Nu de wereld wegkijkt keert een sluipmoordenaar terug: Islamitische Staat

In de woestijn van Syrië krabbelt een groepering op waarvan de wereld dacht dat die was verslagen: Islamitische Staat (IS). Sinds begin april zijn strijders van IS bezig met een opmars richting de bewoonde wereld. Ook de eerste propagandavideo staat alweer online.

De afgelopen dagen rukten IS-strijders op in de richting van de afgelegen stad Sukhna, namen ze een verbindingsweg in, en vielen ze een Syrische legerbasis aan. Na vermoedelijke aanvallen door IS zijn volgens Syrische staatsmedia twee gasvelden ten oosten van de stad Homs in het paasweekeinde stilgelegd vanwege ‘de veiligheidssituatie’.

Na de val het kalifaat in 2019 heeft IS zich ingegraven in de uitgestrekte woestijn tussen Homs en Deir al Zor. Hier genieten IS-strijders inmiddels een grote mate van bewegingsvrijheid. Op 31 maart kondigde de IS-afdeling in Homs haar eigen herstel aan met een propagandavideo van een half uur.

Executeren

Op de beelden is te zien hoe IS-strijders vrijuit rondrijden in de woestijn, beschikken over antitankraketten, checkpoints opzetten op verlaten wegen, burgerauto’s overvallen, voertuigen van het Syrische leger onder vuur nemen, en gevangenen nemen en die op gruwelijke wijze executeren.

In tijden zonder corona zou deze video wereldnieuws zijn geweest. Het feit dat IS in Syrië weer in staat is tot het maken van gelikte propagandaproducties, is verontrustend. De vorige video van IS in Homs dateert van vier jaar geleden, uit 2016, toen het ‘kalifaat’ in Syrië en Irak nog op volle sterkte was.

De propagandavideo verscheen daags na een spectaculaire uitbraak van buitenlandse IS-verdachten uit een gevangenis in Hasaka, die wordt bewaakt door Syrische Koerden. Er was bijna een etmaal, en het inzetten van Amerikaanse straaljagers, voor nodig om de orde te herstellen. In de overvolle gevangenis zitten ook Belgen vast. Voordat corona toesloeg, was het nog een politiek heet hangijzer wat er met hen moest gebeuren, en met de andere buitenlandse IS-strijders in Koerdische gevangenissen.

Het kalifaat 2.0 is nog geen feit. De IS-strijders in Syrië houden zich op in zeer dunbevolkt gebied, globaal ten zuidoosten van de nederzetting Palmyra, beroemd vanwege zijn monumentale Romeinse tempels. Palmyra is twee keer eerder in handen gevallen van IS, en daarmee een graadmeter als het gaat om de macht van de groepering.

Op dit moment loopt Palmyra geen gevaar. IS-strijders zijn tot nu toe niet verder gekomen dan het uitgestrekte buitengebied van de stad Sukhna, een stadje met slechts 16.000 inwoners maar wel belangrijk voor de gasindustrie in Syrië – en bovendien eerder in handen geweest van IS.

Coalitie

In buurland Irak valt de anti-IS-coalitie ondertussen uit elkaar. De Amerikanen, die het voortouw hadden in deze coalitie, dragen in hoog tempo hun basissen over aan de Irakezen, terwijl Europese partners hun militairen tijdelijk terugtrekken vanwege de dreiging van Covid-19.

De militaire aanwezigheid van de VS in Irak was onhoudbaar geworden sinds de Amerikaanse executie van de Iraanse generaal Qassem Soleimani in januari. De anti-IS-coalitie dreigde door die executie te worden meegezogen in de Amerikaanse strijd tegen Iran. De Iraakse regering eiste het vertrek van de Amerikanen en andere buitenlandse bondgenoten. Voor corona wilden de Amerikanen hier echter niets van weten.

Het is een publiek geheim dat het Iraakse leger zonder Amerikaanse steun niet is opgewassen tegen IS. Deze maand claimde IS naar eigen zeggen meerdere aanslagen op Iraakse legerdoelen. Bij Rutba, in het poreuze grensgebied tussen Syrië en Irak, vond zo’n aanval zelfs op klaarlichte dag plaats.

De NAVO heeft op 2 april aangekondigd actiever te zullen worden in Irak, door trainingen te geven aan onder meer politiemensen en genisten. De vraag is of IS-strijders die in de woestijn van Syrië en Irak hun terugkeer voorbereiden hier veel hinder van zullen ondervinden.