‘Sporten of diëten heeft geen zin als je wilt vermageren’
✦InterviewJason Fung
Dikke man fat man obese manBeeld Getty Images
U bent wat u eet, en dat is veel. Té veel, waarschuwt de Amerikaanse dokter Jason Fung in zijn boek. Omdat we de hele dag door snacken en snoepen, zullen we binnen afzienbare tijd te maken krijgen met een obesitasepidemie, ook in Europa. Vooraleer u zich naar een fitnesscentrum haast: bewegen helpt geen zier, en diëten al evenmin. Dé oplossing om gewicht te verliezen? Stoppen met eten! Of toch voor even.
Dokter Fung, in uw boek De obesitas-code schrijft u iets wat velen graag zullen lezen: ‘De oplossing om af te vallen schuilt niet in sporten of calorieën tellen.’
“Inderdaad, die aanpak werkt niet. Dokters en diëtisten hebben al tientallen jaren een obsessie met calorieën tellen. Tot grote frustratie van hun patiënten, die minder eten en meer bewegen, maar toch niet afvallen.”
“Diëten werkt in het begin prima, maar naarmate we afvallen, gaat onze stofwisseling trager werken, waardoor je weer op je oorspronkelijke gewicht komt. Elk lichaam heeft een vast gewicht en vetpercentage waar het steeds opnieuw naartoe wil. Als je daaronder duikt, komen de kilo’s er snel weer bij.”
Een overlevingsmechanisme van ons lichaam?
“Inderdaad. Als je je energieopname drastisch verlaagt, reageert je lichaam meteen door functies uit te schakelen. Je lichaam gaat in spaarstand: je voelt je moe, geïrriteerd en je hebt het zowat altijd koud.”
U bent geen fan van diëten, hè?
“Het Atkins-dieet, dat in de jaren 90 heel populair was, kán werken, maar het schrapt alle verwennerijen zoals taart en ijs. Dikmakertjes die dienen om het leven te vieren. Wie houdt dat vol?”
En sporten? Al die zwetende mensen in de fitness zien toch niet voor niets af?
“We zijn er altijd van uitgegaan dat we een teveel aan calorieën makkelijk kunnen verbranden door te sporten, maar dat is niet zo. Integendeel: een stevige sportsessie zorgt er zelfs voor dat we achteraf méér gaan eten.”
“Samen met ons eetpatroon is ons metabolisme – en dat is erfelijk, dus daar kun je weinig aan veranderen – verantwoordelijk voor 95 procent van ons gewicht. De overige 5 procent kun je goedmaken door te bewegen. En opgelet: niet door jezelf af te beulen op de loopband, wel door gewichten te heffen. Hoe meer spiermassa je hebt, hoe sneller je metabolisme werkt en hoe meer energie je verbruikt.”
Vooraleer we beginnen te wanhopen: u kent dé oplossing. Als we gewicht willen verliezen, moeten we het insulinegehalte in ons bloed doen dalen. En dat kan door te vasten.
“Als je eet, komt er glucose vrij in het bloed. Insuline haalt de overbodige suikers uit de bloedstroom door ze in de lever om te zetten in glycogeen: brandstof voor je lichaam. De lever kan echter maar een beperkte hoeveelheid glycogeen opslaan. Als je te veel eet, kan je lichaam het niet bolwerken en krijg je een vette lever. Dat kan diabetes type 2 veroorzaken, een ziekte die je insulinegehalte op lange termijn doet pieken. Ook bij obese mensen ligt het insulineniveau voortdurend hoger dan bij slanke mensen, gemiddeld zo’n 20 procent.”
Maar dat proces is omkeerbaar?
“Bij wijze van experiment hebben we een vrijwilliger weken aan een stuk 1.000 calorieën bovenop zijn gewone voeding naar binnen laten werken. De hoeveelheden suiker waren gigantisch: twee flessen cola, een zak snoep en wat koeken. Dat lijkt veel, maar veel mensen eten dagelijks zo’n portie suiker.”
“Wat bleek? Na vijf weken was hij aardig verdikt. Hij had een vette lever en zijn bloed vertoonde enorme insulinewaarden. Zodra hij terugkeerde naar zijn gewone dieet, werd zijn lever opnieuw gezond en daalde zijn insulineniveau.”
“Zijn lichaamsgewicht zakte evenwel slechts met 3 procent. Vermageren is een langetermijnproces.”
We eten de hele dag door. Dat is volgens u de grote boosdoener.
“Ons eetpatroon is volledig ontspoord. In de jaren 70 at iedereen drie maaltijden per dag: ontbijt, middagmaal en avondeten. In die tijd at men ook pasta, brood en koekjes, maar obesitas kwam amper voor. Vandaag eten we altijd en overal, tot wel zes maaltijden per dag. We zijn voortdurend aan het snacken. Cakejes, patisserie, snoep, energierepen … Allemaal suikerbommen waarmee we ons lichaam de hele dag door insulineshots geven.”
