Patrick Dewael (Open Vld): ‘Dit kan een ommekeer worden’

✦InterviewPatrick Dewael

Na een hallucinant weekend heeft het land sinds donderdag een regering die het vertrouwen heeft van het parlement. Kamervoorzitter Patrick Dewael (Open Vld) beschouwt zijn ‘koninklijke opdracht’ dan ook als geslaagd. ‘We zijn hier niet om een schoonheidsprijs te halen.’

Net als alle Belgen leeft ook Kamervoorzitter Patrick Dewael volgens de strenge overheidsregels om afstand te bewaren. De meeste mensen doen hun best, is zijn ervaring. “Je zag bij ons in Tongeren dat er heel veel mensen nog naar Maastricht zijn getrokken, alsof er helemaal niets aan de hand was. Gelukkig zijn die toestanden voorbij.”

Het debat over de regeerverklaring gebeurde voor een haast leeg parlement.

“Onwezenlijk, maar als we daar met 150 mensen hadden gezeten, zou dat onaanvaardbaar zijn. Het was essentieel dat die stemming kon doorgaan. Ik kan niet benadrukken hoe belangrijk dit was. Iedereen behalve Vlaams Belang, PVDA en N-VA heeft het vertrouwen gegeven aan Sophie Wilmès, en N-VA gaat meewerken met die volmachten.”

De verontwaardiging over de mislukte noodregering is groot, maar u bent tevreden? 

“Wel, na tien maanden van blokkering, beschouw ik mijn opdracht als geslaagd. De twaalfdenbegroting met 1 miljard euro extra voor corona is goedgekeurd, de volmachtenwet staat in de steigers en de regering heeft vertrouwen van een meerderheid in het parlement. Wie had dat tien dagen geleden durven denken?”

U krijgt ook kritiek voor uw werkwijze. Dat de ‘lopende zaken’ beëindigd zouden worden was niet voor iedereen helder.  

“Een minderheidskabinet in lopende zaken volmachten geven, zou een bijzonder zware verstoring zijn van het normale evenwicht. Het zou niet minder dan een staatsgreep zijn! Op dat ogenblik zou die regering niet meer grondig gecontroleerd kunnen worden door het parlement en ten val gebracht kunnen worden. Ik heb het altijd als een absolute evidentie beschouwd dat er een vertrouwensstemming moest komen voor een regering.”

Sp.a en N-VA tekenden daags nadien al verzet aan.

(Nadrukkelijk) “Het was kristalhelder voor iedereen dat Wilmès formateur zou worden, de eed zou afleggen en het vertrouwen zou vragen! Voor iedereen! De Wever heeft zondagavond één op één tegen mij gezegd dat zijn partij die regering geen vertrouwen zou geven, maar de volmachten wel zou steunen. Mevrouw Wilmès heeft onze conclusies maandag op een nieuwe vergadering nog eens herhaald voor alle partijen. Het scenario waar N-VA mee leurt waarin de regering-Wilmès volmachten zou krijgen in lopende zaken, is nooit besproken. Nooit!

“Conner Rousseau (sp.a-voorzitter, RW) is me zondagavond, in het bijzijn van enkele journalisten, nog komen feliciteren voor het geleverde werk en mijn staatsmanschap. De dag nadien belt sp.a met kranten om het akkoord te ondermijnen. Ik heb hem dan gezegd: als er tegenkanting is binnen je partij, waarom bel je me dan niet om het uit te praten? Blijkbaar heeft een professor grondwettelijk recht (doelt op Johan Vande Lanotte, RW) hem gewezen op de impact van de beslissing. En dan is sp.a samen met de N-VA gaan azen op die piste van volmachten in lopende zaken. Je vraagt je toch af wat die twee partijen aan elkaar bindt.”

Zou een noodregering met N-VA en PS niet meer legitimiteit gehad hebben? 

