‘De bus was zijn jachtgebied: hij nam jongens mee naar de achterbank en prutste aan hen’
maandag 25 oktober 2021
‘Ik was trots dat ik de chouchou van de aalmoezenier was. Als je een kind het gevoel geeft dat het uniek is, doe je ermee wat je wilt.’Beeld Frederic Chambert / Panoramic/ Photonews
misbruik in de franse kerkFrançois Devaux, het eerste slachtoffer
François Devaux (42) is op zijn 11de seksueel misbruikt door de aalmoezenier van de scouts van Lyon. Hij was lang niet de enige. Met de andere slachtoffers van Bernard Preynat richtte hij een vereniging op die de hele Franse kerk op haar grondvesten doet daveren: een kerkelijke onderzoekscommissie stelde vast dat er liefst 330.000 jongeren zijn misbruikt tussen 1950 en 2020. ‘En er is nog een probleem,’ zegt Devaux, ‘van een even grote omvang: seksuele agressie tegen volwassenen.’
De Franse regisseur François Ozon heeft twee jaar geleden een aangrijpende film uitgebracht over mannen die, zoveel jaar na dato, de strijd aangaan met de aalmoezenier die hen als kind, bij de scouts, heeft misbruikt. ‘Grâce à Dieu’ heet de prent, naar een citaat van Philippe Barbarin, de aartsbisschop van Lyon, die zich op een persconferentie versprak. ‘Godzijdank,’ zei hij, ‘zijn de misdrijven van aalmoezenier Bernard Preynat verjaard.’ Dat was iets te vroeg victorie gekraaid: niet alle misdrijven bleken verjaard. Eén van de slachtoffers van de niet-verjaarde misdrijven was François Devaux. Devaux was ook degene die anderen opriep zonder schaamte te getuigen over wat hun was overkomen. Het gevolg was dat Bernard Preynat voor vijf jaar achter de tralies vloog. Zijn overste, bisschop Barbarin, kwam met de schrik vrij: het Hof van Cassatie besliste uiteindelijk dat hem geen schuldig verzuim ten laste kon worden gelegd. Barbarin is intussen wel bisschop af. Hij is nu aalmoezenier in Bretagne.
In de film van Ozon is François Devaux de aanjager van slachtoffervereniging La parole libérée (Het bevrijde woord): een wat dikkige, geagiteerde man die onvervaard op zijn doel afgaat. Een slachtoffer, maar vooral een provocateur – allesbehalve een zielige overlever. In werkelijkheid is hij un beau mec, die er patent uitziet met zijn boots, leren vest en ronkende motor. Devaux is in het dagelijkse leven aannemer: hij renoveert oude panden. ‘Eerst even enkele mails verwerken,’ zegt hij in zijn rommelige kantoortje in Lyon. ‘Daarna heb ik tijd voor jullie.’ Maar nog voor de mails de deur uit zijn, is hij verwikkeld in een gloedvol betoog.
HUMO Meneer Devaux, de Franse media zijn unaniem: de onderzoekscommissie naar seksueel misbruik in de Franse kerk is er in 2018 gekomen onder druk van La parole libérée, waarvan u de voorzitter was. Maar u maakte geen deel uit van de commissie.
FRANÇOIS DEVAUX «De voorzitter, Jean-Marc Sauvé, voormalig vicevoorzitter van de Raad van State, wilde geen slachtoffers in zijn wetenschappelijke commissie. In het begin stemde dat me wantrouwig: ik was bang voor een doofpotoperatie – de commissie was er ook op last van de kerk gekomen. Maar gaandeweg zag ik wel waar Sauvé naartoe wilde: hij gelooft ook in de waarden van de Franse republiek. We hebben veel informatie uitgewisseld. Maar mijn revolver lag de hele tijd op tafel: als hij het vertrouwen van de honderden getuigen zou beschamen, zou ik niet aarzelen ’m leeg te schieten. Dat heb ik hem ook gezegd: ‘U draagt een verpletterende verantwoordelijkheid: dit onderzoek naar de waarheid zal geen tweede keer plaatsvinden.’ Het was nu of nooit.»
