‘Veel Vlamingen kan het geen zak schelen dat ze hun eigen kinderen een opgewarmde vuilnisbelt nalaten’
maandag 13 juli 2020
Humo sprak metLeo Van Broeck, ex-Vlaams Bouwmeester
De Vlamingen moeten dichter bij elkaar wonen, ophouden met natuur te vernietigen en beseffen dat een vrijstaand huis met grote tuin op het platteland onverantwoord is. Met die ongemakkelijke boodschap trok Leo Van Broeck de voorbije vier jaar als een missionaris door het land. Zowel luid applaus als vurige afkeer waren zijn deel. Op 1 juli zwaaide hij af als Vlaams Bouwmeester, maar hij wil blijven proberen de wereld te veranderen. ‘Nu nog een verkaveling uitrollen is schadelijker dan een sigarenclub toelaten in een kindercrèche.’
Leo Van Broeck woont in een stijlvol ingericht appartement op de bovenverdieping van een woontoren in hartje Brussel, op een steenworp van het Europees Parlement. Vanuit zijn woonkamer bewondert hij elke avond de zonsondergang.
HUMO U hebt een mooie loft, maar geen tuin. Werd u tijdens de ophokplicht niet gek?
LEO VAN BROECK «Nee, er ligt een park voor mijn deur en er is een minisupermarkt om de hoek, waar ik elke dag op mijn pantoffels naartoe kon. Het was zalig rustig in de stad, omdat de pendelaars wegbleven. Mijn vriendin en ik wonen afwisselend in Antwerpen en Brussel. Tijdens de lockdown voelden we ons op vakantie in eigen land. We hebben uren en uren gewandeld. Alleen het telewerken met twee jonge kinderen was soms moeilijk, maar dan losten we elkaar af en werkten we ’s avonds door. De terugkeer naar ons jachtige leven boezemt me angst in. Dat was een zottenkot.»
HUMO Ze krijgen u nooit meer terug naar de ratrace, zei u in ‘De afspraak’ op Canvas. Dat botst toch met uw karakter?
VAN BROECK (lacht) «Ik zal hard blijven werken, maar ik wil niet meer constant van hier naar ginder vliegen. Vóór de lockdown had ik vijf productieve uren per dag en verloor ik drie uur met allerlei verplaatsingen. Tijdens de lockdown had ik, dankzij het thuiswerken, zes productieve uren per dag en een pak meer vrije tijd. Sindsdien zet ik meer in op levenskwaliteit en probeer ik mijn verplaatsingen te beperken.»
HUMO Hebt u zich de voorbije jaren dan kapotgewerkt?
VAN BROECK «De eerste twee jaar van mijn mandaat als Vlaams Bouwmeester heb ik na de werkuren 250 lezingen gegeven. Dat was amper vol te houden, maar ik móést de mensen en het beleid wakker schudden.»
HUMO Is dat gelukt?
VAN BROECK «Ik ben in veel verkavelingsdorpen met applaus buitengegaan. Mensen zeiden dat ik hun heb doen inzien dat we niet overal kunnen blijven bouwen. Ouderen namen me met tranen in de ogen vast: ‘Meneer, ik hoop dat ze naar u luisteren, want ze zijn de wereld aan het kapotmaken.’ En bij mijn afscheid kreeg ik meer dan zeshonderd steun- en dankberichten. Maar mijn eigen team heeft me nog het meest geëmotioneerd. Op mijn laatste dag hebben ze me het Bouwmeesterrapport cadeau gegeven, een turf van driehonderd bladzijden met alle verwezenlijkingen van de voorbije jaren. Het zat in een prachtig houten omhulsel, met op de achterkant een gedicht van Maud Vanhauwaert, de voormalige stadsdichteres van Antwerpen. Ze hebben dat gedicht ook in het groot aangebracht op de vitrines van de Ravensteingalerij, waar we werkten: ‘Opgedragen aan Leo Van Broeck’. Toen hield ik het niet meer. Die mensen zijn familie geworden.»
HUMO Toch stond u de voorbije vier jaar ook geregeld in het oog van de storm.
