De hartverwarmendste film van het jaar én Oscarfavoriet ‘Green Book’: ‘En het is allemaal écht gebeurd’
Green Book’ vertelt het verhaal van twee mannen die anno 1962 samen een wonderlijke roadtrip ondernemen. Op de achterbank van de Cadillac Deville: Don ‘Doc’ Shirley (Mahershala Ali), een Afro-Amerikaanse klassieke pianist uit Manhattan die in het racistische zuiden van de Verenigde Staten een reeks concerten gaat geven. Aan het stuur: Tony Lip (een fors verdikte Viggo Mortensen), een altijd hongerige Italo-Amerikaanse chauffeur uit The Bronx die het niet begrepen heeft op zwarten. Hoe de welgemanierde Doc en de boerse Tony onderweg langzaam maar zeker naar elkaar toe groeien, levert twee uur lang knetterend kijkplezier op.
‘Deze film kan de wereld verbeteren’
Straks ontmoeten we de twee hoofdrolspelers, maar eerst praten we met regisseur Peter Farrelly, de man die in de jaren 90 samen met zijn broer Bobby comedygeschiedenis schreef met ‘Dumb and Dumber’ en ‘There’s Something About Mary’ en die nu solo misschien wel de allermooiste film uit zijn carrière heeft gedraaid. Naast Farrelly zit de sympathieke bezieler van ‘Green Book’: Nick Vallelonga, coscenarist en zoon van de échte, in 2013 overleden Tony Lip.
Nick Vallelonga «Ik was een kleine uk toen mijn vader en Doc Shirley samen het land doorkruisten. Toen ik op het eind van de jaren 80 begon te werken in de filmindustrie, realiseerde ik me dat er in hun langzaam opbloeiende vriendschap een droom van een film zat. Om zoveel mogelijk informatie te vergaren, ben ik lange gesprekken beginnen te voeren met mijn vader, die ik allemaal opnam op tape. Ik heb zoveel mogelijk details uit mijn vader gehaald als ik kon, en toen zei hij: ‘Nu is het tijd om te gaan praten met Doc Shirley. Je moet om zijn zegen vragen, en je moet alles dubbelchecken.’ Doc Shirley zei: ‘Alles wat je vader je heeft verteld klopt, maar ik wil dat je die film pas maakt nadat ik ben overleden.’ Dat gesprek was in 1991, en dus heb ik gewacht. Láng gewacht (lacht). Zowel mijn vader als Doc Shirley zijn uiteindelijk overleden in 2013. Ik ben uiteraard blij dat ze allebei nog zo lang hebben geleefd, maar op dat moment heb ik gezegd: ‘Oké, en dan ga ik nú die film maken.’ Waarop ik naar Peter ben gestapt.’»
Peter Farrelly «Toen Nick me het hele verhaal vertelde, dacht ik: dit is perfect.»
HUMO Hoe voelde het om Viggo als uw vader te zien?
Vallelonga «Viggo heeft mijn vader nooit persoonlijk ontmoet, maar hij heeft hem wel grondig bestudeerd: hij heeft de tapes beluisterd, naar onze homevideo’s gekeken, hij is gaan praten met zijn maats, en hij heeft ‘The Sopranos’ bestudeerd (waarin Tony de rol van Carmine Lupertazzi vertolkte, red.). En ik moet zeggen dat Viggo mijn vader perfect weet te vatten. Mijn broer heeft de film vorig weekend voor het eerst gezien. Achteraf belde hij me onmiddellijk op: ‘Het was pa!’ Ik had tijdens de opnamen precies dezelfde gewaarwording: telkens wanneer Viggo op de set verscheen, was het alsof ik mijn vader opnieuw zag en zijn stem opnieuw hoorde. Echt, ik liep daar voortdurend rond met de tranen in mijn ogen.»
HUMO De wisselwerking tussen Tony en Doc sprankelt van de humor. Gingen ze écht zo met elkaar om, of hebben jullie die komische noten in het script toegevoegd?
Farrelly «Je zou de video-opname eens moeten zien waarin de oude Tony anderhalf uur lang herinneringen ophaalt aan de autoritten met Doc Shirley. Denk maar aan die scène waarin Tony vertelt dat zijn vrouw Docs lp ‘Orphans’ heeft gekocht, waarna Doc hem er fijntjes op wijst dat die plaat niet ‘Orphans’ maar ‘Orpheus in the Underworld’ heet? Dat is maar één van de vele geinige anekdotes die we rechtstreeks uit die video-opname hebben gepuurd.»
HUMO Maar zijn alle scènes waarheidsgetrouw? Op een bepaald moment belt de door racistische flikken gearresteerde Doc vanuit de gevangenis naar een wel zeer belangrijk iemand. Mijn eerste reactie was: ‘Dit is te mooi om waar te zijn. Dit hebben ze verzonnen.’