HUMO De onderzoekscommissie maakte begin oktober bekend dat Franse geestelijken in zeventig jaar tijd, tussen 1950 en 2020, 214.000 seksuele slachtoffers hebben gemaakt. Als je ook leken als daders meetelt, zijn het er 330.000. Dat zijn onthutsende cijfers.
DEVAUX «Die statistieken zijn het werk van enkele geesteszieken. En daar probeert de kerk zich nu achter te verschuilen: ‘We hebben niet de controle over iedereen in ons instituut.’ Maar er is ook het probleem van het instituut zelf: de bisschoppen hebben het misbruik onder de pet gehouden. En zij zijn níét geestesziek. Ze hebben bewust bijgedragen aan wat ik ‘het werk van de dood’ noem.»
HUMO Zijn de cijfers correct?
DEVAUX «Het is een statistische schatting op basis van harde cijfers, met een kleine foutenmarge – vijfduizend, als ik me niet vergis.»
HUMO Commissievoorzitter Jean-Marc Sauvé verklaarde achteraf: ‘Ik heb het absolute kwaad gezien.’
DEVAUX «Het kwaad is niet het drama van het seksueel misbruik. Het is de organisatie van het kwaad.»
HUMO U benadrukt de zwijgplicht in de kerk, de omerta?
DEVAUX «In elke organisatie heb je manco’s. Alleen, de meeste organisaties streven ernaar die tot een minimum te herleiden. In de kerk is dat niet zo. Het is een organisatie die alles in het werk stelt om de waarheid te verdoezelen en te doen alsof er niets is gebeurd. De kerk heeft tot de laatste minuut getreuzeld om ons informatie te geven.»
HUMO Misschien is er meer aan de hand. De kerk heeft opmerkelijk veel pedofielen onder haar geestelijken. Dat kan een gevolg van het celibaat zijn.
DEVAUX «De kerk wil dat de bedienaars van de eredienst kuis zijn. Dat is het wezenlijke probleem. Ik geef u een voorbeeld: een goede katholieke jongen uit een rechts milieu komt op zijn 15de tot de vaststelling dat hij op mannen valt. Thuis kan hij die boodschap niet kwijt. Als hij voor zijn geaardheid uitkomt, gooit zijn vader hem gegarandeerd op straat. Hij heeft twee mogelijkheden: of hij doet zijn hele leven lang alsof hij hetero is, of hij wordt priester en hij legt de gelofte van kuisheid af – hij mag zijn seksualiteit niet beleven. En dat is problematisch.»
HUMO Zegt u dat het seksueel misbruik in de kerk het gevolg is van verdrongen homoseksualiteit?
DEVAUX «Homoseksualiteit is niet het probleem, wel de onthouding. Het verbod op de beleving van je seksualiteit. Hoe kun je van een jongen van 20 jaar verlangen dat hij zich zijn leven lang onthoudt? Wie ooit zelfs maar even seksueel actief is geweest, beseft dat dat een onmogelijke deal is. Die jongen zal daar voor de rest van zijn dagen onder lijden.
»Seksualiteit evolueert je leven lang. Het is een planeet op zich: liefde kun je op zoveel verschillende manieren beleven. Als je dat wegsnijdt, beschadig je een mens. Maar vroeg of laat gaat het deksel van de pan.»
‘De kerk is een organisatie die alles in het werk stelt om de waarheid te verdoezelen en te doen alsof er niets is gebeurd.’ (Foto: uit de film ‘Grâce à Dieu’ van François Ozon.)Beeld François Ozon
UITVERKOREN KIND
HUMO U hebt met La parole libérée de daden van aalmoezenier Bernard Preynat aangeklaagd. Hij was als kind zelf het slachtoffer van pedofilie, verklaarde hij op zijn proces.
DEVAUX «Hij is wellicht misbruikt, ja.»
HUMO Door een priester?
DEVAUX «Dat is niet helemaal duidelijk: hij is verscheidene keren misbruikt, maar hij heeft daar niet over uitgeweid. Hij wilde het niet als excuus inroepen. Ik weet dus niet of het vroege misbruik hem op het slechte pad heeft gebracht.