VAN BROECK «Er zijn misverstanden ontstaan op basis van foute citaten. Ik heb nooit gezegd dat iedereen in de stad moet wonen of dat mensen met slecht gelegen woningen onteigend moeten worden. Men verwijt mij ook dat ik het platteland kapot wil maken, terwijl ik het net wil redden. Het platteland wordt verwoest door het huidige model van verkavelingen en lintbebouwing. Elke dag verdwijnen veertien voetbalvelden onder het beton. Dáárom zeg ik dat nu nog vrijstaand bouwen misdadig is.»
‘We moeten stoppen met mensen premies van 7.500 euro te geven om slecht gelegen woningen te renoveren.’
HUMO Die uitspraak had de pers dus wél goed begrepen?
VAN BROECK «Ja, maar ik wil daarmee geen mensen of gemeenten criminaliseren, want zij worden daarin gedúwd. De centrale overheid subsidieert burgers om oude, slecht gelegen huizen te renoveren en elke dag met hun salariswagen naar hun werk te rijden. En de gemeenten krijgen meer geld als ze extra inwoners en bedrijven aantrekken. Ze hebben er dus belang bij om te blijven verkavelen. Het wordt dringend tijd dat we de salariswagens afschaffen en gemeenten belonen voor het creëren van extra natuur. Anders ís er straks geen landelijk Vlaanderen meer.
»Wij zijn met minder dan de helft van het aantal inwoners van Londen, uitgewaaierd over een oppervlakte die acht keer groter is dan Londen. 60 procent van Vlaanderen woont niet in een dorp of een stad, maar ergens tussenin. Het gevolg is dat iedereen zich vastrijdt in files, die onze economie 30 miljard euro per jaar kosten, naast de 4 miljard euro voor salariswagens. De wegen, riolen en leidingen naar onze verkavelingen zijn tot twintig keer langer en duurder dan in de dorpen of steden. Nergens in Europa geeft een gemiddeld gezin zoveel uit aan auto’s en ligt het aantal gereden kilometers per persoon hoger. En ondertussen bloedt de middenstand in onze dorpskernen leeg omdat er te weinig mensen wonen, en piekt het aantal burn-outs, depressies en echtscheidingen omdat mensen door al dat gependel te weinig tijd hebben voor hun gezin en hobby’s. Als je dát allemaal weet en je durft dat als minister niet aan te pakken, ben je onverantwoord bezig. Een bijkomende verkaveling uitrollen is schadelijker dan een sigarenclub toelaten in een kindercrèche.»
HUMO Maar die verkavelingen liggen er nu. Wilt u 60 procent van onze woningen afbreken en die bewoners naar de dorps- en stadskernen sturen?
VAN BROECK «Die verouderde villa’s en fermettes raken uitgewoond, hè. Elk jaar vervangen we 1 procent van onze gebouwen. In zestig jaar tijd kan dat dus verholpen zijn, maar dan moeten we stoppen met mensen premies van 7.500 euro te geven om slecht gelegen woningen te renoveren.»
HUMO Uw criticasters, zoals Rik Torfs, schilderen u graag af als een communist die mensen wil onteigenen en manu militari naar appartementen wil deporteren.
VAN BROECK «Mensen als Rik Torfs hebben nooit goed naar mij geluisterd en beschadigen het debat met hun idiote karikaturen. Gelukkig zijn veel lokale bestuurders wél mee in het verhaal. Zestig van de driehonderd Vlaamse gemeenten hebben al ingetekend op de Bouwmeester-scan, een instrument waarmee elke gemeente haar ruimtelijke zwaktes en sterktes, mobiliteit, rioleringen en overstromingsgevoelige gebieden kan laten scannen door een multidisciplinair team van experts. Achteraf krijgt ze een rapport met aanbevelingen. Sommige besturen zijn wel gechoqueerd als blijkt dat 80 procent van hun woningaanbod verkeerd ligt. Maar zo weten ze tenminste welke taak hun wacht.
»Wevelgem wilde graag een nieuwe sociale woonwijk bouwen en had daarvoor nog vier kavels beschikbaar: twee in het centrum en twee in het buitengebied, voor in totaal 250 woningen. Na mijn lezing beslisten ze om mee te doen aan een architectuurwedstrijd, waarin onderzocht moest worden hoeveel woningen er op de twee centrumkavels konden. Het winnende ontwerp stelde 350 woningen voor: een paar blokken van zeven lagen hoog, afgewisseld met rijwoningen met een tuin, én een prachtig nieuw plein. De twee gronden in het buitengebied werden natuur. Bovendien was de sociale huisvestingsmaatschappij bereid om de bouwrechten voor die honderd extra wooneenheden gratis uit te delen aan mensen uit het buitengebied, eigenaars van slecht gelegen percelen of uitgewoonde huizen die naar het centrum wilden verhuizen. Die gratis grondruil zorgt ook voor een instroom van middenklassers en dus een betere sociale mix in de sociale woonwijk. Als dát allemaal kan, weet je dat we mensen de ogen hebben geopend. Dat staat toch mijlenver af van verplichte deportaties en onteigeningen?»