“Ik had dat persoonlijk ook liever gehad. Maar ik heb me laten vertellen door mensen die er de afgelopen tien maanden bij betrokken waren: die twee gaan nooit samen regeren. Wij hebben het ook de kans gegeven, maar zelfs de grootste gezondheidscrisis maakt niet dat ze plots in elkaars armen vallen. Na het tv-interview van Paul Magnette was dat duidelijk.”

De huidige regering heeft maar 38 zetels, met 10 liberale ministers. Leg dat maar eens uit aan de man in de straat?

“Ze kan bogen op een ruime meerderheid in het parlement. Wat was het alternatief? Terug naar de koning gaan en zeggen dat onze opdracht mislukt was? Hoe zou je dat uitleggen aan de bevolking midden in de coronacrisis? Verdient dit nu een schoonheidsprijs? Neen, zeker niet. Maar na al die maanden stonden we nog altijd nergens. Het is een goede start dat de partijen die hun fiat hebben gegeven nu moeten samenwerken. Dat kan een echte ommekeer worden. ”

Theo Francken (N-VA) zegt: dit is een opstap naar Vivaldi. Na zes maanden stappen socialisten en groen mee in de regering en ze is vertrokken.

“Van zulke verklaringen trek ik me weinig aan. Het klimaat is de afgelopen maanden compleet verziekt. Er werd constant gelekt, gespind, verdraaid en uitgehaald. De rust moet nu weerkeren. Hopelijk is dat een van de weinige positieve effecten van corona: dat politici inzien dat die spelletjes weinig bijdragen. 

“Er zijn genoeg waarnemers en politicologen die vanachter hun werktafel een keer per week grootse analyses schrijven. Carl Devos, Mark Elchardus, Guy Tegenbos…  dat is gemakkelijker dan rond de tafel een akkoord te sluiten.”

Terwijl een gezondheidscrisis zonder weerga dreigt, ging het hier drie dagen over postjes en de macht. 

“Ik protesteer zwaar! Dat is het beeld dat men wil ophangen. Terwijl we eindelijk resultaat hebben geboekt mét een regering. En hadden we die regering midden in de storm moeten herschikken? Moet je Maggie (De Block, RW) vervangen op Volksgezondheid? De Crem op Binnenlandse Zaken? Een ander voorstel was om alle steunende partijen een vicepremier te geven. Dan zit je plots met een leger van vicepremiers. Hoe zou de bevolking daar tegenover staan?

“Wat opviel, was dat N-VA plots graag terug in de regering wilde, die ze eind 2018 zelf verlaten heeft, vanwege een niet-bindend migratiepact dan nog. De niet eens zo slechte budgettaire situatie is vervolgens dramatisch de dieperik ingegaan. In één interview zegt De Wever dat België dood is, twee weken later zegt dat hij wel premier wil worden als men het vriendelijk vraagt. Tiens, wou hij eigenlijk geen minister-president worden?”

Wat kan deze doorstartregering klaarspelen?

“De gezondheidszorg is prioriteit nummer 1. Maar door corona moeten we ook massaal onze economie ondersteunen. De Europese 3 procent-regel is even niet meer heilig, Europa zal niet met de meetlat rondgaan en elke lidstaat met een al te groot gat in de begroting een flinke tik op de vingers geven. Er zijn veel maatregelen waarbij je snel een politiek draagvlak zal vinden zonder bitse ideologische strijd: hoe vergoeden we de restaurants en cafés die moeten sluiten? Wat doe je met technische werkloosheid? De Europese Commissie mag ook actiever zijn in deze crisis. De vraag die zich nu stelt is niet of we in een recessie komen. De kans bestaat dat we straks met een totale depressie zitten. 

“Als de situatie wat minder acuut wordt, komen we hopelijk in een situatie waar de rangen gesloten worden in de politiek en de diabolisering stopt. Een gemeenschappelijke vijand helpt daarbij. Schouder aan schouder, elleboog aan elleboog kunnen we hopelijk met een aantal partijen verder.”