»Herhaald misbruik op jonge leeftijd zet de ontdekking van de seksualiteit op zijn kop. Ik ken twee broers die allebei het slachtoffer van misbruik door een priester zijn geweest. Op hun 40ste hebben ze die man een proces aangedaan. Maar tijdens het proces werd duidelijk dat de broers jarenlang een seksuele relatie met elkaar hadden gehad, met wederzijdse toestemming. Ik vermoed omdat ze niet meer wisten wat goed of slecht was. Het misbruik had fout gedrag genormaliseerd: een kind kun je wijsmaken wat je wilt.»
HUMO In een oud interview zei u het zelfs nog iets preciezer: ‘Als je een kind het gevoel geeft dat het uniek is, doe je ermee wat je wilt.’
DEVAUX «Een kind denkt alleen aan zichzelf, maar het koestert tegelijk ook een onvoorwaardelijke liefde voor de mensen die hem omringen: zijn ouders zijn het richtsnoer van zijn leven. Als zijn ouders een priester adoreren, zal hij meegaan in de adoratie. Als hij ook nog eens het geluk heeft dat die priester hém graag mag, zal hij zich helemaal uitverkoren voelen. Een kind verlangt slechts één ding: dat zijn ouders trots op hem zijn.»
HUMO Uw 11-jarige personage zegt in de film ‘Grâce à Dieu’ met een zekere trots tegen zijn ouders: ‘De priester moet mij wel graag zien: hij heeft me op de mond gezoend.’ Was u in 1991 trots?
DEVAUX (knikt) «In werkelijkheid heb ik het tegen mijn oudere broer verteld, die ook bij de scouts zat. Ik had niet door dat ik was aangerand. Ik zei het met trots: ‘Ik ben de chouchou van de aalmoezenier.’ Hij wist meteen dat het ernstig was, en bracht mijn ouders op de hoogte. Ik voelde me slecht: ik had aan de aalmoezenier beloofd over ‘ons kleine geheimpje’ te zwijgen. Mijn ouders zeiden onmiddellijk: ‘François, jij gaat niet meer naar de scouts.’»
HUMO Was u daar boos om?
DEVAUX «Boos is niet het juiste woord. Mijn ouders legden me uit waarom ze die beslissing namen, maar het was wel een loden last voor me.»
HUMO Mocht uw broer ook niet meer naar de scouts?
DEVAUX «Nee. En mijn ouders hebben er acht maanden lang bij de kerkelijke overheid op aangedrongen om Preynat weg te halen uit de parochie: ze wilden niet dat hij nog een keer met jongeren op kamp zou gaan. Ze hadden de steun van één of twee bevriende koppels, maar de anderen keken hen met de nek aan, allemaal overtuigde katholieken die Preynat een geweldige man vonden. We woonden toen ten westen van Lyon, in Sainte-Foy-lès-Lyon, waar de gegoede klasse woonde: dokters, ondernemers, advocaten, rechters – le petit Versailles, quoi. Mijn ouders werden op straat aangevallen omdat ze die goede Preynat hadden weggejaagd.»
HUMO Was Bernard Preynat een charismatische man?
DEVAUX «Een goeroe én een militarist. Hij heerste van 1971 tot 1991 met ijzeren hand over vierhonderd jongens. Twee kampen per jaar organiseerde hij, winter en zomer, in binnen- en buitenland. We zijn met hem op reis gegaan naar Ierland en Portugal, met een lange stoet van autobussen: een gi-gan-tische organisatie, die hij leidde met de medewerking van enkele ouders. Maar hij was wel de man. Hij liep door de bussen als was het zijn persoonlijke jachtgebied: hij nam jongens mee naar de achterbank, waar hij aan hen prutste. Preynat cultiveerde zijn imago van onvolwassene. Hij mocht af en toe de onnozelaar uithangen, de moeders van de wolfjes vonden dat vertederend. Het maakte hem apart.
»Ik herinner me een scène op een parking achter de kerk van Sainte-Foy, waar we in de houding stonden. Er stond een 2pk’tje, wat Preynat helemaal niet zinde. Dat moest daar zo snel mogelijk weg. Hij riep de vijftien chef-scouts bij zich: ‘Dragen jullie de wagen even weg.’ En dat deden ze dus, met zijn vijftienen: een machtsontplooiing.