Farrelly «En toch is dat écht gebeurd.»
Vallelonga «Er is niks van gelogen.»
Farrelly «De realiteit was in sommige gevallen zelfs nog mooier dan de film. Zo zijn Doc en Tony in 1963 samen naar de begrafenis van JFK gegaan. Maar we hebben dat niet in de film verwerkt: het zou gewoon té sentimenteel zijn geweest. Toegegeven: de meeste dialogen tussen Tony en Doc hebben we zelf geschreven, want die vielen niet meer te reconstrueren. En we hebben de feiten ook in een andere volgorde geplaatst. In realiteit zijn Don en Tony twee keer samen op reis vertrokken. Wij hebben die twee lange autoritten samengevoegd in één roadtrip. Maar dat hun roadtrip eindigde op kerstavond, en dat ze allebei niet konden wachten om zich door de sneeuw naar huis te reppen, strookt volledig met de feiten.
»Naast die tapes beschikten we ook over de meer dan honderd brieven die Tony onderweg naar zijn echtgenote schreef; een schat aan materiaal. Het mooie is: die brieven staan vol met het racistische N-woord, en toch voel je dat Tony gaandeweg enorm veel respect en bewondering begon te krijgen voor Shirley. Én voor de geniale componist die hij was.»
HUMO Eerlijk gezegd: ik had nog nooit eerder van Doc Shirley gehoord.
Farrelly «Echt bekend is hij nooit geworden. Maar wie cool was in de jaren 50 en 60,kende hem. En hij heeft enkele hitjes gehad, zoals ‘Water Boy’.»
Vallelonga «Shirley was niet verplicht om naar het zuiden van de VS te trekken. Hij had evengoed in zijn thuishaven New York kunnen blijven, waar hij genoeg poen verdiende. Concerten geven in Carnegie Hall, spelen op feestjes in Park Avenue, veel geld verdienen, rondhangen met rijke blanke mensen: hij had in de Big Apple een rustig leventje kunnen leiden. Maar hij wilde absoluut naar het racistische zuiden, om er zijn muziek te spelen.»
Farrelly «Ik geef toe dat ik ook helemaal niks afwist van Shirley, net zomin ik ooit had gehoord van het green book dat hij tijdens de hele reis in z’n zak had zitten. Ik ben het maar te weten gekomen toen ik de research deed. Het green book heette voluit ‘The Negro Motorist Green Book’. Het was een soort alternatieve reisgids waarin de schrijver, Victor Hugo Green, een gedetailleerd overzicht gaf van plaatsen waar zwarten welkom waren: benzinestations waar ze werden bediend en naar het toilet mochten gaan, motels waar ze mochten overnachten, restaurants, kappers… Het werd jaarlijks gepubliceerd tussen 1936 en 1964, de periode van de rassenscheiding. Zelfs een verfijnde artiest als Doc Shirley kon niet zonder.
»Het droeve nieuws is dat ze recent hebben aangekondigd dat er opnieuw een green book komt. De nieuwe versie zal een overzicht bevatten van plaatsen waar zwarten maar beter op hun tellen kunnen passen. Zoals in sommige delen van Missouri, waar zwarte autobestuurders voortdurend door de politie aan de kant worden gezet. Afschuwelijk, maar het maakt van ‘Green Book’ natuurlijk wel een pertinente film. Jammer genoeg! Het ware mooi geweest als de mensen na het zien van onze film hadden kunnen zeggen: ‘Wow, kun je geloven hoe zwaar de Afro-Amerikanen het vroeger hadden?’ Maar de bittere realiteit is dat het vandaag niet minder erg is dan in 1962.
»Luister, het klinkt misschien melig, maar weet je wat ik hoop? Dat de mensen door het zien van ‘Green Book’ een beetje verdraagzamer zullen worden. Hoe verschillend twee mensen ook zijn: zet hen lang genoeg samen in dezelfde kamer, zorg ervoor dat ze elkaar leren kennen, en ze zullen door alle shit en alle vooroordelen heen inzien dat ze meer met elkaar gemeen hebben dan ze aanvankelijk dachten. We koesteren allemaal dezelfde hoop, dromen, en verlangens. Kijk naar Tony en Doc Shirley: er kunnen geen twee mensen méér van elkaar verschillen. En toch: doordat ze twee maanden lang samen in die auto moesten zitten, zijn ze door de huidskleurbarrière heen gebroken, en zijn ze levenslang vrienden geworden.»
Vallelonga «Mijn vader was een product van zijn tijd. Hij maakte in New York deel uit van de Italiaanse gemeenschap en hield niet van zwarten.
