‘Rough and Rowdy Ways’: Bob Dylan lééft nog. En hoe ★★★★☆
18 juni 2020, 9:00
Na acht jaar en drie coveralbums is Bob Dylan terug met eigen muziek. Op Rough and Rowdy Ways blijft de inmiddels legendarische zanger in z’n eigen comfortzone, maar het is er dan ook aangenaam vertoeven. Zelfs op z’n 79ste heeft Dylan nog niets aan vitaliteit of veelzijdigheid ingeboet.
“Shakespeares laatste stuk heette The Tempest. Het heette niet gewoon Tempest. De naam van mijn plaat is gewoon Tempest. Het zijn twee verschillende titels.” Met die sneer in Rolling Stone begroef Bob Dylan acht jaar geleden de geruchten dat Tempest (2012), in navolging van William Shakespeare, het laatste hoofdstuk op zijn cv zou zijn. Maar op een echte opvolger voor die plaat bleef het lang wachten. Sinds de release van Tempest won Bob Dylan een bijzonder omstreden Nobelprijs en bracht hij drie albums uit met zijn eigen versies van standards uit het Great American Songbook: Shadows in the Night (2015), Fallen Angels (2016) en Triplicate (2017).
En dan was daar plots ‘Murder Most Foul’. De halve wereld zat in lockdown door de coronapandemie en Dylan liet vanuit het niets zeventien magistraal meanderende minuten op de wereld los. “Een niet-uitgebracht nummer dat we een tijdje geleden hebben opgenomen, dat jullie misschien interessant vinden”, klonk het in het korte statement dat Dylans langste nummer ooit begeleidde. De song toonde een zanger opvallend goed bij stem, die na een carrière van zo’n zestig jaar nog altijd iets te zeggen had. Op een manier die geen enkele andere artiest gegeven is.
Twee nieuwe songs
In de twee weken nadien volgden nog twee nieuwe songs – de ballad ‘I Contain Multitudes’ en het stevigere ‘False Prophet’ – en de aankondiging van een nieuw album, Rough and Rowdy Ways. Het is Dylans 39ste album en zijn eerste plaat met nieuw, eigen materiaal in acht jaar tijd, en het verschijnt een maand na zijn 79ste verjaardag. Wie dat wil, kan erin lezen dat Dylan er zich van bewust is dat hij zich dichter bij het einde van zijn leven bevindt dan bij het begin ervan: “Today and tomorrow, and yesterday too / The flowers are dyin’, like all things do”, opent ‘I Contain Multitudes’. Verderop zingt hij: “I sleep with life and death in the same bed”, of, op de ronddwalende roadtrip ‘Key West’: “Death is on the wall / Say it to me”. Is het einde nabij voor Dylan?
Niet noodzakelijk. Zoals het voorbarig was om uit de titel van Tempest af te leiden dat het ’s mans laatste plaat zou zijn, pint Dylan ook op Rough and Rowdy Ways zichzelf nergens op vast. Toen hij in een zeldzaam interview in The New York Times onlangs werd gevraagd naar zijn mortaliteit, antwoordde hij enigmatisch: “Ik denk over de dood van de menselijke soort. De lange, vreemde reis van de naakte aap. Ik wil er niet lichtzinnig over doen, maar ieders leven is zo voorbijgaand. Elk menselijk wezen, het maakt niet uit hoe sterk of machtig ook, is breekbaar als het op de dood aankomt. Ik denk erover na in algemene termen, niet op een persoonlijke manier.”
Gerechtigheid
Over wiens dood Dylan wel iets opvallend concreets te zeggen had in dat interview, was die van de Afro-Amerikaan George Floyd, die bij een hardhandig optreden van de politie het leven liet in Minnesota, de staat waar Dylan werd geboren. “Het was uiterst misselijkmakend om George doodgemarteld te zien worden”, aldus Dylan. “Laten we hopen dat er snel gerechtigheid geschiedt voor Georges familie en voor de natie.”
Het moet vermoeiend zijn om nu nog voor gerechtigheid te pleiten. Op 28 augustus 1963 trad Dylan op tijdens The Great March on Washington, waarna burgerrechtenactivist Martin Luther King, Jr. (die vandaag een vermelding krijgt op ‘Mother of Muses’) zijn befaamde I have a dream-speech gaf. Dylan werd “de stem van een generatie” genoemd, een protestzanger die in songs als ‘The Lonesome Death of Hattie Carroll’ racistisch geweld aankaartte.
Samen met Joan Baez, tijdens The March on Washington for Jobs and Freedom in 1963. Het ging om een van de grootste politieke demonstraties uit de Amerikaanse geschiedenis, waarna Martin Luther King, Jr. zijn beroemde I have a dream-speech gaf. Beeld BELGAIMAGE
Die dag speelde hij ‘Only a Pawn in Their Game’, een song over de Ku Klux Klan-moordenaar van de zwarte activist Medgar Evers, die volgens de zanger slechts een onschuldig wieltje in het racistische raderwerk van rijke, blanke politici was. “He’s taught in his school / From the start by the rule / That the laws are with him / To protect his white skin / To keep up his hate / So he never thinks straight”.