»Toen de eigenaar zich later beklaagde dat zijn wagen was verplaatst, zei Preynat vlakaf: ‘Ik heb dat laten doen.’ En hij kwam daarmee weg. De scoutsgroep was zijn koninkrijk. Ook op het bisdom liepen ze met ’m weg: hij maakte religie populair. Hij liet het aantal gelovigen weer stijgen.»
‘Een psychisch profiel als dat van Bernard Preynat is bijna niet te genezen. Daarom haat ik hem niet, ondanks alle lijden dat hij heeft veroorzaakt.’ (Foto: Preynat op het proces begin 2020.)Beeld BELGAIMAGE
LUL IN DE LUCHT
HUMO Op het proces bleek dat Bernard Preynat al in 1967 en 1968 in behandeling was geweest voor pedofilie. De kerk wist toen al dat hij een ernstig probleem had.
DEVAUX «Een psychisch profiel als dat van Preynat is bijna niet te genezen. Daarom haat ik hem niet, ondanks alle lijden dat hij heeft veroorzaakt. De man is gek. Hij is minder verantwoordelijk voor zijn daden dan het instituut dat hem al die jaren met kinderen heeft laten werken. De kerk heeft het misbruik in stand gehouden, dat is veel erger.»
HUMO Hoeveel slachtoffers heeft hij gemaakt?
DEVAUX (blaast) «In elk geval meer dan honderd.»
HUMO Hij sprak zelf over ‘enkele jongens per week’. Je hebt tweeënvijftig weken in een jaar, kom je dan niet uit op meer dan honderd?
DEVAUX «Nu hebt u het over zijn daden: hij heeft het duizenden keren gedaan, dat staat vast. Maar het ging vaak om dezelfde slachtoffers.»
HUMO Waarom heeft men het over slachtoffers van 1971 tot 1991? Is hij er toen plotsklaps mee opgehouden?
DEVAUX «Er is geen geloofwaardig getuigenis van na 1991. Wat wel zeker is: kinderen hebben na 1991 nog het bed met Preynat gedeeld. Kinderen uit heel katholieke kringen, die beweren dat er niets is gebeurd.»
HUMO Wie heeft als eerste een klacht tegen Bernard Preynat ingediend: Alexandre Hezez of uzelf?
DEVAUX «De film vertelt de waarheid: Alexandre Hezez heeft als eerste een klacht ingediend nadat hij er in 2014 achter was gekomen dat Preynat nog altijd als parochiepriester met jongeren werkte. In het najaar van 2015 heb ik speurders over de vloer gekregen: ik was het eerste slachtoffer van wie het misdrijf nog niet was verjaard. Daarna heb ik zelf met alles en iedereen contact opgenomen om zoveel mogelijk slachtoffers te vinden: een dertigtal van hen was bereid naar buiten te komen. We hebben ons in La parole libérée verenigd en de media ingeschakeld, maar de man met wie alles was begonnen, bleef in het duister staan. Na lang twijfelen heeft Alexandre zich, als schatbewaarder, bij ons aangesloten. Hij was nog erg katholiek.»
HUMO Nu niet meer?
DEVAUX «Hij heeft zichzelf en zijn gezin laten ontdopen.»
HUMO U ook, toch?
DEVAUX «Als allereerste. Alexandre heeft me dat overigens ontzettend kwalijk genomen. ‘Als ik ook nog eens mijn geloof zou verliezen,’ zei hij, ‘zou dat mijn grootste nederlaag zijn.’»
HUMO Volgens de film was u de drijvende kracht achter La parole libérée.
DEVAUX «François Ozon wilde eerst een documentaire draaien. Dat zou dan de vierde cameraploeg geweest zijn die ons maandenlang zou volgen: daar hadden we geen zin meer in. Daarom heeft hij er fictie van gemaakt, zonder de waarheid geweld aan te doen. Alles in de film is waargebeurd, ook de scène waarin ik ervoor pleit om met een vliegtuigje boven het Vaticaan een reusachtige lul in de lucht te tekenen.»
HUMO Met Pasen.
DEVAUX (lacht)
HUMO Maar het is er niet van gekomen.