HUMO Maar de mensen moeten dan wel bereid zijn om in het centrum in een appartement zonder privétuin te wonen.
VAN BROECK «Of in een rijwoning met een tuin.»
HUMO De helft van de bevolking droomt van een vrijstaande woning met veel ruimte, rust en groen om zich heen.
VAN BROECK «Sorry, dat kan niet meer. Die woningen vreten te veel energie en ruimte. Dat model moet eruit, en als we daar niet klaar voor zijn, komt er een dag dat de planeet niet meer klaar is voor ons. Een modern dorp is voor mij een dichte kern met rijhuizen, winkels en appartementen, met daarrond een zee van bossen en weilanden eromheen, met hoogstens een handvol boerderijen ertussenin. Zo zag het platteland er vroeger uit, tot we zestig jaar geleden begonnen te verkavelen. Om de klimaatdoelstellingen te halen, moeten we massaal overschakelen van gas en stookolie naar warmtenetten met hernieuwbare energie, geothermie en restwarmte van bedrijven. Dat gaat niet op plekken met minder dan vijftig woningen per hectare. In vrijstaande verkavelingswijken kom je maar aan tien à vijftien woningen per hectare.»
HUMO Die herschikking kost zoveel geld dat de Vlaamse regering de betonstop in het vriesvak heeft geschoven. Het zou onbetaalbaar zijn om eigenaars te vergoeden voor alle bouwgronden die ze niet meer mogen bebouwen.
VAN BROECK «Als je het aanpakt met verhandelbare bouwrechten, zoals in Wevelgem, kost het niets.»
HUMO Is een lap grond op den buiten niet meer waard dan een appartementje in het centrum?
VAN BROECK «Nee, want er is een gigantisch overaanbod aan bouwgronden. Er is nog plaats voor 2,2 miljoen bijkomende Vlamingen. Tel daar alle woonuitbreidingsgebieden bij, en je hebt ruimte om 6 à 8 miljoen mensen te huisvesten. Maar: tegen 2080 komen er amper 1,2 miljoen Vlamingen bij, waarna het bevolkingsaantal zal dalen. Het aanbod aan gronden is dus zeven tot acht keer groter dan de vraag. En wat gebeurt er dan met de marktwaarde? Die zal in elkaar zakken.»
HUMO Toch heeft de regering beslist om de eigenaars voor 100 procent te compenseren.
VAN BROECK «Ja, men wil vooral niemand voor het hoofd stoten. Maar dat gebrek aan moed zou weleens een zegen kunnen worden: vroeger had een eigenaar recht op de aankoopprijs van zijn grond, de regering heeft dat veranderd naar de marktprijs. Maar volgens de markt zijn sommige gronden waardeloos! Ik heb weet van schaderegelingen voor bouwgronden in overstromingsgebied waarbij eigenaars bijna niets meer krijgen.»
HUMO De regering heeft ook het rekeningrijden begraven, en de mobiscore, die aangeeft hoe goed voorzieningen te voet of met de fiets bereikbaar zijn. Dat laatste wordt deels op uw conto geschreven.
VAN BROECK «Dat is de schuld van Het Laatste Nieuws. Zij hebben mij fout geciteerd na een telefonisch interview. Ik had tijdens dat interview gezegd dat de mobiscore een keukenmes is: als je het verkeerd gebruikt, snij je in je vingers, maar als je het juist gebruikt, kun je lekker eten maken. Dan is het een fantastisch instrument om het platteland een beter beleid te geven. Het Laatste Nieuws maakte daarvan dat ik het platteland fiscaal wilde afstraffen. En daarna begon het getoeter van Rik Torfs en co.»
MASSAMOORD
HUMO In de maanden erna hebben we u niet meer gehoord. Had de politiek u opgedragen om voortaan uw mond te houden?