»Maar toen hij met Doc Shirley naar het zuiden reisde, en toen hij merkte hoe slecht Doc daar door de blanken werd behandeld, gingen zijn ogen open. Mijn vader heeft toen veel geleerd, maar hetzelfde geldt voor Doc Shirley. Mijn vader, die een echte bon vivant was, heeft Shirley, die een eerder gereserveerd man was, meer van het leven leren genieten. Toen ze terugkeerden, waren ze allebei voorgoed veranderd.»
HUMO Kan cinema de wereld veranderen?
Farrelly «Maar natuurlijk! Als ‘Jaws’ onze kijk op zwempartijtjes in de oceaan kan veranderen, waarom zou ‘Green Book’ dan de wereld niet kunnen verbeteren?’ (lacht)»
‘De realiteit was soms nog mooier dan de film. Doc en Tony zijn in 1963 samen naar de begrafenis van JFK gegaan’ Regisseur Peter Farrelly
Vette teek
De allergrootste troef van ‘Green Book’ is zonder enige twijfel de sprankelende wisselwerking tussen de twee hoofdacteurs. Mahershala Ali, bekend van ‘Moonlight’ en momenteel ook te zien als de getroebleerde detective Wayne Hays in het derde seizoen van ‘True Detective’, lijkt in het echt een beetje op Doc Shirley: hij draagt een lang gewaad en drukt zich met zachte stem uit in hoffelijke volzinnen. Viggo Mortensen van zijn kant onderging speciaal voor zijn rol een spectaculaire gedaanteverwisseling: wie hem in ‘Green Book’ gefrituurde kip ziet schransen, zal wellicht enige moeite hebben om nog de messcherpe Aragorn uit ‘The Lord of the Rings’ te herkennen.
HUMO Viggo, je bent voor deze rol aardig wat kilo’s moeten aankomen. Een lastige klus?
Viggo Mortensen «Gewicht bijwinnen was een makkie. Ik moest gewoon eten wat ze mij voorschotelden: vooral pizza’s en hotdogs. Mijn buik achteraf weer kwijtspelen: dát was een heksentoer (lacht).»
Mahershala Ali «Ik heb hard moeten lachen met het berichtje dat je me na de opnamen stuurde. Als je het toestaat, Viggo, dan wil ik hier even uit dat bericht citeren.»
Mortensen (glimlacht) «Ga je gang.»
Ali «Ik stond op de set van mijn nieuwe film, en vroeg me af hoe het ging met Viggo. Dus stuurde ik hem een bericht: ‘Hey Viggo, waarmee ben je zoal bezig?’ Ik kreeg onmiddellijk een bericht terug: ‘Bwah, ik ben nog steeds zo vet als een teek in juni.’ (lacht)»
HUMO Wat wisten jullie af van jullie personages?
Ali «Eerlijk? Ik kende Doc Shirley van haar noch pluim. Maar ik vind het net heerlijk wanneer iemand me een boek overhandigt of een gedicht voorleest waarvan ik nog nooit heb gehoord. Of om een bewonderenswaardige artiest als Doc Shirley te ontdekken.»
Mortensen «En om die ontdekking met het publiek te delen! Er zijn niet veel mensen die Tony Lip of Doc Shirley kennen. Om die twee namen nu wereldwijd bekend te kunnen maken: prachtig toch? En wie in Europa zou ooit al hebben gehoord van het green book?»
Ali «Precies. Ik heb echt het gevoel dat we met deze film op een entertainende manier een héél belangrijke boodschap aan het publiek doorgeven. Ga kijken, mensen! En ik zeg dit heus niet omdat ik zelf één van de hoofdrollen vertolk (lacht).»
HUMO Al sinds de wereldpremière in Toronto in september vorig jaar wordt gezegd dat ‘Green Book’ een Oscarkandidaat is. Heeft die geweldige buzz jullie verrast?
Mortensen «Eerlijk? Niet echt. Ik wist dat we een goede film hadden gemaakt. Al tijdens de opnamen voelden we dat Peter precies de juiste toon had gevonden en dat we aan iets heel speciaals werkten. Ik was dus niet verrast door de vele positieve reacties, maar wat me wél heeft verbaasd, is de intensiteit van die reacties. Ik ben al vaak op het festival van Toronto geweest, maar nog nooit had ik zó’n enthousiast publiek meegemaakt. Zelfs de journalisten, die tijdens een screening normaal de hele tijd op hun uurwerk zitten te kijken, gaven ons een ovatie. Dat is heel ongewoon.»
HUMO Hoe verklaar je dat succes?
