De introverte mens omarmt de lockdown: ‘Niemand moeten zien is zálig!’

Het zijn hoogdagen voor wie social distancing ervaart als een wel­gekomen bevrijding van sociale verplichtingen. Want in een wereld op maat van de extravert is het voor een introvert niet altijd makkelijk om lekker thuis te blijven zonder schuldgevoel. ‘Sinds ik thuis werk, heb ik zoveel energie dat ik zowaar zélf vrienden opbel.’

U verkiest doorgaans een avondje alleen in de zetel boven eens goed doorzakken in een overvol café? Voelt het afwimpelen van uitnodigingen voor drinks, babyborrels en feestjes allerhande aan als een halftijdse job? Proficiat: u bent een introvert!

Introverten lijken wel gemaakt om een wekenlange afzondering te overleven. Meer nog, dit is hét moment waarop ze floreren. Online circuleren in deze coronatijden overvloedig memes van jubelende introverten. De populairste: het poppetje dat plots beseft dat zijn normale leven plots ‘quarantaine’ wordt genoemd.

Davy Delbeke, een dertigjarige webdesigner, herkent het gevoel: “Die eerste weken van afzondering: zalig! Geen afspraken, geen sociale verplichtingen. Ik kan me ongegeneerd thuis terug­trekken. Verder moet ik toegeven dat mijn leven niet zo erg veranderd is: ik ben veel thuis en ik hou mezelf makkelijk bezig.”

Ook voor – eerlijk, we hadden het niet van hem verwacht – radiopresentator Sam De Bruyn is social distancing allerminst een straf. “Sociale verplichtingen, het woord zegt het al: de maatschappij verwacht dat je regelmatig uitgaat en veel sociale contacten onderhoudt”, vertelt De Bruyn. “Ik heb het er al met veel mensen over gehad: het valt op hoe sommigen dit als een enorm moeilijke tijd ervaren, terwijl anderen zich prima voelen. Natuurlijk vind ik dit ook een absurde periode, maar sinds ik thuis werk – er staat nu een mobiele radiostudio in mijn woonkamer – heb ik meer energie dan ooit.

“Dat is best confronterend: na een dag op de redactie voel ik me doorgaans uitgeput. Voortdurend moet ik daar babbelen, vergaderen, omgaan met mensen die me snel even iets vragen. Voor mijn hoofd is dat heel moeilijk. Nu werk ik meer dan ooit. Ik kan me thuis goed concentreren en ik heb ’s avonds nog zoveel energie dat ik zowaar uit mezelf vrienden opbel om eens bij te babbelen.”

Batterij opladen

U kent vast The Big Five, de vijf dieren die u zogezegd moet gezien hebben als u in Afrika op safari gaat (voor wie nu toch even moet googelen: het gaat om leeuw, luipaard, olifant, neushoorn en buffel).

Maar The Big Five zijn ook vijf door de wetenschap geïdentificeerde persoonlijkheidskenmerken. Extraversie/introversie, in 1921 voor het eerst uitvoerig beschreven door psychiater Carl Jung, is er een van. De andere zijn emotionele stabiliteit, openheid, altruïsme en consciëntieusheid. Die eigenschappen moet u zien als een continuüm: we dragen ze alle vijf in meerdere of mindere mate mee, en die combinatie vormt onze kernpersoonlijkheid. We worden daarmee geboren, maar als je als kind veel aangespoord wordt om met anderen te spelen, dan heeft dat ook een impact.

“Geschat wordt dat zowat een derde van de mensen introvert is, een derde extravert en nog eens evenveel daar ergens tussenin valt. Ambivert, heet dat”, zegt Gina Rossi, professor psychologie aan de VUB. De evolutionaire theorie luidt dat die variëteit goed is, omdat je in verschillende situaties andere types nodig hebt. Om te overleven heb je actiegerichte, maar ook meer bedachtzame types nodig. “De meeste mensen hebben wat van beide trekken in zich. Ze zijn bijvoorbeeld introvert in grote groepen, maar extravert bij goede vrienden.”

