvergoeding van 25 euro aanrekenen aan de VRT.’”
Ex-VRT-werknemer 1: “Onkosten indienen is een echte sport bij het personeel. Ze hebben veel verworven rechten en de vakbonden waken daarover. Maar de wereld is veranderd.”
VRT-journalist 1: “Daar ís al stevig in gewied. Het pipigeld was een anomalie die vijf jaar geleden is afgeschaft. We hebben ook geen tijd om buitenshuis te gaan lunchen. Als je tijdens een draaidag snel eten oppikt, moet je een bonnetje binnenbrengen en krijg je maximaal 28,5 euro terug. Ook als je meer hebt betaald.”
Ex-VRT-werknemer 2: “Ook de nieuwsdienst zou het makkelijk met vijftig man minder kunnen doen. Ze hebben nu vijf hoofdredacteurs in plaats van acht, maar dat is nog te veel. Bij VTM maken ze het journaal met acht journalisten, bij de VRT zijn het er minstens vijftien. Als een cameraploeg van VTM een belangrijke persconferentie bijwoont, botst ze op minstens drie VRT-ploegen. En een Pano-redacteur moet gemiddeld anderhalve aflevering per seizoen maken. Dan ligt de werkdruk bij commerciële zenders en productiehuizen toch hoger.”
Bij de nieuwsdienst vindt men dat een oneerlijke vergelijking. De VRT is op radio, tv en online veel meer met actualiteit en duiding bezig dan VTM. Voor de tv-journaals staan elke dag zeventien journalisten in, maar niemand doet enkel tv. Wie geen bijdrage levert voor Het journaal, doet iets voor de radio, de website of sociale media. Pano brengt diepgravende onderzoeksjournalistiek die tijd vraagt. De ploeg van De afspraak is meer dan de helft kleiner dan in het startjaar 2015. Daar werken ze van ’s morgens tot middernacht, omdat de gasten na de uitzending graag nog nakaarten. Bij de nieuwsdienst leeft wel de vrees dat de multimediale aanpak tot een verschraling van de content zal leiden.
VRT-journalist 1 “Er is te veel focus op vorm, snelheid en output. We spannen ons in om Facebook Lives te maken, maar daar kijkt dan 250 man naar. Alle platformen moeten bediend worden, maar wie gaat al die content maken? Gaat dat niet ten koste van diepgravende journalistiek?
“We staren ons blind op de groep van 18- tot 44-jarigen, maar meer dan 90 procent van de Canvas-kijkers zit gewoon voor de televisie. Dat Peter Vandermeersch (ex-hoofdredacteur van ‘De Standaard’, red.) geen CEO is geworden, is een drama: hij zou de journalistieke corebusiness van de VRT wel beschermd hebben. Maar de politiek heeft voor Frederik Delaplace gekozen, die zich makkelijker laat kneden. De besparingspolitiek treft overigens ook de externe productiehuizen. Er zijn de voorbije jaren verschillende tv-makers woedend buiten gelopen nadat ze te horen hadden gekregen dat ze nog maar 70 procent van het budget zouden krijgen voor hun programma.”
Topman productiehuis: “Door de besparingen bij de VRT worden steeds meer kosten afgewenteld op de privésector. Vroeger stapte je binnen met een idee voor een programma van 100 euro, en dan kréég je 100 euro. Nu zegt de VRT: ‘Hier is 50 euro, zoek de rest maar op de markt.’ Daarmee bedoelen ze het Vlaams Audiovisueel fonds, de taxshelter of Europese subsidies. Maar ook dat is belastinggeld.”
Glitter en dansers
Vorig jaar vroeg de VRT 2.600 mensen wat ze van de openbare omroep verwachtten. Bijna 80 procent bleek tevreden over het aanbod, slechts 9 procent was erg negatief. Maar veel kijkers gaven aan dat ze amusement en ontspanning misten. Ze vonden de VRT goed en betrouwbaar, maar saai. Om dat aan te pakken had CEO Frederik Delaplace eerder al een nieuwe directeur Content aangesteld: Ricus Jansegers, een ervaren tv-rot die zijn strepen heeft verdiend bij VTM en SBS, en bekendstaat om zijn voorliefde voor muziekshows met glitter en danseressen. Zijn aanstelling werd op gefrons onthaald, niet het minst aan de Reyerslaan.