DEVAUX «Ik had de vereniging overtuigd en de piloot wilde het doen, maar onze advocate lag dwars: ‘Het is laster en eerroof.’ Ik had een strategische berekening gemaakt: met de stunt zouden we op YouTube één miljard mensen bereiken. Als we 0,01 procent van die mensen voor onze zaak konden winnen, zouden we een groot draagvlak creëren. Maar onze advocate dreigde met ontslag. En dat was wel een doorslaggevend argument: ze werkte pro bono (zwijgt).
»Ik schaam me niet om wat me is overkomen.»
HUMO Waarom niet?
DEVAUX «Ik heb het onmiddellijk aan mijn ouders verteld. Daarna ben ik niet meer naar de scouts gegaan: het incident behoorde tot het verleden.»
HUMO Is het u slechts één keer overkomen?
DEVAUX (hoest) «Ik weet niet of ik het deels heb verdrongen. Of er sprake is van amnesie. Ik denk het eerlijk gezegd niet.»
HUMO Uw advocate zei tegen het persbureau AFP: ‘Hij durft als voorzitter van La parole libérée alles te zeggen. Maar als het over hemzelf gaat, klapt hij dicht. Dan banaliseert hij de feiten.’
DEVAUX «Ik heb zoveel slachtoffers zichzelf zien overgeven aan hun lijden: ‘Moi, moi, moi.’ Door daar altijd op terug te komen los je niets op. Mij interesseert niet wat ik vroeger heb geleden, het gaat om het lijden van een gemeenschap, om het lijden van jonge kinderen in de toekomst.»
HUMO En daarom banaliseert u de feiten?
DEVAUX «Als mijn wedervaren het leven van kinderen kan redden, deel ik het graag. Maar mijn schaamte heeft geen enkele waarde. Ik heb die schaamte al in de ogen van mijn ouders en familieleden gezien. Al iets te vaak heb ik de vraag gekregen: ‘Ça va, François?’ Ze wisten ook niet wat de gevolgen van mijn aanranding zouden zijn.»
‘Ik stel voor dat paus Franciscus eens met vuile voeten door zijn instituut gaat. Wat let hem? Hij heeft God aan zijn zijde.’Beeld Frederic Chambert / Panoramic/ Photonews
HEETHOOFD OP HOL
HUMO U was een stralend kind, zei u.
DEVAUX «Tot het incident. Later ben ik erg somber geworden: stil en in mezelf gekeerd. Mijn puberteit was complex: ik ben door een groot aantal instellingen weggestuurd.»
HUMO Met instellingen bedoelt u scholen?
DEVAUX «Ik heb op minstens vijftien scholen gezeten. Mijn schooltijd was een slachting, echt waar.»
HUMO Op het proces had u het over een poging tot zelfdoding op uw 14de.
DEVAUX (ontwijkend) «Mijn puberteit is woelig verlopen, dat kan ik niet ontkennen. Het is zelfs even tot een breuk met mijn ouders gekomen. Ik werd om de haverklap van school gegooid, ik haalde gemiddeld 3 op 20: ik was onhandelbaar. Uit wanhoop besloten ze me harder aan te pakken, al wisten ze goed genoeg dat dat riskant was.
»Ik heb nooit het plan gehad te trouwen en kinderen te maken (Devaux heeft drie kinderen, red.), overtuigd als ik was dat ik voor mijn 40ste zou sterven: ik was een heethoofd. Op mijn 19de ben ik thuis vertrokken om in Nieuw-Caledonië te gaan leven. Ik ben met een zeilboot teruggekeerd en naar Marokko gegaan. Daarna trok ik naar zwart Afrika: Mali, Congo, Tsjaad, Kameroen. Ik liet de kaars aan twee kanten branden. Ik heb altijd veel belangstelling voor het vrouwelijke geslacht gehad, maar een relatie, dat was niets voor mij. Tot een nana, die ik jarenlang als een flirt had beschouwd, alles voor mij in de steek liet: ze zei haar baan en flat op, ze verkocht haar wagen en opeens stond ze in Ndjamena, de hoofdstad van Tsjaad. Toen is het me gaan dagen dat mijn leven meer was dan verbrande aarde.»
HUMO Was u voortdurend op de vlucht?