Nog al te vaak denken mensen dat het verschil zit in hoe vlot je bent bij een presentatie, hoeveel vrienden je hebt, hoe verlegen of asociaal je bent. Maar daar heeft introversie weinig mee te maken. Een introvert die weet hoe hij voor zichzelf moet zorgen, kan gerust voor de radio werken, op een podium staan of genieten van een feestje.

“Mensen zijn heel verbaasd als ik zeg dat ik introvert ben”, vertelt Maaike (40), die liever niet met haar achternaam in de krant komt. “Als ik onder de mensen kom, dan sta ik ‘aan’. Ik babbel heel vlot, en ik ben totaal niet verlegen. Maar ik vind sociaal contact wel heel uitputtend en na een werkdag moet ik thuis bekomen, in mijn eentje. Eén sociale afspraak per week is voor mij echt genoeg.”

Om te weten naar welke van de twee types je zelf neigt, helpt de vraag: hoe laad je je batterij op? “Extraverte mensen krijgen energie van prikkels uit de buitenwereld en interactie met mensen”, vertelt personal coach Hilde Mariën. “Introverte mensen verkiezen een ander soort interactie: een op een, en liever niet te lang over koetjes en kalfjes. Energie halen ze eerder uit hun innerlijke wereld en gedachten. Daarom hebben ze tijd en ruimte voor zichzelf nodig.”

Voor Maaike is dat bijvoorbeeld koken, wat lezen of een film kijken. “Ik zit veel in mijn eigen hoofd, mijn innerlijke monoloog is groot.” Ook Davy heeft niemand nodig om zichzelf bezig te houden: “Ik heb mijn job, ik werk ook in bijberoep en ik run mijn eigen online magazine Geekster. Nu zit ik vaak op mijn kamer te lezen.”

Slechte vriendin

Hoe anders is dat voor iemand als Jelle Gyselinck (32). Tot voor kort was hij bijna elke avond op pad – naar zijn stamcafé, bordspelletjes spelen met vrienden, gaan dansen – nu loopt hij thuis de muren op. “Deze lockdown is veel moeilijker dan ik had verwacht.”

Nochtans woont Jelle niet alleen (“Ik heb dat ooit geprobeerd, maar dat is niets voor mij”) maar heeft hij twee huisgenoten met wie hij samen kookt, gaat wandelen of spelletjes speelt. Elke dag telefoneert, videobelt of chat hij met wel dertig tot veertig mensen. “Mijn stamcafé organiseert soms een videofeestje. En toch valt deze afzondering me zwaar. Ik kan zo vijftien mensen tellen die ik echt mis, en er zijn momenten dat ik deze toestand uitzichtloos vind.”

Ook presentator Lieven Van Gils heeft een grote honger naar sociaal contact. “Ik spreek voortdurend af met mensen, of nodig ze thuis uit. In mijn vriendenkring ben ik de man die weekendjes weg organiseert. Toch valt deze lockdown voor mij, tot mijn grote verbazing, best mee. Ik heb veel tijd om te lezen en te sporten, al mis ik de fietstochten met vrienden. Ik heb natuurlijk mijn gezin. Nu alleen zijn zou vreselijk zijn. En ik geef toe dat ik soms ook geweldig snak naar het einde van deze crisis. Ik kijk er zo naar uit om iedereen hier uit te nodigen.”

Om misverstanden te voorkomen: introverten zijn geen asociale wezens die maar wat blij zijn dat ze zich nu volledig van de wereld kunnen afsluiten. “Ik mis toch ook mijn lief en mijn goede vrienden”, merkt Davy. “En ik heb de laatste dagen veel behoefte om buiten te gaan wandelen, om eens iets anders te zien dan mijn kamer.” Maaike heeft zelfs al twee keer geskypet, zegt ze, iets wat ze anders nooit zou doen. “Ik wou eens een gezicht zien. Eigenlijk heb ik nu meer contact dan anders. Mensen weten dat ik alleen woon en vragen soms hoe het gaat. Ik mis mijn dansgroep ook heel erg. Dat is voor mij een perfecte manier om tussen de mensen te zijn, zonder dat ik allerlei praatjes moet slaan.”