VRT-journalist 2: “Je hebt entertainment nodig, maar wij vrezen dat de slinger zal doorslaan. Junior Planckaert die een lief zoekt, moet dat nu echt? Laat dat toch over aan de commerciële zenders.”
Er schijnt een krantenartikel over Ricus Jansegers viraal te gaan op de vloer?
VRT-journalist 2: “Ja. Daarin staat dat hij bij DPG Media moest vertrekken omdat VTM meer op streaming en video wilde focussen. ‘Ricus Jansegers paste niet langer in die structuur’, staat er letterlijk. Hij kent alleen lineaire tv. En die halen wij dan binnen als de grote digitale vernieuwer? Hetzelfde geldt voor Frederik Delaplace. Hij gaat er prat op dat hij van De Tijd een fris digitaal merk heeft gemaakt, maar dat is vooral de verdienste van hoofdredactrice Isabel Albers. Van digitalisering heeft Delaplace weinig kaas gegeten. Hij en Jansegers zitten hier nu aan de knoppen, terwijl Maarten Janssen, die bij Ketnet heeft bewezen hoe je een digitaal belevingsmerk creëert, nu programmadirecteur is bij VTM. Maar misschien gaan Delaplace en Jansegers samen met het personeel op bijscholing? (lacht)”
Enkele maanden na de aanstelling van Ricus Jansegers verliet programmadirecteur Olivier Goris de VRT: hij keerde terug naar Woestijnvis. ‘Creatieve meningsverschillen met Jansegers’, wisten insiders. De VRT ontkende dat, maar insiders zeggen dat een botsing onvermijdelijk was.
Ex-VRT-werknemer 1: “Olivier Goris is de man van de maatschappijvormende tv. Onder hem kreeg zowat elke aandoening en minderheidsgroep haar eigen programma. Goeie formats die veel kijkers lokten, maar de fun was weg en de jongeren haakten af. Ricus Jansegers is een commerciële jongen die het evenwicht zal herstellen. Annemie Struyf die op bezoek gaat bij Vlamingen in Noorwegen, Lieve Blancquaert die overal ter wereld gaat filmen hoe vrouwen bevallen, dat zal bij hem niet pakken.”
‘Het Hoge Noorden’.noneBeeld © VRT
Cielen: “Wij hebben geen probleem met Ricus Jansegers, maar zijn entree was niet glorieus. De eerste keer dat het personeel hem te zien kreeg, was bij het afscheid van Olivier Goris, de tweede keer kwam hij zeggen hoeveel volk er weg moest en hoe slecht opgeleid we zijn.
“Olivier Goris gaf programma’s als Restaurant Misverstand, Taboe en Down the Road een kans: grensverleggende, opbouwende tv die strookt met de opdracht van de VRT, en die ook entertainend is. Ook de zwaardere verhaallijnen in Thuis sloegen aan, net als het infotainment van Over eten en Factcheckers. Het contrast met het nieuwe beleid is groot. We snoepen Niels Destadsbader met een duur exclusiviteitscontract af van VTM, terwijl velen zich afvragen wat hij ons kan bijbrengen. Daar is dan wél geld voor.”
Ricus Jansegers.noneBeeld © VRT Sofie Silbermann
In hogere VRT-kringen is te horen dat de stijlbreuk wel zal meevallen. Ricus Jansegers wil meer vrolijkheid in het aanbod, maar zou geen aversie hebben tegen ‘sociaalwerkers-tv’ à la De Kemping of Down the Road. Mensen die met hem onderhandelen over programma’s, bevestigen dat.
