Wel gaan shoppen, geen vrienden bezoeken: ‘Dit zegt heel veel over het mensbeeld van wie dit beslist heeft’

We mogen binnenkort wel gaan shoppen maar geen familie of vrienden bezoeken. Het toont aan hoe economische overwegingen het wonnen van sociale. ‘Maar consumeren zal het gemis van familie en vrienden niet compenseren.’

Neen, het economische aspect is nooit afgelegd ten opzichte van het sociale. Dat zei vicepremier Alexander De Croo (Open Vld) zaterdag in Het Journaal toen hem gevraagd werd waarom er door de Nationale Veiligheidsraad vooral gekozen werd voor de economie. Waarop hij nog eens uitlegde dat er afgesproken is om meer sociale contacten toe te laten na 18 mei, weliswaar op grote voorwaarde dat de curves het goed doen. 

Toch wringt het behoorlijk bij velen. Want vanaf 4 mei mogen we wel weer gaan werken, en vanaf 11 mei ook weer shoppen. Het enige extraatje op sociaal vlak is dat we voortaan buiten mogen sporten met twee personen in plaats van één. Experts hadden nochtans sociale versoepelingen voorgesteld. Naar verluidt stond zo’n versoepeling zelfs tot enkele uren voor de persconferentie vrijdagavond nog in de plannen. Maar toch sneuvelde ze op de valreep.

Maar volgens Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) kunnen we niet alles tegelijk loslaten. “In de publieke ruimte kan men beter controleren of men zich aan de regels houdt. Dat kan niet bij mensen thuis”, zegt hij. Procedures uitschrijven voor privébezoekjes, feestjes of barbecues is moeilijk. Die dan nog eens controleren nog moeilijker. Want als mensen elkaar weer mogen bezoeken, hoe moet het dan met het onderscheid tussen essentiële en niet-essentiële verplaatsingen?

Met de auto naar de tennisclub

Al besefte ook Jambon afgelopen weekend dat er heel wat wrevel is. In de tv-journaals kwam hij onder andere uitleggen dat je in plaats van je moeder of zus te bezoeken evengoed met haar kan gaan shoppen, mits voldaan wordt aan de afstandsregels. En aangezien niet-contactsporten als tennis weer mogen, mag je volgens hem ook met de auto naar de tennisclub rijden. Hoe dat dan in beide gevallen zit met het controleren van die essentiële verplaatsingen, zei hij er niet bij.

Het zijn uitspraken die vooral nog meer kwaad bloed zetten. “Mensen snakken nu echt niet naar een shop till you drop-dag maar wel naar sociaal contact met familie en vrienden”, klonk het op twitter. Een andere twitteraar liet weten dat zijn zoon voor de geboorte van diens kersvers dochtertje dan maar een babyborrel zal geven in de H&M.

“De Nationale Veiligheidsraad is het hele menselijke aspect vergeten. En de pogingen om het uit te leggen maken het alleen maar absurder en pijnlijker”, stelt Groen-voorzitter Meryem Almaci. Ze zei al in De zondag dat niemand begrijpt waarom werken en winkelen wel mag, maar familie en vrienden zien niet. Aan de telefoon gaat ze nog een stap verder. “Het verhaal dat je je familie wel mag zien in de winkel tart toch elke verbeelding?”

Dat de economie weer opgestart wordt, is prima, vindt ze. Want bedrijven zijn essentieel. Maar het is heel jammer dat elk beetje mentale ademruimte in de boodschap van vrijdag ontbreekt. “Mensen snakken naar menselijk contact. Maar wie nu een ouder of een kind wil bezoeken – van achter een raam of van op de stoep – valt onder een niet-essentiële verplaatsing. Die mensen hebben nu geen enkel perspectief gekregen. Maar diezelfde mensen mogen dus wel binnenkort een kleedje gaan kopen. Het zegt heel veel over het mensbeeld van wie dit beslist heeft. Het is niet met winkelen en consumeren dat je het gemis van familie en vrienden gaat invullen.”

Contact voor jongeren

Ook voor kinderen en jongeren is er op sociaal vlak weinig perspectief, iets wat vooral voor de kwetsbaarsten onder hen nog meest nodig is. De heropstart van de scholen is voor ten vroegste 15 mei en dan nog maar voor een klein deel van de leerlingen. Stefan Grielens, algemeen directeur van de vrije CLB’s, is tevreden met de aanpak die het Vlaamse onderwijsveld vorige week uitwerkte, omdat er ook aandacht is voor kwetsbare jongeren. Maar ook hij vindt het jammer dat er in het algemeen niet meer aandacht is voor sociale contacten.

Grielens: “Als mensen 24 uur per dag op elkaars lip moeten zitten, kan dat voor gezinnen waar al spanningen zijn erg problematisch zijn. Voor jongeren is contact met vrienden heel belangrijk, ze zouden op die manier even kunnen ontsnappen aan de problemen. Nu is er op dat vlak nog geen perspectief.”

Perspectief is nochtans erg belangrijk voor de motivatie om regels op te volgen. “Hoe simpeler de regel, hoe makkelijker die op te volgen is”, stelt Tine Daeseleire, klinisch psychologe bij The Human Link. “Maar mensen moeten hem vooral ook als zinvol zien. Anders kan het fout lopen.”

Fundamentele menselijke behoefte

Sociale contacten zijn voor iedereen belangrijk, meent ook sociaal psycholoog Alain Van Hiel (UGent). “De behoefte aan sociaal contact is een fundamentele menselijke behoefte”, stelt hij. “Studies tonen aan dat het gezelschap van vrienden en familie het leven aangenaam maakt. En een gebrek aan contact met anderen induceert dan weer gevoelens van eenzaamheid en depressie en verlaagt ook de zelfwaardering.”

Maar volgens Daeseleire wil dat nu ook niet zeggen dat we blijvende schade kunnen oplopen als we nog wekenlang maar beperkte sociale contacten hebben. Daeseleire: “De waarheid is dat we niet weten welke gevolgen dit zal hebben. Er is geen enkele studie naar de gevolgen van zo’n lange quarantaine. Een aantal universiteiten is hier wel mee bezig. Maar wie nu dus grote voorspellingen doet, doet dat niet vanuit de wetenschap maar vanuit het buikgevoel. Mijn idee is dat mensen meer aankunnen dan we denken.”