U staat bekend als een vivaldist, een voorstander van paars-groen.

“Niets zo erg als die etiketten die op je hoofd worden gekleefd. Noteer dat de groenen afgelopen weekend pas na N-VA zijn aangeschoven. We hebben die piste met N-VA alle kansen gegeven. Het klopt dat ik nog een paars-groene regering heb geleid (de Vlaamse regering tussen 1999 en 2003, RW). Dat kletterde toen ook soms, maar het grote verschil is: we respecteerden elkaars mening. Op die manier heb ik een ploeg kunnen coachen met grote ideologische verschillen. Nu denk ik soms: hoe laag zijn we eigenlijk gevallen? Sommigen proberen elkaar simpelweg te vernederen. De bevolking heeft daar een afschuwelijk misprijzen voor.”

Ongezien?

“In de periode 2007-2008 zat je ook met een slagveld van menselijke relaties. Mensen vergeten snel, maar dat was dramatisch. Om 10 uur kwam de ene na de andere toe aan de poorten van Hertoginnedal, met om ter strafste verklaring aan de pers. Wat binnen volgde was geroep en gevloek, en het duurde dan minstens tot de middag vooraleer de sfeer gekalmeerd was. Vervolgens begonnen wij allemaal sms’jes van journalisten binnen te krijgen om te beschrijven wat er aan tafel werd besproken. Ik ben een absoluut voorstander van veel meer discretie. Communiceer pas als je resultaat hebt, tot zolang hou je je mond.”

PS-voorzitter Paul Magnette geeft zijn woord om een regering te vormen, maar komt daar enkele dagen later op terug, live op tv.

“Welke belofte heeft hij exact aan wie gemaakt? Of heeft hij enkel gezegd dat het nog wel eens wilde proberen? Was u erbij? Ik heb er een vrij accuraat beeld van. Een absoluut engagement om met PS en N-VA een regering te vormen, was het niet. Er werd toen al rekening mee gehouden dat het niet stand zou houden.

“Een ander probleem in deze coalitievorming is dat de regionale regeringen al lang gevormd zijn zonder rekening te houden met het federale niveau. Elke regio doet zijn ding. Dat is normaal maar heeft het er niet gemakkelijker op gemaakt.”

Partijen aarzelen omdat ze schrik hebben om kiezers te verliezen.

“De beste manier om kiezers te verliezen, is helemaal niets doen. De beste manier om ze terug te winnen, is resultaten te boeken, ook al is dat in atypische formules. Kijk naar Oostenrijk: een expertenkabinet met allemaal ambtenaren was daar erg populair. Om de simpele reden dat ze beleid voeren. Net als in andere landen is bij ons het partijlandschap alleen maar meer versnipperd geworden. Het probleem is dat de mensen almaar grotere verwachtingen hebben van partijen die almaar kleiner worden.

De Open Vld-voorzittersverkiezingen zijn uitgesteld vanwege corona. Sommigen noemen het uw ‘tweede coup in een week tijd’?

“Te gek voor woorden. Er waren kandidaten, parlementsleden en afdelingen die het niet gepast vonden om midden in de crisis met onszelf bezig te zijn. Het partijbestuur heeft dan gestemd, met dit resultaat.”

U steunt Bart Tommelein?

“Hij was mijn woordvoerder. Ik was getuige op zijn huwelijk, hij was getuige op het mijne. Wij kennen elkaar zeer goed. Ik ben goed genoeg geplaatst om te weten dat voorzitters niet verkozen worden op basis van steun van kopstukken, wel van de leden. Ik ben ooit kandidaat geweest en had nooit zoveel kopstukken gekend die me steunden. En toch verloor ik van Herman De Croo. Die zei me na afloop: je moet niet alleen de steun hebben van zij die voorgaan in de processie, maar van alle processiegangers.”