Er zijn nog verschillen tussen de twee types: introverte hersenen blijken gevoeliger voor dopamine (de neuro­transmitter die belangrijk is voor het ervaren van geluk en genot), waardoor ze sneller overprikkeld zijn, terwijl een extravert die prikkels net nodig heeft om zich goed te voelen. Hersenonderzoek toont ook aan dat ze informatie anders verwerken. Bij introverten passeert informatie eerst langs de prefrontale cortex, het hersengebied dat dient voor cognitieve vaardigheden als plannen en problemen oplossen, en dan pas naar de gebieden die gelinkt zijn aan de zintuigen. Bij extraverten volgt informatie de omgekeerde route.

“Je zou kunnen zeggen dat een introvert eerst nadenkt en dan pas handelt, terwijl een extravert al pratende en doende nadenkt”, zegt Mariën. “Dat is een verschil dat vaak tot ergernissen leidt: de introvert verwijt de extravert dat die veel babbelt maar niets beslist, omgekeerd vindt de extravert dat de introvert out of the blue met een beslissing komt.”

Het valt op dat wie zichzelf introvert noemt, er vaak wel een tijd over heeft gedaan om tot dat besef te komen. “Ik heb jarenlang een extravert leven geleid”, vertelt De Bruyn. “Ik was dj, stond regelmatig op een podium, ging voortdurend uit eten of drinken. Ik was hypersociaal, tot ik heel hard tegen een muur botste. Pas toen had ik door hoe intens ik al die contacten vind, en dat ze me uitputten. Sindsdien heb ik mijn leven aangepast: ik heb alle fomo (fear of missing out, LB) losgelaten, en God weet dat ik daar vreselijk veel last van had. Dat is het beste dat ik ooit gedaan heb. “Ik geef nu heel helder mijn grenzen aan en heb geen gêne meer om een afspraak af te zeggen als ik het te veel vind. Goede vrienden begrijpen dat, ja.”

Bij Maaike ging het net zo: ook zij liep vorig jaar een burn-out op en besefte dat ze zuinig moet zijn met haar sociale energie. “Ik had een drukke job en had geen fut om ’s avonds met vrienden af te spreken, maar ik deed het toch. Zo belandde ik in een vicieuze cirkel. Ik probeer nu op mijn eigen ritme te leven en eerlijk te zijn. Vroeger kreeg ik al stress als iemand me vroeg om af te spreken, nu durf ik te zeggen: sorry, het is geen goede dag.

“Ik wist eigenlijk wel al lang dat ik introvert was, maar ik heb daar lang tegen gevochten. Ik voelde me een slechte vriendin, een slechte dochter en een slechte zus. We leven in een erg sociale maatschappij, en door sociale media zijn we ook voortdurend verbonden met elkaar. Ik wilde daar graag in meegaan, ik voelde ook die druk, maar ik liep mezelf compleet voorbij.”

Extraverte celebrity’s

In 2012 publiceerde de Amerikaanse Susan Cain haar bestseller Quiet: The Power of Introverts in a World that Can’t Stop Talking (in het Nederlands vertaald als Stil). Haar TED-talk, waarin ze beschrijft hoe onze wereld geënt is op de extraverte mens en zo de kwaliteiten van de introvert negeert en onbenut laat, is al bijna 26 miljoen keer bekeken. “Ingaan tegen onze natuur is wat veel introverten doen”, zegt Cain, die als kind op zomerkamp asociaal genoemd werd omdat ze een boek las, en zichzelf ook lang forceerde als juriste in Wall Street, of all places.

Volgens Cain is de westerse wereld gestructureerd op maat van het extraverte brein: van drukke landschapskantoren over teambuildingactiviteiten tot brainstormsessies. “De banken in klaslokalen staan niet langer in rijen, een opstelling die leerlingen toelaat om relatief autonoom te werken, maar in eilandjes, waardoor kinderen elkaar voortdurend aankijken. Ze moeten ook constant groepswerken maken, zelfs voor wiskunde en creatief schrijven, vakken waarvan je toch zou verwachten dat je je eigen gedachtegang moet ontwikkelen.”

