‘Als panseksueel moet je net zoals elke lgbt’er iedere keer opnieuw uit de kast komen’

✦ Essay

Jana Antonissen ziet hoe steeds meer jonge mensen uit de traditionele hokjes van hetero, homo of lesbo breken

Steeds meer jongeren breken uit de traditionele hokjes van ­hetero, homo of lesbo. Omdat ze vallen op een persoon in plaats van een gender, definiëren ze zich ­liever als bi- of panseksueel. ‘Dat groeiend aantal labels kan ­buitenstaanders verwarren, maar voor zoekende jongeren is het juist een enorme bevrijding.’

‘Geen toeristen, enkel echte lesbiennes.’ Die dreigende waarschuwing prijkte op zowat elk Tinder-profiel dat ik bezocht. Ik wou op date met een vrouw en voelde me aangesproken. Een lesbienne was ik niet; eerder bi-curious, of misschien wel gewoon, nou ja, nieuwsgierig.

Offline vond ik alsnog een peroxide blonde Poolse met morbide humor die mijn hart sneller liet slaan; of toch voor één avond. Toen we elkaar bijna twee jaar later terugzagen, had ze haar vriend meegebracht: een wel erg hetero normatieve man, voor wie ze haar verleden min of meer verborgen hield. Want, zo fluisterde ze me toe terwijl hij het toilet bezocht, hij geloofde niet in biseksualiteit. Zijn verbitterde vrees dat hij eigenlijk met een lesbienne samen was, brak uiteindelijk hun relatie op.

Bi-erasure oftewel het systematisch ontkennen van biseksualiteit als seksuele geaardheid, is, ondanks een toenemend aantal bekende biseksuelen, nog steeds wijdverspreid. Pas wanneer iemand van partner wisselt, wordt biseksualiteit zichtbaar. En mensen die te veel tussen hetero- en holebihokjes hoppen, halen ons keurig binaire wereldbeeld overhoop.

Zo werd ook de queerness – de parapluterm voor verschillende lgbqt-identiteiten – van popster Miley Cyrus het voorbije jaar fel bekritiseerd. Cyrus kwam een tijd terug uit de kast als panseksueel: iemand die op mensen van eender welk gender valt; dus ook transgender of non-binaire personen. Dat ze met een heteroseksuele man getrouwd was – het huwelijk is ondertussen al ontbonden – maakte haar niet minder panseksueel. Sterker nog: ze zou de holebirelaties herdefiniëren, zo meende ze. Straffe uitspraken, die haar niet in dank afgenomen werden door de lgbqt-gemeenschap.

Recenter kondigden Franse boulevardbladen aan dat de Brusselse zangeres Angèle op vrouwen valt. Ze zou zoenend met een Parijse YouTubeuse gespot zijn. Angèle werd betiteld als ‘een hippe vogel, die inpikt op een trend’. Geen woord over bi- of panseksualiteit.

Nooit 100 procent

Een modegril zijn bi- en panseksualiteit nochtans allesbehalve. Want dat seksualiteit een spectrum is, vond Alfred Kinsey, de godfather van de seksuologie, al in de jaren 40.

Seksuologe Kaat Bollen beaamt dit: “De veronderstelling dat bijna niemand 100 procent homo of ­hetero is, sloeg lang niet aan bij de bevolking. Pas sinds we als samenleving iets genuanceerder over gender en seksualiteit nadenken, durven meer mensen openlijk voor hun seksuele identiteit uit te komen. Seksuele fluïditeit is nu gewoon meer zichtbaar. Je zou kunnen spreken van een maatschappelijke verschuiving – dichter naar onze ware menselijke aard toe.” 

Het aantal mensen, en dan vooral jongeren, dat zichzelf biseksueel noemt, neemt wereldwijd toe. Een derde van de ondervraagde Amerikanen tussen 18 en 34 omschrijft zichzelf als niet-hetero, bleek uit onderzoek van YouGov uit 2018. In eenzelfde YouGov-studie uitgevoerd in Groot-Brittannië het afgelopen jaar, gaf liefst 49 procent van de jongeren tussen 18 en 24 aan niet voor de volle 100 procent heteroseksueel te zijn.

In Vlaanderen dateren de laatste cijfers al uit 2013, toen uit het Sexpert-onderzoek bleek dat 3,9 procent van de mannelijke respondenten tussen 14 en 80 jaar zichzelf als homo- of biseksueel omschreef, en 9,8 procent van de vrouwen als lesbisch of biseksueel.