“Op de zeldzame momenten dat we ons niet aan het volproppen zijn met eten, daalt ons insulineniveau en verbruiken we onze opgeslagen voorraad glycogeen. Maar als je de hele tijd aan het snoepen bent, krijgt je lichaam nooit de kans om op je vetreserves te teren als bron van energie.”
Alleen door te vasten halen we ons insulineniveau omlaag en vermageren we met blijvend effect op lange termijn?
“Klopt. De enige oplossing is periodiek vasten, voor periodes van 24 tot 36 uur.”
Beeld Getty Images
“Om de dag vasten, en dat 70 dagen lang, verlaagt het lichaamsgewicht gemiddeld met 6 procent en de vetmassa met 11 procent. Gemiddeld verlies je een halve kilo per dag.”
Wie begint te vasten, skipt één maaltijd per dag. Meer ervaren mensen kunnen twee maaltijden overslaan. Blijft er genoeg energie over om de dag door te komen?
“Kijk, dat is nu eens een hardnekkig fabeltje! Je zult je echt niet ondervoed voelen door een paar dagen te vasten. De vetvoorraad van de meeste mensen is groot genoeg om hun lichaam ook tijdens het vasten te laten functioneren. Pas als er geen lichaamsvet meer over is om in energie om te zetten, breekt je lichaam spierweefsel af. Maar dat gebeurt pas bij een extreem laag vetgehalte, van ongeveer 4 procent – zelfs de meeste wielerprofs halen zo’n percentage niet.”
“Ik vast al zes jaar. Soms sla ik het ontbijt over, soms ook de lunch. Deze week ben ik al vijf dagen aan het vasten omdat ik wat gewicht van de feestdagen wil verliezen. Ik drink alleen water en liters groene thee. Ik weeg me nooit, maar mijn broek zit nu toch al wat losser.” (lacht)
“Je zult je energieker voelen dan bij gelijk welk dieet. Je lichaam schakelt over op je vetreserve en je energieverbruik schiet omhoog. Het ideale moment om te sporten.”
Hebt u tips voor beginners?
“Start ’s ochtends met een groot glas water en drink ook de rest van de dag voldoende: 2 liter water. Als je afwisseling wilt, schakel je over op thee of koffie. Doe er eventueel een snuifje kaneel in, dat onderdrukt het hongergevoel. Vermijd caloriearme zoetstoffen zoals stevia: je leidt er je hersenen niet mee om de tuin, waardoor je net begint te hunkeren naar echte suikers. Het ontbijt sla je best over. Ons lichaam maakt zich ’s ochtends klaar voor actie, niet om te eten. Het is niet nodig om bij te tanken met suikerrijke ontbijtgranen.”
“Verder hang je je plannen om te vasten best niet aan de grote klok. De meeste mensen zullen het uit je hoofd willen praten, omdat ze de voordelen ervan niet begrijpen. Dat is best gek, want vasten is makkelijker in te passen in je sociaal leven dan diëten. Je bent niet die rare kwast die op een trouwfeest alleen een voorgerecht eet.”
Op de dagen dat we niet vasten, pleit u voor een vetrijk dieet. Melk en boter eten we dus best in de volle, niet-afgeroomde vorm?
“Een vetrijk dieet verlaagt het risico op obesitas en diabetes type 2. Vet stimuleert je gevoel van verzadiging, waardoor je minder snel de neiging voelt om tussendoor een granolareep of muffin naar binnen te werken. Je moet natuurlijk geen half pakje boerenboter op je boterham smeren, maar in beperkte mate zijn natuurlijke vetten zoals olijfolie, noten en omega 6 goed voor ons. Het zijn de geraffineerde koolhydraten, zoals pasta, hamburgers of cake, die ons lichaam niet kan verbranden. Je eet er bovendien makkelijk te veel van, omdat je geen gevoel van verzadiging krijgt.”
Geraffineerde koolhydraten liggen mee aan de basis van het obesitasprobleem. Ook bij kinderen stijgt het overgewicht.
“We zien zelfs baby’s tussen nul en zes maanden met overgewicht. Als ze negen maanden een bloedsomloop hebben gedeeld met een moeder die obees is, blijft dat niet zonder gevolgen. Wie als kind overgewicht torst, heeft trouwens zeventien keer meer kans om ook als volwassene te dik te zijn.”
Mogen we kinderen dan ook laten vasten?
“Zeker, maar uiteraard geen twee dagen na elkaar. Ze moeten nog groeien en dat vraagt veel energie. Maar het tien- en vieruurtje mogen zeker afgeschaft worden. Dat is een gewoonte in veel Amerikaanse scholen, en waarschijnlijk ook in België. Maar waarom? Er is nog niemand gestorven van de honger tussen het ontbijt en het middageten.”
“Geloof mij: vasten is de essentie om af te vallen, want geen enkele trainer of loopband kan je daarbij helpen.”