DEVAUX «Het was een soort vlucht: ik wilde alles beleven zonder beperkingen, met name wat drank en drugs betreft. Op mijn 20ste hing ik rond in de Straat van Malakka, bekend om de handel in opium en de productie van molotovcocktails.»
HUMO Heeft uw vrouw u gered?
DEVAUX «In eerste instantie heeft het gezin waarin ik ben opgegroeid dat gedaan. Ik ben er sterker uit gekomen dan de meeste andere slachtoffers: dat heb ik aan hen te danken. Toen ik, zoals u daarnet zei, op mijn 14de een poging tot zelfdoding ondernam, was mijn broer 18 en mijn zus 20. Mijn ouders zeiden tegen hen: ‘Neem François mee op weekend naar een huisje in Annecy, en draag goed zorg voor hem.’ Mijn ouders konden het niet meer aan (neemt zijn bril af, wrijft in zijn ogen). Mijn broer kreeg de rol van vader toebedeeld, terwijl hij zelf zoveel behoefte had aan aandacht en erkenning. Zijn hele leven stond in het teken van de fratsen van François Devaux.»
HUMO Waarom zijn uw ouders nooit naar justitie gestapt?
DEVAUX «Een stommiteit: toen ik hun had uitgelegd wat me was overkomen, hebben ze me duidelijk gemaakt dat het een misdrijf was: ‘Daarvoor kun je naar de gevangenis gaan.’ Ik zei: ‘Ik wil niet dat die meneer naar de gevangenis gaat.’ Natuurlijk niet, ik was trots dat hij me had gezoend: mijn ouders mochten mijn verraad van Preynat niet misbruiken om hem in de gevangenis te krijgen. (Zwijgt) Een kind hoort in zo’n kwestie niet het laatste woord te krijgen.»
HUMO Uiteindelijk heeft Bernard Preynat zijn zin gekregen: het bleef jullie kleine geheimpje?
DEVAUX «Mijn ouders hebben wel de superieur van Preynat aangsproken. En toen die niet bewoog: zijn superieur, en zo verder tot ze bij de toenmalige aartsbisschop uitkwamen, Albert Decourtray. Eén week voor het buitenlandse kamp van de scouts zei mijn moeder tegen Decourtray: ‘U hebt één week de tijd om Preynat niet te laten meegaan, anders blaas ik alles op.’ Toen heeft Decourtray ingegrepen: hij schreef Preynat dat hij geen contact met kinderen meer mocht hebben. En dat hij meteen zijn boeltje moest pakken. Het was een schok in de katholieke gemeenschap van Lyon.»
‘Je houdt het niet voor mogelijk wat vrouwen meemaken achter de dikke muren van dekerk: scènes als uit een pornofilm, puur sadisme.’Beeld Frederic Chambert / Panoramic/ Photonews
AFGEMAAKT
HUMO Hoeveel niet-verjaarde misdrijven van Bernard Preynat waren er?
DEVAUX «Negen, denk ik.»
HUMO De rechtbank heeft hem in 2020 veroordeeld tot vijf jaar effectief. Bent u daar tevreden mee?
DEVAUX «Je m’en fous. Dat is de verantwoordelijkheid van de Franse republiek. Daar heb ik niets mee te maken.»
HUMO U hebt wel druk gezet.
DEVAUX «Ik heb aan het proces deelgenomen omdat mijn aanwezigheid, als slachtoffer van een niet-verjaard misdrijf, cruciaal was.»
HUMO U hebt naar verluidt overwogen om zich op het nippertje terug te trekken.
DEVAUX (knikt) «Als er geen proces tegen aartsbisschop Philippe Barbarin was gekomen, zou ik niet naar het proces tegen Preynat zijn gegaan. Dan had het parket van Lyon het zelf moeten uitzoeken, zonder mij.
»Het was wel heftig, het proces tegen Preynat: honderd journalisten zaten erbovenop. Het scheelde weinig of hij was daar voor het oog van de televisiecamera’s afgemaakt als een hond. Het was gewelddadig, lelijk, hatelijk. Maar ik heb meegedaan omdat ik het toedekken van misdrijven wilde aanpakken. Het schuldig verzuim door Barbarin en consorten.»