VAN BROECK «Niemand heeft mij de mond gesnoerd. Ik heb zelf beslist om een aantal kranten te weigeren en alleen nog interviews te geven als ik de tekst kon nalezen.»
HUMO Het gevolg van alle heisa is dat de mobiscore voorgoed verbrand lijkt.
VAN BROECK «Nee, iedereen kan zijn mobiscore online berekenen en vastgoedmakelaars doen dat massaal voor hun klanten. Helaas koppelt de politiek er voorlopig geen beleid aan. In Londen wordt de mobiscore al 25 jaar gebruikt voor slim sturend beleid. Plekken met slechte scores hebben fietsostrades nodig, en premies voor mensen die willen verhuizen. In het plan dat ik samen met Jean-Pascal van Ypersele en honderd andere wetenschappers voor Youth for Climate heb gemaakt, stond het idee van de salariswoning: geef mensen het maandelijkse voordeel van een salariswagen in cash als ze verhuizen naar een woonkern met een goede mobiscore. Hun auto hebben ze toch niet meer nodig, want ze wonen dicht bij hun werk, op een plek met veel voorzieningen, openbaar vervoer, taxi’s en deelauto’s. Zo kunnen ze die korting van 600 à 700 euro per maand besteden aan hun huur of de hypotheek.»
HUMO Uw opvolger, Erik Wieërs, moet zich beperken tot zijn kerntaken. Dat is toch een vingerwijzing voor u?
VAN BROECK «Ongetwijfeld. Maar Erik is ook mee in het verhaal van kernverdichting, net zoals de meeste architecten. Van de twintig mensen die voor mijn bureau werken, wonen er negentien in Brussel en één in Leuven, bij het station. Niemand woont in een verkaveling.»
HUMO Dat u zich openlijk achter Anuna De Wever en de klimaatbetogers schaarde, zal sommige ministers ook op de zenuwen hebben gewerkt.
VAN BROECK «Na mijn toezegging heb ik aan het kabinet van Geert Bourgeois (destijds Vlaams minister-president, red.) gevraagd hoever ik daarin mocht gaan. Daar zei men dat mijn onafhankelijkheid me toeliet om aan dat rapport mee te werken, maar niet in naam van de regering. Ik kreeg zelfs vier ambtenaren ter ondersteuning. Verbaast u dat? (Grijnst) Politici zeggen achter de schermen wel vaker andere dingen dan voor de camera’s. Bij de start van de nieuwe Vlaamse regering ben ik bij minister-president Jan Jambon geweest. Hij zei dat hij achter mijn analyses stond en wilde dat beleid uitvoeren. ‘Maar we gaan het traag doen, anders krijg je tegenwind en bereik je niks. We hangen het ook niet aan de grote klok, want dat is nefast voor het draagvlak.’ Politici moeten het leven van de mensen tegen hun eigen zin verbeteren. Een ondankbare taak, waarbij ze op eieren moeten lopen.»
HUMO U spreekt uit ondervinding?
VAN BROECK «Men verwijt me dat ik als Bouwmeester mijn mening wilde doorduwen. Maar ik stelde een diagnose, zoals een dokter tegen zijn patiënt zegt dat hij moet stoppen met roken of anders een hartaanval zal krijgen.»
HUMO Niet alle politici horen die diagnoses graag. Minister De Block is niet altijd gediend van de adviezen van Marc Van Ranst. Zij vindt dat experts hun plaats moeten kennen.
VAN BROECK «Ik heb me al vaak verwant gevoeld met Marc Van Ranst. Wij zijn bliksemafleiders voor electorale schade: we brengen moeilijke boodschappen, zodat de politici het niet moeten doen. Daarom krijgen we veel steun van de kabinetten. Maar de pers, die altijd op zoek is naar polarisering, maakt het moeilijker. Als mensen naar mijn lezingen kwamen, zeiden ze achteraf altijd: ‘Meneer, wat ik hier hoor, is wel wat anders dan wat er in de gazet stond.’»
HUMO Bent u nu niet aan het veralgemenen?
VAN BROECK «Uiteraard zijn er ook kwaliteitsmedia, maar ook die hebben het soms moeilijk met boodschappen van langer dan tien regels.»
HUMO Uw vorige Humo-interview was langer dan tien regels. Toch kregen we de weken erna een aantal giftige lezersbrieven.