Een kleine zestig jaar later is Dylan al lang geen protestzanger meer: nog geen jaar na The Great March ruilde hij zijn akoestische gitaar in voor een elektrisch exemplaar en ruimden de activistische teksten van ‘Blowin’ in the Wind’, ‘A Hard Rain’s a-Gonna Fall’ en ‘The Times They Are A-Changin’’ baan voor de persoonlijke poëzie van ‘Like a Rolling Stone’, ‘Ballad of a Thin Man’ en ‘Leopard-Skin Pill Box Hat’. Ook Rough and Rowdy Ways is een hoogst literair album – ‘Murder Most Foul’ telt 1.382 woorden – met elfendertig mogelijke interpretaties per nummer.
Apocalyptische toestand
Een een-op-eenweergave van de apocalyptische toestand in de VS en de strapatsen van de Amerikaanse president is in geen enkele van de tien songs te vinden. Al vat Dylan op ‘Murder Most Foul’ wel het historische keerpunt dat de moord op JFK betekende en bij de release van het uitstekende ‘False Prophet’, dat is opgebouwd rond een venijnig bluesmotiefje, werd hier en daar gesuggereerd dat het silhouet op de hoes van die single Donald Trump zou voorstellen. “You rule the land, but so do I”, sneert Dylan. “You got a poison brain / I’ll marry you to a ball and chain”. Wie er een politieke aanval in wil lezen, zal dat doen. Of Dylan het zo bedoelt, is de vraag. Zoals steeds. He contains multitudes, weet u wel.
Encyclopedie
Dylanologen kunnen hun hart ophalen aan elke mogelijke lezing van zijn enigmatische teksten, en verdedigers van ’s mans Nobelprijs voor de Literatuur vinden op zijn nieuwste album goede argumenten. Ook zijn gevoel voor humor is hij nog niet kwijt. Op het donker droevige ‘Black Rider’ zingt hij: “Go home to your wife / Stop visiting mine / One of these days / I’ll forget to be kind”.
Er is ook dit pareltje, uit het magistrale ‘My Own Version of You’, een van de absolute hoogtepunten van Rough and Rowdy Ways: “I’ll take the scar-faced Pacino and the Godfather Brando / Mix it up and attack, and get a robot commando / If I do it all right and put the head on straight / I’ll be saved by the creature that I create”. ‘My Own Version of You’, met een glansrol voor een subtiele slide-gitaar, is Dylan op zijn best: zesenhalf zinderende minuten waarin de songsmid en de woordkunstenaar in Bob Dylan een prachtig en ijzersterk huwelijk aangaan. Al hadden we dat evengoed over het gros van de negen andere songs kunnen zeggen.
‘Rough and Rowdy Ways’ van Bob Dylan.Beeld RV
In ‘My Own Version of You’ herwerkt Dylan het verhaal van Frankenstein, citeert hij uit Shakespeares Richard III en Hamlet, en vermeldt hij Liberace, Karl Marx en Sigmund Freud. Meer dan ooit heeft Dylan een culturele encyclopedie samengesteld, waarbij hij talloze invloeden vermeldt. Op ‘I Contain Multitudes’ maakte hij al een Heilige Drievuldigheid van Anne Frank, Indiana Jones “and them British bad boys, The Rolling Stones.” Op ‘Murder Most Foul’ vatte hij de culturele geschiedenis van de jaren 60 samen, met glansrollen voor The Beatles, The Who en een resem jazz-artiesten, van Stan Getz over Art Pepper tot Thelonious Monk. Op ‘Key West’ krijgen beat poets Allen Ginsberg en Jack Kerouac een schouderklopje, terwijl de stompende bluesrocker ‘Goodbye, Jimmy Reed’ hulde brengt aan de gelijknamige gitarist.
Samen met ‘False Prophet’ en het venijnige ‘Crossing the Rubicon’ brengt dat laatste nummer herinnering aan de elektrische Dylan van halverwege de jaren 60. Verder valt Rough and Rowdy Ways vooral op door de trage, bedachtzamer sfeer: op ‘I’ve Made Up My Mind to Give Myself to You’, dat drijft op een weemoedig mannenkoor, is de invloed van de crooners uit het Great American Songbook waaruit Dylan de afgelopen jaren inspiratie putte het meest duidelijk. Tijdens ‘Black Rider’ en het haast percussieloze ‘Mother of Muses’ is het moeilijk om niet aan Dylans generatiegenoot Leonard Cohen te denken, die een kleine vier jaar geleden overleed. Met de zin “I’m traveling light” knipoogt hij zelfs naar een van Cohens laatste nummers.
Little Richard
Recent overleed ook Dylans jeugdidool, blueslegende Little Richard. “Ik ben opgegroeid met Little Richard”, zei hij aan The New York Times. “Hij heeft een vuur in me aangestoken. Trok mijn aandacht naar dingen die ik nooit op mezelf had leren kennen.” Het is iets waarvoor we Little Richard dankbaar mogen zijn. Op Rough and Rowdy Ways bewijst Dylan andermaal dat hij, ondanks barre periodes in de jaren 80 en de jaren 90, nog niets van zijn vitaliteit of van zijn artistieke zeggenschap heeft verloren.
Radicale en eigenzinnige koerswijzigingen zoals in de jaren 60 en 70 heeft hij dan wel achter zich gelaten, maar wie maalt daarom? Bob Dylan blijft in zijn comfortzone zitten, maar het is er bijzonder aangenaam vertoeven. Zijn 39ste studioalbum behoort tot het beste werk dat hij sinds de eeuwwisseling heeft afgeleverd en doet hopen dat hij, na de coronacrisis, zijn Never Ending Tour hervat. Want deze songs verdienen het om ook live gehoord te worden. Bob Dylan lééft nog. En hoe.