HUMO De kerk heeft Philippe Barbarin zijn titel van aartsbisschop en kardinaal afgenomen. Maar hij is niet gestraft door het Hof van Cassatie.
DEVAUX «Het Hof van Cassatie heeft een onbegrijpelijke uitspraak geveld. Maar goed, misschien staan we binnenkort weer voor het gerecht om het schuldig verzuim van de kerk aan te klagen. De vijf opeenvolgende aartsbisschoppen van Lyon hebben niets ondernomen. Het is niet uitgesloten dat zoiets binnenkort onder de noemer ‘misdrijven tegen de menselijkheid’ valt. Dat begrip wordt in de rechtspraak steeds ruimer geïnterpreteerd. De gelovigen nemen het ook niet langer: volgens de peilingen keert 80 procent van de Franse katholieken zich tegen de hiërarchie. Een schisma is in de maak, en dat zal dramatische gevolgen hebben.»
HUMO Hoe bedoelt u?
DEVAUX «Veel mensen hebben vragen over de pertinentie van hun geloof. U hebt geen idee hoeveel media ik na de conclusies van de commissie-Sauvé te woord heb gestaan: uit Colombia, Brazilië, Japan, Rusland, Denemarken, Oostenrijk, Polen, Spanje, Italië, Duitsland, Canada, Groot-Brittannië, de Verenigde Staten. Het rapport vindt weerklank in de hele wereld.»
HUMO Omdat Frankrijk de oudste dochter van het Vaticaan is?
DEVAUX «Nee, omdat dit rapport een nieuwe visie voorlegt. Het bewijst zwart op wit dat de kerk een sekte is.»
VROUW OP TAFEL
HUMO Paus Franciscus heeft zich altijd tegen seksueel misbruik uitgesproken.
DEVAUX «De bisschoppen hebben dat ook gedaan (lacht). Als het voor de paus zo moeilijk is om zijn instituut te hervormen, zoals hij bij elke gelegenheid laat uitschijnen, stel ik voor dat hij er met vuile voeten door gaat. Wat let hem? Het gevaar voor zijn leven? Dat gevaar bestaat ook voor mij. Maar hij heeft wel God aan zijn zijde, ik sta er alleen voor met mijn moed en mijn eer.»
HUMO Heeft hij jullie ooit ontvangen?
DEVAUX «Juan Carlos Cruz, de vertegenwoordiger van de Chileense slachtoffers van seksueel misbruik in de kerk, heeft eens een tiental slachtoffers uit de hele wereld uitgenodigd voor een gesprek met het Vaticaan, in de aanloop naar een bisschoppenconferentie over hetzelfde thema. Ik ben daarvoor in het vliegtuig gestapt: de hoogst geplaatste bisschoppen waren aanwezig bij dat gesprek. Maar de paus, die zelf de conferentie had georganiseerd, is niet komen opdagen. Kun je het je voorstellen? Het grootste probleem van zijn leven. Et le mec, il ne vient pas!
»De organisatie van de kerk is er nog altijd op gericht om het hoge aantal gevallen van seksuele agressie tegen minderjarigen te verhullen. Maar er is nog een probleem, van een even grote omvang: seksuele agressie tegen volwassenen. Je houdt het niet voor mogelijk wat zusters, leken en katholieke vrouwen meemaken achter de dikke muren van de kerk. Men heeft het tegenover mij zelfs over tournantes gehad.»
HUMO Tournantes?
DEVAUX «Je legt een vrouw op tafel en je laat haar door de ene kerel na de andere neuken. Priesters en geestelijken doen het, heeft een zuster me verteld. Ik heb verhalen gehoord die klinken als scènes uit een slechte pornofilm: puur sadisme. Het erge is: de vrouwen krijgen daar de schuld voor. Zij lokken zogezegd de zondeval van de priesters uit. Dat durven ze niet tegen een kind te zeggen.»
HUMO Komen die verhalen nog naar buiten?
DEVAUX (knikt) «De commissie-Sauvé heeft meer dan twee jaar lang alles op wetenschappelijke wijze uitgekamd. Ze heeft vastgesteld dat het instituut het misbruik bestendigt. De cijfers gaan nu weliswaar naar beneden, omdat het aantal kinderen op internaten sinds de jaren 70 aanzienlijk is gedaald, maar het seksuele geweld blijft. Het zit in het systeem. Dus: het systeem moet veranderen.»