VAN BROECK «Die komen altijd van twee groepen: bevooroordeelden die al in een kramp schieten bij het zien van een titel en niet eens de hele tekst lezen, en oudere middenklassers die je met geen stokken uit hun verkavelingsvilla’s krijgt. Ik begrijp niet hoe die mensen hun eigen kinderen en kleinkinderen nog in de ogen kunnen kijken. Een normale diersoort heeft maar één bekommernis: dat zijn nakomelingen het goed hebben. Maar veel Vlamingen kan het geen zak schelen dat ze hun eigen kinderen een opgewarmde, uitgestorven vuilnisbelt nalaten. Daarom begrijp ik dat de jongeren zo kwaad zijn. De ineenstorting van ons leefmilieu wordt een veel grotere massamoord dan corona. Alleen gaat die in slow motion en zijn mensen daar dus niet zo bang van. Maar onze biodiversiteit gaat er in een erg hoog tempo aan. Vlaanderen heeft amper 6 procent natuur, terwijl Europa zegt dat elke lidstaat 30 procent moet hebben. Bij ons betekent dat: 280.000 hectare natuur extra.»
HUMO Minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) zei vorig najaar in Humo dat dat onrealistisch is in het dichtbevolkte Vlaanderen.
VAN BROECK «Als je naar een slimmere ruimtelijke ordening gaat, is daar wél plaats voor. De andere helft moet van de landbouw komen. Die neemt de helft van Vlaanderen in – 620.000 hectare! – maar levert nog amper 0,4 procent van het bbp op. Dan ben je economisch bijna waardeloos. 40 procent van de boeren leeft onder de armoedegrens omdat voedsel wordt verkocht tegen dumpingprijzen en massaal wordt uitgevoerd naar het buitenland. Veel boeren snakken naar een kleinschaliger, lokaler en financieel duurzamer model, maar de grote spelers in de landbouwsector houden dat tegen. Hoe onnozel is het dat wij vlees en diepvriesfrieten uitvoeren tot in Vietnam, terwijl ze daar ook varkens en patatten hebben? Dat wij ons bier en onze asperges uitvoeren, snap ik. Dat we tomaten over de hele wereld heen en weer vliegen voor een eurocent verschil per kilo, is absurd. Onze voeding moet wat duurder en lokaler worden, zodat we onze boeren weer loon naar werken kunnen geven. En dan kan de landbouw makkelijk een vijfde van zijn gronden afstaan.»
‘Ik heb me al vaak verwant gevoeld met Marc Van Ranst. Wij brengen moeilijke boodschappen, zodat de politici het niet moeten doen.’
SMURFENDORP
HUMO Tijdens de lockdown liepen veel stadsbewoners de muren op. Dichter bij elkaar gaan wonen is wel het laatste wat de meeste mensen willen.
VAN BROECK «Sommigen denken dat ze in de stad meer risico op besmetting lopen, maar volgens de Verenigde Naties is er nergens ter wereld een correlatie gevonden tussen bebouwingsdichtheid en corona.»
HUMO Toch zeggen vastgoedmakelaars dat veel stads- en appartementsbewoners weer snakken naar een groot huis met tuin in de natuur.
VAN BROECK «Daarmee gaan we de verkeerde kant op. Maar het is intellectueel oneerlijk om te zeggen dat deze crisis mijn ongelijk bewijst. Ik zeg al jaren dat we te veel gezinsonvriendelijke konijnenkoten hebben gebouwd, en dat we mensen in de kernen dezelfde woonkwaliteit moeten bieden als in verkavelingen. Dat kan perfect in rijhuizen met een tuin, maar ook in moderne appartementsgebouwen met terrassen, daktuinen en gemeenschappelijke ruimtes, waar je kunt barbecueën en je fiets schoonspuiten. De coronacrisis wijst ons op de zwaktes van ons woonbeleid: we moeten die aanpakken, in plaats van door te gaan met het destructieve, oude model.»
HUMO Maar kun je het jonge koppels verwijten dat ze de stad verlaten, omdat ze hun kinderen meer ruimte, groen, propere lucht en verkeersveiligheid willen bieden?