Van bi naar pan

Hoewel de begrippen bi en pan meestal door elkaar gebruikt worden, verschillen ze voor wie zichzelf ermee identificeert wel degelijk. “Pan is een modernere, maar bovenal meer inclusieve omschrijving, die ik daarom verkies”, zegt Naomi Van Hauwermeiren (28), een van de woordvoerders bij vrijwilligersorganisatie Wel Jong Niet Hetero. “Al sinds mijn vijftiende zeg ik dat ik op mensen val, niet op genders. Bij gebrek aan een beter woord noemde ik me eerst bi. Maar daarmee sluit ik mezelf als non-binair persoon (iemand die zich noch als man noch als vrouw identificeert, red.) buiten. Pan daarentegen is een seksuele identiteit die alle genders omarmt.”

Ook de benamingen die Davide Secci (25) van actiegroep çavaria voor zichzelf uitkoos, veranderden door de jaren heen: “Op mijn zeventiende kwam ik uit de kast als homo, dat evolueerde naar bi, en sinds vier jaar noem ik mezelf nu panseksueel. Hoewel het lang geduurd heeft voor ik verliefd werd op een vrouw, was de seksuele aantrekking er altijd al. Lange gesprekken met mensen uit de lgbt-gemeenschap die zich anders identificeerden, lieten me inzien dat ik eigenlijk pan was.

“Mijn tweede coming-out deed ik in een blogpost. Door mijn seksuele identiteit anders te omschrijven, werd het makkelijker om romantische gevoelens voor vrouwen toe te laten. Ondertussen date ik ook al met non-binaire en transpersonen.

“Mijn vrienden reageerden overwegend positief, maar er was ook onbegrip. Zo meenden sommige homomannen dat het een fase was, dat ik moest kiezen. Mannelijke hetero vrienden daarentegen beschouwen me eigenlijk nog steeds als homo, dat merk ik aan verdoken opmerkingen.”

Overvloed aan labels

Hetero-, homo-, bi-, pan- of misschien wel demi-, sapio- of aseksueel: het aantal labels om je seksuele identiteit mee te omschrijven neemt gestaag toe. Zorg dat niet voor verwarring?

Naomi: “Voor buitenstaanders is het misschien ingewikkeld, maar voor jongeren die in de knoop liggen met hun romantische en seksuele gevoelens, is dit grotere aantal identiteiten juist een enorme bevrijding. Het feit dat er een woord voor bestaat, betekent dat ze niet alleen zijn. Anderen zijn hen voorgegaan.”

Jongeren verwachten niet per se dat iedereen alle definities kent, wel dat ze gerespecteerd worden. Davide Secci: “Die terminologie draait in de eerste plaats om zelfidentificatie. Wie een niet voor de hand liggende seksuele, maar ook genderidentiteit, heeft, legt die meestal zelf wel uit. Als pan moet je net zoals elke lgbt’er iedere keer opnieuw uit de kast komen.”

In populaire series zoals Orange Is The New Black of The Bisexual, maar ook onder bekende popsterren – denk aan Miley Cyrus, Azealia Banks en Janelle Monae – zijn de geoute bi- en panseksuelen meestal vrouwelijk. Volgens Kaat Bollen zijn daar twee redenen voor: “Uit elk onderzoek blijkt dat de seksualiteit van vrouwen vloeiender is. Ze passen hun seksualiteit sneller aan hun partner aan. Los daarvan – en dat is allicht wel de grootste oorzaak – is het stigma op vrouwen die op vrouwen vallen helaas nog steeds kleiner.”

Ook Michael Van Roosbroeck, die bij çavaria mee de B Curious trefdagen voor ‘bi+ personen’ organiseert, bevestigt dat: “Hoewel het aantal mannelijke en vrouwelijke bezoekers van deze dagen redelijk gelijk verdeeld is, merken we dat vrouwen zich comfortabeler voelen om uit de kast te komen.”

Ondanks de grotere zichtbaarheid valt er dus nog een weg af te leggen voordat iedereen begrijpt dat bi- en panseksualiteit op zichzelf staande identiteiten zijn. En net zoals je in een heteroseksuele relatie bi of pan blijft, is ook de invulling van biseksuele aantrekkingskracht vloeibaar.

En mijn peroxide Poolse en ik? Wij zijn ondertussen gewoon vriendinnen.