HUMO Hoe?
DEVAUX «Als de kerk de aanbevelingen van de commissie volgt, heeft ze werk voor een paar eeuwen. De theologie moet herbekeken worden, het kerkelijke recht, de uitoefening van de macht, de spiritualiteit, de visie op seksualiteit, de ruimte voor vrouwen en leken – het hele instituut moet eraan om het evangelie te vrijwaren. De kerk is het domein van de farizeeën geworden.»
HUMO U praat nog altijd als een katholiek.
DEVAUX «Als je de katholieken slimmer wilt maken, moet je ze met hun woorden aanspreken.»
HUMO Sluit u uit dat u nog terugkeert naar de kerk?
DEVAUX «Door mijn opvoeding en achtergrond ben ik een katholiek. Het heeft geen zin dat te loochenen: op 25 december heb ik een dag vakantie, dat is mijn cultuur. Maar ik geloof niet meer: er is niets na de dood. Sinds de oprichting van La parole libérée ben ik ook antiklerikaal geworden. Als er een God is, heeft Hij dit niet gewild.
»Mij maakt het niet uit hoe je jezelf bevraagt over de essentie van het bestaan: als je geest daar rijper van wordt, zoveel te beter. Maar als het leidt tot het allerlaagste, het misbruik van kinderen, moet je religie doden. Voor mij is het een soort nazisme geworden. Als ik de kans krijg er een granaat naar te gooien, zal ik dat zeker doen.»
HUMO U hebt slachtoffers van seksueel misbruik ooit ‘tikkende tijdbommen’ genoemd. Er zit ook veel woede in u.
DEVAUX «Verkrachting is een oorlogswapen: de vijand komt in een dorp en misbruikt de vrouwen. Op die wijze richten ze voor tientallen jaren misère aan. Slachtoffers van seksueel misbruik voelen de pijn hun leven lang, in al hun ontmoetingen en mislukkingen. Ik probeer mijn woede te temmen. Maar de actie van La parole libérée heeft me doen inzien dat woede bij het leven hoort, net als liefde. Geweld verdringen is niet de oplossing. Als je erover zwijgt, duikt het elders op, zoveel jaren later. Ik probeer het geweld, dat ik ook in mezelf draag, vorm te geven in iets waarin ik zelf geloof.»
HUMO La parole libérée is intussen ontbonden, na een interne rel over de publicatie van een boek met getuigenissen van slachtoffers. Twee slachtoffers beweerden dat ze geen toestemming voor de publicatie hadden verleend. Maar u wekt niet de indruk dat u ermee ophoudt.
DEVAUX «Zo’n vereniging leiden is complex. Er is geen geld mee gemoeid. Je moet mensen op niet-financiële wijze erkennen. Dat is niet vanzelfsprekend met slachtoffers die ondersteboven zijn van wat ze hebben meegemaakt en niet begrijpen hoe we de strijd voeren: de woede, waarover we daarnet spraken, barst snel los. Maar ik kon geen commando blijven leiden met mensen aan wie ik onze strategie niet uitgelegd kreeg.
»De ontbinding van de vereniging heeft haar wel onsterfelijk gemaakt: La parole libérée is nu een beweging geworden, een wereldwijde revolte. In veel landen, ook in België, heb je intussen commissies naar seksueel misbruik in de kerk gehad. Er móét iets veranderen. En ik zal daar mijn rol in spelen.»
HUMO Hebt u Bernard Preynat nog in de gevangenis gezien?
DEVAUX «Nee, maar hij zit ook niet in de gevangenis. Hij heeft een verzoek voor vrijlating ingediend omdat hij medische problemen heeft.»
HUMO Ah, bon.
DEVAUX «Het gaat niet om Preynat. Het gaat om de aartsbisschoppen van Lyon, die dertig jaar lang wisten wat hij deed. Zij hebben hem, alle vijf, vrijgepleit: de gek kreeg telkens opnieuw absolutie. De verantwoordelijken zijn de bisschoppen.»
Arie Baisch
[…]Sites of interest we’ve a link to[…]