Introversie, zo raakt Cain een gevoelige snaar, wordt nog te veel beschouwd als een minderwaardige karaktertrek, en wie zich liever terugtrekt of alleen werkt, is algauw een buitenstaander. Nochtans zou Barack Obama een introvert zijn, en Bill Gates ook. En introverten worden goede luisteraars genoemd, doordacht en met diepgaande connecties.

“Om een of andere reden geloven we dat alle creativiteit en productiviteit voortkomt uit groepsdenken, maar succesvolle mensen hebben vaak ook een duidelijke introverte kant. Charles Darwin maakte lange wandelingen en wees uitnodigingen voor etentjes af. Auteur Dr. Seuss sloot zich op in zijn achtertuin, en Steve Wozniak, de uitvinder van de Apple-computer, vertelde dat hij het zo ver geschopt heeft dankzij zijn introversie, want hij verliet nauwelijks zijn huis. Afzondering is een voorwaarde voor creativiteit.”

Maar in reclamefilmpjes zien we nooit een teruggetrokken, lezend tienermeisje genieten van een blikje frisdrank, wel een groep hip uitgedoste spring-in-’t-velds. Drukbezochte zomerfestivals, uitstapjes met vrienden en selfies doen het goed op sociale media. Geluk, zo lijkt het wel, is een extraverte activiteit. “We verkiezen actie boven contemplatie”, zegt Cain.

Die tendens is bovendien flink versterkt door de overgang van de landbouw- naar een diensteneconomie: waar we vroeger veelal in onze eigen omgeving werkten tussen mensen die ons al jaren kenden, solliciteren we nu bij bedrijven met collega’s en bazen die we nog nooit ontmoet hebben. “Dan is het zaak om op te vallen, om aantrekkelijk en charismatisch te zijn”, zegt Cain. “Die omwenteling heeft zich voorgedaan rond het begin van de twintigste eeuw. Dat was, toevallig of niet, ook de periode waarin de celebritycultuur een hoge vlucht nam. We zijn ons gaan spiegelen aan die beroemdheden, die ons tonen hoe we leuk en charismatisch moeten zijn.”

Voor introverten is dat vooral op de werkvloer een hele opgave. Maaike: “Ik werkte ooit op een landschapskantoor tussen mensen die de hele dag telefoneerden, dus ik droeg een hoofdtelefoon om het lawaai wat te filteren. Op mijn evaluatie werd toen gezegd dat ik niet genoeg babbelde met mijn collega’s.”

Personal coach Hilde Mariën herkent dat: “Het is al gebeurd dat een leidinggevende vraagt of hij een introverte medewerker naar mij kan sturen zodat ik er een extravert van kan maken.”

Davy zegt dat hij meer een observator is, en een goede luisteraar die lang nadenkt voor hij iets beslist. “Ik vind dat niet negatief, maar ik heb wel gemerkt dat mijn extraverte collega’s bijna automatisch een streepje voor hebben. Ik zal eerder een op een communiceren met mijn baas of teamgenoten, zij zijn meer aanwezig en zeggen sneller hun gedacht. Of ik me soms erger aan extraverte mensen? Ja. (lacht) Ze trekken makkelijk de aandacht naar zich toe. Daarom hebben ze niet per se gelijk, maar anderen gaan daar wel snel in mee.”

Cain zegt ook dat er onderzoek bestaat waaruit blijkt dat introverte mensen sneller promoties missen, terwijl ze het vaak goed doen in leidinggevende situaties. “Ze geven anderen de ruimte om hun eigen ideeën uit te werken, terwijl extraverte bazen in al hun goedbedoelde enthousiasme en aanwezigheid algauw hun medewerkers overschaduwen en hun eigen stempel op ideeën drukken. Daardoor borrelen originele ideeën moeilijker op.”

