Karl van den Broeck | 12 januari 2021 in Apache
Leestijd: 3 minuten
De VRT zal binnenkort een driedelige documentaire uitzenden over Bart De Wever (N-VA). Daarmee begeeft de omroep zich op glad ijs. Op het moment dat de onpartijdigheid van de omroep wordt bestudeerd, is er dringend nood aan transparante regels.
“Het is de natte droom van elke politicus in een programma te figureren voor meer dan een miljoen mensen die niet per se in politiek geïnteresseerd zijn”, zegt Dave Sinardet, politoloog aan de VUB in De Morgen.
Volgens VRT-woordvoerder Hans Van Goethem gaat het om een documentaire die te vergelijken is met andere programma’s van Eric Goens en zijn productiehuis Nieuwshuis, zoals Het Huis. Geen entertainment, maar ook geen nieuwsreportages of Wetstraatdocumentaire zoals De wissel van de wacht.
De documentaire is geen programma van de nieuwsdienst en de maker was dus geen verantwoording verschuldigd aan een van de hoofdredacteurs van VRT
De documentaire is het werk van ervaren schrijfster en radiomaker Petra De Pauw. De aanleiding is de vijftigste verjaardag van N-VA-voorzitter en Antwerps burgemeester Bart De Wever. De Pauw mocht hem een jaar lang volgen, iedere maand twee dagen. Ze focust vooral op ‘de mens’ Bart De Wever en niet de ‘politicus’.
De beslissing roept vragen op. Die kwamen er al meteen vanuit de oppositie. Groen waarschuwt de VRT niet te bezwijken onder de politieke druk van rechtse partijen. Bij sp.a hoopt men dat de documentaire kritisch zal zijn en niet alleen De Wever zal tonen “die in familiekring zijn verjaardagstaart verorbert”.
Eric Goens reageert in De Morgen kregelig op de kritiek. Hij wijst erop dat hij Maggie De Block en Kris Peeters al in beeld heeft gebracht. “Bovendien: als de omroep nooit meer programma’s over politiek mag maken, dan kan hij enkel nog Thuis of Blokken uitzenden”, sneert hij.
Niet voor nieuwsdienst
De VRT bevestigt aan Apache dat de documentaire geen programma is van de nieuwsdienst. Petra De Pauw was dus geen verantwoording verschuldigd aan een van de hoofdredacteurs van VRT.
De keuze om één Vlaamse partijvoorzitter uitgebreid te portretteren en geen politici van andere partijen, is niet van die aard om de polemiek over onpartijdigheid te doen luwen
Het contract met Nieuwshuis werd in december 2019 getekend voor het departement Directie Media & Productie. Dat werd tot 16 december geleid door de omstreden directeur Peter Claes. Hij ontkent dat hij de deal met Goens gesloten heeft. Vreemd genoeg ontkent ook toenmalig CEO Paul Lembrechts, die in januari 2020 werd ontslagen, dat hij het contract getekend heeft.
Feit is wel dat de VRT de documentaire aankocht in volle onderhandeling over een nieuwe beheersovereenkomst met de Vlaamse overheid. Die onderhandelingen waren erg delicaat omdat onder impuls van N-VA een aantal beperkingen van de bewegingsvrijheid van de VRT in het regeerakkoord werden opgenomen. De VRT kon zich vorig jaar dus aan aartsmoeilijke onderhandelingen verwachten.
Ironisch genoeg was het N-VA dat aandrong op een grotere onpartijdigheid vanwege de openbare omroep. Die zal voortaan trouwens gemonitord worden en vergeleken met die van (onder andere) VTM.
De keuze om één Vlaamse partijvoorzitter uitgebreid te portretteren en geen politici van andere partijen, is niet van die aard om de polemiek over onpartijdigheid te doen luwen. De VRT dreigt hierdoor vooral zijn bondgenoten, sp.a, CD&V en Groen, tegen zich in het harnas te jagen.
Richtlijnen
Door de documentaire niet onder de vleugels van de nieuwsdienst onder te brengen, ontsnapt de VRT aan de decretale verplichting tot onpartijdigheid en non-discriminatie. Makers van entertainment- en infotainmentprogramma’s hebben een grote autonomie om hun gasten te kiezen. Dat blijkt uit een richtlijn die in 2006 werd opgesteld na de triomftocht van Bart De Wever in De Slimste Mens. De voordien vrij onbekende De Wever brak pas echt door bij het grote publiek door zijn deelname aan de quiz.
Wetstraatjournalisten dringen soms maanden tevergeefs aan bij politici om hen te mogen interviewen, terwijl de populaire pers vlot toegang krijgt om humaninterestreportages te maken
Er zijn echter wel een paar belangrijke voorwaarden in die richtlijn. Zo mogen politici geen dragende rol hebben in de programma’s en er mogen geen ‘harde’ politieke stellingen in worden ingenomen. Die eerste voorwaarde is alvast niet vervuld voor de nieuwe documentaire rond Bart De Wever. Het blijft uiteraard wachten op de uitzending van de documentaire om een oordeel te vellen over de tweede voorwaarde.
De polemiek over de deelname van politici aan entertainment of infotainmentprogramma’s is sinds 2006 niet geluwd. Zo klaagt Vlaams Belang dat het alleen voor nieuws- en duidingsprogramma’s wordt uitgenodigd en nooit in spelletjes.
Ook Wetstraatjournalisten zijn vaak gefrustreerd. Zij dringen soms maanden tevergeefs aan bij politici om hen te mogen interviewen om dan met lede ogen te moeten vaststellen dat hun collega’s van de populaire, niet-politieke pers, wel vlot toegang krijgen tot de coryfeeën van de Wetstraat om humaninterestreportages of -interviews te maken.
Volgens de woordvoerder van De Wever, in De Morgen, ging de N-VA-voorzitter in op de vraag van de makers van de documentaire, precies “omdat het geen louter politiek portret zou worden”.
De Wever weigert al jaren interviews aan bepaalde journalisten of media, zoals Joël De Ceulaer van De Morgen, maar ook aan Apache en Le Soir.
Ironie van het lot: Geert Bourgeois, voorganger van De Wever bij N-VA, voormalig Mediaminister en getipt als nieuwe voorzitter van de VRT, pleitte er destijds onomwonden voor dat politici niet zouden deelnemen aan entertainmentprogramma’s. Voor een humaninterestdocumentaire als deze zou hij wellicht een uitzondering hebben gemaakt.
Het blijft bovendien opmerkelijk dat in zowat alle andere landen van Europa politici uit principe niet deelnemen aan entertainment- en infotainmentprogramma’s. In Nederland, maar zelfs in Italië, zou het ondenkbaar zijn dat premier Mark Rutte of, pakweg, Silvio Berlusconi zou deelnemen aan een tv-quiz.
De ‘Vlaamse’ traditie om politici op te voeren in andere programma’s dan die van de nieuwsdienst, dateert van de tijd van Het huis van wantrouwen, het oerprogramma van Wouter Vandenhaute en Marc Uytterhoeven waaruit nadien productiehuis Woestijnvis is gegroeid. Die bij uitstek ironische tijden leenden zich daar erg voor. Anno 2021 is ironie een bijna verboden stijlfiguur. En dat maakt dat het debat over politici in meer frivole programma’s in alle hevigheid dreigt op te laaien.
Voer voor een doctoraat.