Goens: “Hij heeft in Oost-Europa commerciële zenders ontwikkeld en gesaneerd. Hij kent het klappen van de zweep. Als je hem zegt dat je programma 10.000 euro kost, zal hij je vragen of je het ook voor 9.000 euro kunt doen. (lacht) Hij is niet de meest diplomatische mens, maar hij ademt tv en inhoudelijk kent hij weinig taboes. Een goed idee zal hij niet weigeren, maar je moet ook nadenken over een podcast of een afgeleide voor online.”
Topman productiehuis: “Hij weet tenminste wat het brede publiek wil zien. Bij de nieuwsdienst lopen er anderen rond.”
Staan bovenaan op het verlanglijstje van de directeur Content: een opvolger voor F.C. De Kampioenen, een vrolijke actuaquiz zoals De dag van vandaag met Bart Cannaerts en Fien Germijns, een luchtige talkshow à la Gert Late Night en een spetterende show à la The Voice, die 300.000 à 400.000 euro per aflevering kost. Voor dat laatste heeft hij Niels Destadsbader weggeplukt bij VTM, een supertransfer die tot tandengeknars bij de commerciële concurrentie leidde. In Het Laatste Nieuws verdedigde Frederik Delaplace de transfer: “Er is geen opbod geweest. Bij VTM wisten ze niet goed meer wat ze met Niels wilden aanvangen, terwijl wij wél een duidelijk plan voor hem hadden. Daar is hij op afgekomen, niet omdat we met een cheque stonden te zwaaien. We betalen hem trouwens geen zotte prijs.”
Verschillende bronnen bevestigen dat Niels Destadsbader en andere populaire schermgezichten ‘een half miljoen euro per jaar en meer’ verdienen bij de VRT. Dat is minstens 40.000 euro per maand.
Dat VTM geen plannen meer had met Niels Destadsbader, staat nog verder van de waarheid. Met The Masked Singer verpulverde hij het plafond van twee miljoen kijkers. “Hij had dat programma nog tien jaar bij ons kunnen presenteren, zoals Erik Van Looy doet met De slimste mens”, klinkt het daar. Maar de onderhandelingen verliepen moeilijk, omdat de presentator boter bij de vis vroeg. Volgens onze bronnen was een compromis in zicht, maar Ricus Jansegers wist hoeveel Destadsbader bij VTM verdiende, aangezien hij dat zelf had onderhandeld, en hij deed er een schep bovenop. De presentator heeft zelf toegegeven dat hij nu meer opstrijkt dan bij VTM. Volgens de beheersovereenkomst moet de VRT zich ‘terughoudend opstellen’ in de jacht op schermgezichten en uitzendrechten. Dat betekent: niet opbieden. Dat Niels Destadsbader een cruciale pion wordt om de commerciële zenders te beconcurreren op hún terrein – grote shows voor het hele gezin – maakt de na-ijver nog groter.
Raats: “Ik begrijp de frustratie bij DPG Media en SBS, maar het aantrekken van Niels Destadsbader strookt met de opdracht van de VRT. Als ex-Ketnetter spreekt hij een jong publiek aan, dat Jeroen Meus en Phara de Aguirre minder bereiken. Dat Ricus Jansegers meer amusement wil brengen, is niet helemaal verkeerd. De enquête wees uit dat het publiek dat verlangt.
“Vroeger was de redenering dat de VRT populaire programma’s moest brengen om de kijker naar de nieuws- en duidingsprogramma’s te lokken. Het treintje in de vooravond met Dagelijkse kost, Blokken, Het journaal, Iedereen beroemd en Thuis slaagt daar goed in, maar online werkt dat niet meer. Daar moeten algoritmes de rol overnemen, zodat de jonge kijker die een aflevering van Dertigers heeft gezien, via een trailer wordt uitgenodigd om naar Pano te kijken.”
De tijd dat VRT-schermgezichten naar VTM overstapten omdat ze meer konden verdienen, lijkt voorbij. Volgens ingewijden werken vier van de vijf best betaalde schermgezichten voor de VRT: Tom Waes, Karl Vannieuwkerke, Philippe Geubels en Niels Destadsbader. De vijfde zou Koen Wauters zijn. Ook Ben Crabbé en Jeroen Meus hebben stevige contracten. Is dat allemaal nog in evenwicht?