Geen slachtoffers

Die bijval voor openhartige, luidruchtige en sociale mensen is ook cultureel bepaald. “In Aziatische landen is de gemeenschap vaker belangrijker dan het individu. Daar wordt introversie meer gewaardeerd dan extraversie”, weet professor Rossi. “Nochtans zul je in pakweg Japan procentueel niet veel meer introverte mensen tellen als België, en Japanners die extravert zijn aangelegd, zullen dat toch op een of andere manier uiten, bijvoorbeeld door extravagante uitspattingen.”

Het is maar wat je gewoon bent, zegt Mariën, zelf ook een introvert. “Ik zag een klassiek trouwfeest totaal niet zitten, dus hebben we er een rustige avond van gemaakt, met een kampvuur. Veel gasten beseften toen: ‘Ah, zo kan het ook.’ Sommigen kozen later ook voor een gelijkaardig feest.”

Zullen introverten na deze crisis wat minder als kneusjes worden bekeken? “Ik hoor toch veel mensen dat ze, naast de stress, genieten van de stilte en de wandelingen die ze nu maken”, zegt Mariën. “Ik hoop dat we dat collectief meenemen, maar ik vrees dat deze periode niet lang genoeg duurt voor een brede gedragsverandering. Je hebt ook politici en bedrijfsleiders nodig om een wat meer introverte levensstijl te ondersteunen, al wil dat niet zeggen dat mensen niet zelf hun leven wat kunnen veranderen. Moeten je kinderen bijvoorbeeld echt vijf hobby’s hebben, nu blijkt dat spelen in de tuin ook heel leuk is?”

Op sociale media ziet ze de laatste jaren toch ook een tegenbeweging, van mensen die het hebben over de boeken die ze lezen of foto’s posten van de natuurwandelingen die ze maken. De hashtag #introvert is op Instagram goed voor 1,5 miljoen posts. “Soms slaat de slinger wat door”, zegt Mariën. “Sommige introverten profileren zich als ‘wij tegen de wereld’, of claimen dat ze slimmer en meer diepgang hebben dan de anderen. Dat is nu ook weer niet nodig.”

Sam De Bruyn: “Ik vind het lastig als introverten zich als slachtoffers van de maatschappij opstellen. Er mag wel wat meer begrip zijn, langs beide kanten. Wij moeten ook begrijpen dat sommige mensen die sociale contacten echt nodig hebben, en het nu heel moeilijk hebben.” En hij? “Het is misschien lelijk om te zeggen, maar ik kan deze toestand nog lang volhouden. En als het voorbij is, ga ik toch eens nagaan of ik niet vaker thuis kan werken.”

Terug naar de lockdown, inderdaad. Want introverten zeggen wel dat ze best nog een tijdje verder kunnen op dit elan, zo simpel is het toch ook niet. Deze week nog zagen we een meme voorbijkomen van een vrouw die vermoeid achterover gaat leunen. De caption: introverten wachten tot het einde van de quarantaine zodat iedereen naar buiten gaat en ze eindelijk weer alleen thuis zijn. “Ik woon samen met drie huisgenoten, en ik was het gewend om regelmatig alleen thuis te zijn. Dus ja, ik zit nu wel wat vaker op mijn kamer”, zegt Davy. Het kan bovendien nog een pak dramatischer: voor introverten die plots dag in, dag uit met vrouw/manlief en kinderen opgezadeld zitten, en van het ene Skype-gesprek in de andere Zoom-meeting belanden.

“Ik denk dat vooral je emotionele stabiliteit en je vermogen om te kunnen omgaan met stress en onzekerheid, bepalend is voor hoe goed je deze periode kan uitzitten”, voegt Rossi daar nog aan toe.

“Ik ben pas deze week voor het eerst gaan wandelen”, zegt Maaike. “Ik moet opletten dat ik me niet te veel wentel in mijn isolement. Dan wordt het moeilijk om me opnieuw aan te passen als dit voorbij is, en het is ook niet gezond om me te veel terug te trekken in mijn eigen hoofd. Je hebt af en toe toch de relativerende realitycheck van de andere nodig. Ik ga dus toch proberen om alvast wat vaker buiten te komen.”