VAN BROECK «Het is niet properder of veiliger op den buiten. Het autoverkeer is de grootste doodsoorzaak bij jongeren tussen 20 en 25 jaar, en de slachtoffers zijn vooral verkavelingsbewoners. Ook het aantal inbraken ligt er veel hoger dan in de steden, omdat er overdag niemand thuis is. En het is er gevaarlijker om met de fiets te rijden, omdat de auto’s er sneller rijden. In de stad kunnen kinderen alles te voet doen. En fijnstof komt in het hele land ongeveer evenveel voor, omdat het waait. Er is dus niet minder fijnstof in Fermettegem dan in Brussel.
»Als je massaal jonge gezinnen naar de stad wilt lokken, moeten steden autoluw en groen worden. Helaas lopen wij achter. Zelfs sommige groenen vinden dat Brussel niet te veel mag verdichten. Blijkbaar verlangen zij ook nog altijd naar een smurfendorp. Al is het wel goed dat er in de Wetstraat een rijvak is vervangen door een fietsstrook.»
HUMO Theo Francken (N-VA) zag er een rondje Vlamingen pesten in, omdat die nu nóg moeilijker met de auto in de hoofdstad raken.
VAN BROECK «Dan moet de Vlaming maar de fiets of het openbaar vervoer nemen. Of hier komen wonen. Dan kunnen er straks nog meer rijvakken weg. Het is trouwens ook het geschikte moment om rekeningrijden in te voeren. We hebben toch gezien dat we de auto niet nodig hebben?»
HUMO Ook dat heeft de Vlaamse regering afgevoerd, wegens ‘geen draagvlak’.
VAN BROECK «Daarin volg ik Louis Tobback: ‘Politici moeten niet klagen over een gebrek aan draagvlak, ze moeten het creëren.’ De middenstand zou failliet gaan toen het circulatieplan in Gent werd ingevoerd. En toen we niet meer mochten roken op restaurant. Men heeft al dat geklaag genegeerd en de maatregelen doorgevoerd. En nu vindt de meerderheid ze een verademing.»
HUMO Veel mensen halen hun neus op voor het openbaar vervoer.
VAN BROECK «Als we de komende vijftig jaar alles herschikken naar verdichte dorpen en steden, krijgen we zestig centra met daartussen netwerken van efficiënt en stipt openbaar vervoer. Dat worden zelfrijdende trams en treinen die dag en nacht in de weer zijn. Met minder haltes, maar een hogere frequentie. Dat zal ons massa’s geld besparen, want al die kosten van files, luchtvervuiling en economische schade vallen weg, net als de vakbondsstakingen bij De Lijn en de NMBS. Mensen zullen ook geen privéauto meer hebben.»
HUMO Intussen wordt thuiswerk alweer teruggedrongen, omdat de bazen hun personeel niet vertrouwen.
VAN BROECK «Dat is echt dom. Zulke bedrijven zullen hun mensen de komende jaren massaal verliezen. De jonge generatie pikt dat niet meer. Op dat vlak is de Vlaamse overheid een pionier: Bart Somers (Vlaams minister van Binnenlands Bestuur voor Open VLD, red.) heeft voorgesteld dat thuiswerk de standaard wordt voor de Vlaamse ambtenaren. Zij moeten alleen nog naar het kantoor komen als het nodig is. Ook in ons architectenbureau proberen we flexibeler te werken en enkel te kijken naar deadlines en resultaten. Er is vertrouwen, en meestal krijg je daar 100 procent engagement voor terug.
»Het is dringend tijd dat er een vertrouwensrelatie groeit tussen werkgevers en werknemers. Dat kun je doen door werknemers aandeelhouder te laten worden van het bedrijf waar ze werken. Dan delen ze mee in de winst. In Eeklo activeren ze het spaargeld van de mensen door hen aandelen te laten kopen van het lokale windmolenpark. Rechts vindt dat tof, want zo wordt het slapende spaargeld geactiveerd, en links vindt dat herverdeling van kapitaal. De deeleconomie kan politiek verbindend zijn.»
HUMO U zei in ‘De afspraak’ dat dit hét moment is om de wereld te veranderen. Bart De Wever noemde dat een illusie. Ook filosoof Ignaas Devisch vreest dat we weer snel in onze oude gewoonten zullen vervallen.
VAN BROECK «Alle regeringen zullen zich in de schulden steken om de economie weer aan de praat te krijgen. Investeer dan in de toekomst: verplicht de luchtvaart en de spoorwegen om in een consortium te stappen, zodat de ontslagen werknemers in de luchtvaart aan de slag kunnen op de hogesnelheidslijnen. Vervang korteafstandsvluchten door moderne treinen die aankomen op de luchthaven, en niet in Brussel-Zuid. Zo kun je langeafstandsvluchten afstemmen op kortere reizen per trein. En op die treinritten moet je dezelfde cateringservice krijgen als in het vliegtuig.»