Raats: “Een terechte vraag, maar om alle Vlamingen te bereiken, heb je populaire gezichten nodig. Tom Waes en co. zijn hun geld waard: ze hebben een patent op succesvolle programma’s. Als je een sterke openbare omroep wilt, moet je de VRT laten meedingen op de markt, ook voor presentatoren en sportrechten. Anders eindig je met B-gezichten, de rechten op korfbal en een marktaandeel van 10 procent, en zullen sommige parlementsleden zich afvragen welke meerwaarde de omroep nog heeft.”
Het gaat om belastinggeld. Vindt u dat mensen mogen weten hoeveel de duurste VRT-gezichten verdienen?
Raats: “Gaan we dan ook zeggen hoeveel de VRT voor de sportrechten betaalt? Dat is een straatje zonder eind. Voor sommigen zal het altijd te veel zijn.”
Hoe presteert de VRT in vergelijking met andere publieke omroepen?
Raats: “Uit vergelijkende studies met andere West-Europese landen blijkt dat de VRT tot de goedkoopste publieke zenders behoort. In 2016 kostte de VRT de Vlaming 41 euro per jaar, in 2011 was dat 44 euro. Het Europese gemiddelde bedraagt 63 euro. De BBC en de Scandinavische openbare omroepen kosten hun burgers dubbel zoveel als bij ons. En inzake marktaandeel slaagt de VRT er met beperkte mensen en middelen toch in om telkens bij de koplopers te zitten, zowel voor tv en radio als voor het jongerenbereik.”
Toch lijkt de politiek te vinden dat er nog wel wat af kan.
Raats: “De VRT kampt met een historische erfenis: een oud gebouw, veel statutaire ambtenaren en verworven rechten. Maar wat efficiëntie betreft, is ze toch één van de betere Europese omroepen. Ze heeft 361 voltijdse medewerkers in dienst per miljoen inwoners. Het Europese gemiddelde ligt op 388.”
U vindt de jarenlange besparingen bij de VRT een slechte zaak, nietwaar?
Raats: “Ja. Als je de VRT overeind wilt houden, moet je er nu extra in investeren. In veel landen staat de democratie onder druk, fake news rukt op en de streamingdiensten zorgen voor een enorme omwenteling. In dat schokkerige landschap kan de publieke omroep een baken van vertrouwen zijn. Toch bespaart elk EU-land erop. Men beseft blijkbaar niet hoe groot de uitdagingen zijn. De besparingen zijn niet meer ingegeven door een drang naar meer efficiëntie, hier zit een politieke agenda achter. Men geeft het idee van een sterke openbare omroep op en kiest voor een krimpscenario. Als we niet méér investeren, vrees ik dat we over tien jaar met lede ogen zullen moeten vaststellen dat het publiek weg is.”
Waarom vindt u een sterke VRT belangrijk?
Raats: “In landen met een sterke publieke omroep staat de democratie ook sterk. Dat is geen toeval. Door een sterke openbare omroep krijg je ook een rijk tv-landschap. De VRT legt de lat hoog en trekt de rest mee. De VRT is de enige speler die de opdracht heeft om álle Vlamingen te bereiken, in plaats van alleen de commercieel interessante groepen. Het aanbod is diverser en je kunt programma’s zoals Pano of De afspraak brengen, die andere zenders nooit kunnen maken, omdat ze niet rendabel zijn. Schrap de VRT en je houdt enkel nog VTM nieuws over, en de lichtere actualiteit van Gert Late Night. Dan wordt het nieuwslandschap te schraal. Met Nieuws nieuws nieuws maakt de VRT een populair Instagram-journaal op maat van tieners. Ook op TikTok biedt ze jongeren nieuws zonder dat de filmpjes om de vijf seconden worden onderbroken door reclame.”
Voor dit artikel werd met twintig bronnen binnen en buiten de VRT gesproken. De VRT-directie gaf geen commentaar: “We hebben afgesproken om het sociaal overleg alle kansen te geven.”
© Humo