Vakbonden roepen op tot cultuurprotest: ‘N-VA en Vlaams Belang willen cultuur gebruiken’
✦InterviewRobrecht Vanderbeeken
Robrecht Vanderbeeken: ‘Er moet nu geïnvesteerd worden in talent, niet in infrastructuur.’Beeld Wouter Van Vooren
Als we niets doen, betekent de combinatie van corona en het beleid van Vlaams cultuurminister Jan Jambon de doodsteek voor kleinere culturele organisaties. Dat vrezen Robrecht Vanderbeeken en zijn collega’s bij de vakbonden. Hij publiceert met heel wat kunstenaars het boek Vlaanderen excelleert!? ‘De kunsten moeten zich wapenen om een slagveld te voorkomen.’
Corona zou het ons bijna doen vergeten, maar een jaar geleden dwong de culturele sector Vlaams cultuurminister Jan Jambon (N-VA) op de knieën via massale protestacties. De door hem aangekondigde snoei in de projectsubsidies werd niet doorgevoerd. In het boek Vlaanderen excelleert!? Kritiek op de rechtse cultuurpolitiek maken kunstenaars als Luc Tuymans, Gaea Schoeters en Michael Pas maar ook critici als Charlotte De Somviele en Wouter Hillaert de balans op van de protesten.
“Door de herinnering levendig te houden, willen we in de eerste plaats vooruitblikken”, vertelt samensteller Robrecht Vanderbeeken. Hij is vakbondsverantwoordelijke voor ABVV-ACOD Cultuur en sloeg voor het boek de handen in elkaar met zijn ACV-collega Ine Hermans. Volgens hen moet de kunstensector zich opmaken voor een nieuw arsenaal aan nefaste maatregelen vanuit de N-VA. “Corona werpt ons terug op onszelf, maar het is van groot belang dat de kunsten zich blijven verenigen, zodat ze zich kunnen verdedigen.”
Jambon pakte eind oktober nog uit met een relanceplan voor de kunsten van 160 miljoen euro. Is dat dan geen positief signaal?
Robrecht Vanderbeeken: “Als je met een relanceplan op de proppen komt op het moment dat iedereen doorheeft dat cultuurhuizen hun deuren weer moeten sluiten vanwege corona, is er geen groot staatsman aan je verloren gegaan. Bovendien kreeg zijn plan meteen de terechte kritiek dat hij het geld vooral in bakstenen steekt in plaats van in de noodlijdende kunstenaars. Er moet nu geïnvesteerd worden in talent, niet in infrastructuur. Ondertussen moeten de onderhandelingen over het Vlaams Intersectoraal Akkoord voor de Kunsten (waarin arbeidsvoorwaarden centraal staan, CH) nog starten, terwijl dat al lang gebeurd had moeten zijn.”
Robrecht Vanderbeeken: ‘We kunnen de gevolgen van corona nog niet overzien en nu wil de politiek een herschikking doorvoeren op basis van een analyse die precorona gemaakt werd. Dat is wanbeheer.’Beeld Wouter Van Vooren
Het blijft onzeker welke kant Jambon precies uit wil met de kunsten. Volgend jaar komt er een nieuw kunstendecreet. Wat kunnen we verwachten?
“Je moet je om te beginnen afvragen of je wel een goed beleid kan uitstippelen als je middenin een crisis zonder weerga zit. We kunnen de gevolgen van corona nog niet overzien en nu wil de politiek een herschikking doorvoeren op basis van een analyse die precorona gemaakt werd. Dat is wanbeheer. Daarnaast weten we nu al dat Jambon meer controle wil over de kunsten. Zo is hij van plan om een aantal grote organisaties ineens voor tien jaar te subsidiëren. De giftige deal is dat dit via een beheersovereenkomst zal gebeuren en de beoordeling dus niet langer via commissies van experts maar wel rechtstreeks door de politiek plaatsvindt. We zien bij de VRT tot welke inmenging dat leidt: zij moeten verplicht gebeurtenissen over de Vlaamse identiteit in beeld gaan brengen.”
U waarschuwt ook voor een tewerkstellingsval in de sector.
“Als je een heel veld wil omploegen, maar geen extra geld voorziet, betekent dat de facto een besparing. Bovendien wil Jambon de projecten openstellen voor private ondernemingen, wat betekent dat pakweg een galerij aanspraak zal kunnen maken op dat geld. Nochtans is die pot al te klein, waardoor er heel wat positief beoordeelde projecten toch niet gehonoreerd worden. Daarnaast zullen structureel gesubsidieerde organisaties geen projecten meer mogen aanvragen, waardoor ze financieel in de knel geraken. Zij gaan dan meer werkingsmiddelen aanvragen hoewel er minder budget is. Zo zal een aantal kleine en middelgrote organisaties de deuren moeten sluiten.”
Volgens u past dit binnen het plan van de N-VA om een Vlaamse natie te stichten. Wordt de soep wel zo heet gegeten?
“Het is geen geheim meer dat de N-VA samen met Vlaams Belang in 2024 hun Vlaamse droom willen waarmaken. Daar willen ze kunst en cultuur voor gebruiken. Welke musea staan er klaar als Antwerpen de hoofdstad is en we toeristen willen lokken? Dát zijn de vragen waar zij mee bezig zijn, niet met hoe de sector heelhuids door de coronacrisis raakt.”
Robrecht Vanderbeeken: ‘Terwijl werknemers in andere sectoren snel aanspraak konden maken op overbruggingen en andere noodmaatregelen, zitten veel kunstenaars nog steeds in nood omdat ze zo’n ingewikkelde werksituatie hebben.’Beeld Wouter Van Vooren
Hoe kunnen de kunsten zich daartegen wapenen?
“De solidaire strijd van vorig jaar toont de weg: samen massaal reageren op provocaties, over de verschillende sectoren heen. Skip fatalisme, die protesten hebben wel degelijk effect. Welke maatschappij we willen, zal niet beslist worden door een partij maar wel door burgers en de manier waarop zij willen leven.”
U pleit er ten slotte voor dat de politiek inzet op een tewerkstellingsplan voor kunstenaars.
“Corona legde bloot hoe kwetsbaar de cultuurwerkers zijn met al die dagcontracten, slechte voorwaarden en onbetaalde arbeid. Terwijl werknemers in andere sectoren snel aanspraak konden maken op overbruggingen en andere noodmaatregelen, zitten veel kunstenaars nog steeds in nood omdat ze zo’n ingewikkelde werksituatie hebben. Als de Vlaamse overheid het meent met de excellentie die ze naar voor schuift als streefdoel, dan stelt ze werkgevers in staat om kunstenaars via duurzame contracten te verlonen. En ja, dat is financieel haalbaar. Uiteindelijk gaat dat om kleine budgetten in een begroting. De politiek moet het alleen ook willen.”
Vlaanderen excelleert!? Kritiek op de rechtse cultuurpolitiek verschijnt bij uitgeverij Epo.