HUMO Helaas gaan de meeste Europese lidstaten all-in om hun luchtvaartbedrijven en autofabrikanten te redden.
VAN BROECK «Dat zijn gemiste kansen. Elon Musk mag in Duitsland een groot bos kappen om een Tesla-fabriek te bouwen, terwijl in Vlaanderen en Duitsland veel autofabrieken leegstaan. Hemeltergend!»
HUMO U vindt ook dat we de globalisering moeten afbouwen. De Vlaamse welvaart is grotendeels gebaseerd op buitenlandse handel: zonder die export verarmen we.
VAN BROECK «Economen blijven zweren bij de wegwerpeconomie, waarin te veel zaken worden verkocht tegen dumpingprijzen. We moeten af van het concept van de lagelonenlanden. Mijn smartphone zou 6.000 euro moeten kosten in plaats van 600 euro, met software die je kunt blijven updaten en vervangbare onderdelen. Hij is alleen maar zo goedkoop omdat er Aziatische kindarbeiders en uitgebuite Afrikaanse mijnwerkers ingezet worden. Er is een nieuw soort globalisering nodig, met meer solidariteit en wederzijdse kennisoverdracht. Een koolstoftaks, die de vervuiling van het transport meerekent in de prijs, is een absolute must. Dan is het gedaan met die rommel uit lagelonenlanden en komt er meer ruimte voor Europese kwaliteitsproducten.»
HUMO De economen zeggen ook dat we economische groei nodig hebben om de stijgende kosten voor onze pensioenen, de gezondheidszorg en de ecologische transitie te betalen.
VAN BROECK «Economische groei die is gebaseerd op het verwoesten van de planeet, is onhoudbaar. Je kunt een kikker niet blijven opblazen, vroeg of laat ontploft hij. Ik begrijp niet dat die slimme mensen daarin blijven geloven. We moeten onze kwantitatieve groei omzetten in meer kwaliteit en duurzaamheid.»
HUMO Betekent dat ook verarmen?
VAN BROECK «Nee, maar wel consuminderen. Een jeansbroek die hier is gemaakt, kost twee keer zoveel, maar gaat vier keer langer mee. Per draaguur is hij dus de helft goedkoper. Er zijn jandorie T-shirts van 80 cent op de markt: het is goedkoper om die weg te gooien dan om ze te wassen. De kringloopwinkels stikken onder de bergen weggegooide kledij. Hoe kún je dat model nu blijven verdedigen? Om al die redenen heb ik besloten om slechts beperkt terug te keren naar mijn architectenbureau. Ik wil aan de kar blijven trekken en als professor meewerken met de Duurzaamheidsraad aan de KU Leuven. Aan alle universiteiten zijn mensen met een deel van het probleem bezig: landbouw, energie, economie, geologie, ruimtelijke ordening… Er is dringend een opleiding nodig die alles samenbrengt, zodat we de ‘virologen van de duurzaamheid’ kunnen opleiden. Dat moeten de toekomstige adviseurs van onze regeringsleiders worden.»
HUMO Waarom stapt u niet in de politiek? Groen kan een paar nieuwe kopstukken gebruiken.
VAN BROECK «U bent niet de eerste die me dat zegt. Het nadeel van de politiek is de particratie. Ik ben bijvoorbeeld niet tegen kernenergie: dan is het bij Groen al einde verhaal. Nu kerncentrales sluiten en vervangen door gascentrales die nog meer CO2 uitstoten, is niet slim. Daarmee zeg ik hetzelfde als de N-VA. Maar als ik zeg dat we dringend natuur moeten bijmaken, zegt de N-VA dat daar geen plaats voor is. Ik ben een wetenschapper en wil zelf blijven nadenken, in plaats van slaafs volgens de partijdoctrines te stemmen.»
HUMO Gaat u op reis?
VAN BROECK «Ja, maar dat worden uitstapjes in eigen land. Of met de trein naar Parijs. Het vliegtuig ban ik tot er een vaccin is. En ook daarna wil ik zo weinig mogelijk vliegen.»
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.