Mortensen «Volgens mij komt het door de universele aantrekkingskracht van het verhaal. Wat ‘Green Book’ je vertelt, is dat je je niet mag laten leiden door je eerste indruk van iemand. Kijk niet neer op mensen, kijk niet naar hun uiterlijk, maar neem de tijd om hen te leren kennen.»
Ali «Ik vermoed dat het ook te maken heeft met de chemie tussen Viggo en mij. Vlak voor we aan de opnamen begonnen, gaf Peter een toespraak: ‘Ik ben de regisseur, maar als één van jullie een beter idee heeft, laat het me alsjeblief weten.’ Mijn mond viel open. Een regisseur die op de eerste dag van de opnamen zegt dat hij openstaat voor feedback van anderen: nog nooit meegemaakt. Het resultaat was dat er vanaf dag één op de set een geweldig positieve spirit waaide. En die spirit straalde af op Viggo en mij, waardoor het tussen ons heerlijk begon te knetteren. Er stroomde positieve energie tussen ons, en het publiek pikt die energie nu ook op.»
Mortensen «In het begin barsten Doc en Tony nochtans van de vooroordelen. Doc kijkt naar Tony en komt al snel tot de conclusie dat hij een ongelikte beer is met een wel héél beperkte intelligentie (lacht). En mijn eerste impressie van Doc is dat hij een excentrieke snob is die neerkijkt op mij. Aiai, denkt Tony, dit worden twee lange maanden.»
Ali «En Doc denkt precies hetzelfde.»
Mortensen «Als ik de poen niet nodig zou hebben, zo denkt Tony, dan zou ik zeker niet met die rare snuiter wekenlang in dezelfde auto gaan zitten. En omgekeerd: als Doc in het diepe zuiden van de Verenigde Staten Tony’s bescherming niet nodig zou hebben, dan zou hij nooit met hem op reis gaan. Allebei gaan ze gebukt onder idiote vooroordelen, geboren uit onwetendheid.
»Weet je, elke ontmoeting, met eender wie, stelt je in zekere zin voor een keuze. Stel dat je bij het verlaten van het grootwarenhuis per ongeluk tegen iemand aanbotst. In dat ene moment, een moment dat zich nooit meer zal herhalen, kun je twee dingen doen: ofwel zeg je ‘Oeps, sorry’, ofwel loop je stuurs verder. Het eerste is de beste keuze. En geloof me: het zijn die kleine tekenen van menselijkheid die jou als mens zullen definiëren.»
‘Green Book’ leert je om je niet te laten leiden door je eerste indruk. Kijk niet neer op mensen, maar doe de moeite om hen écht te leren kennen’
Racisme in Argentinië
HUMO Zijn jullie al eens geconfronteerd geweest met discriminatie?
Mortensen «Ik ben opgegroeid in Argentinië. Tot mijn 10de waren mijn haren heel erg blond, en het gebeurde weleens dat iemand riep: ‘Yankee, go home!’ Ik snapte die onverdraagzaamheid niet: in mijn ogen was ik een Argentijn tussen de Argentijnen. Maar ik heb niks afschuwelijks meegemaakt. Jij, Mahershala?»
Ali «Toen ik onlangs een huis wilde kopen, werd de transactie door de overheid geblokkeerd omdat ik moslim ben.»
Mortensen «Je wilde een huis kopen in Los Angeles?»
Ali «Ja, en ineens kreeg ik te horen dat het contract niet kon worden getekend. De bank wilde me eerst laten doorlichten door Homeland Security.»
Mortensen «Ongelooflijk.»
Ali «Misschien dat andere mensen zoiets normaal vinden, maar ik vind het verschrikkelijk dat de overheid op die manier controle uitoefent over mijn leven. Ik doe heel hard mijn best om als moslim positief in het leven te staan, maar de groeiende onverdraagzaamheid in de wereld maakt het me erg moeilijk om optimistisch te blijven. Ik heb het momenteel heel hard nodig om opnieuw een beetje hoop te krijgen, een beetje geloof in de mensheid. Net om die reden ben ik erg blij dat ‘Green Book’ aanslaat. Als de film een héél kleine bijdrage kan leveren aan meer verdraagzaamheid tussen de mensen, dan is het de moeite waard geweest.»
HUMO Mahershala, jij speelt ook de hoofdrol in het derde seizoen van ‘True Detective’. Er is wellicht geen groter contrast denkbaar dan tussen de terneerdrukkende somberheid van die serie en het optimisme van ‘Green Book’.
Ali «Het gaat ook om twee totaal verschillende acteermethodes. Op de set van ‘True Detective’ kon ik het me permitteren om me helemaal terug te trekken in de gemoedstoestand van mijn personage. Maar op de set van ‘Green Book’ zou dat niet hebben gewerkt. In een komedie draait alles om ritme, timing en om de interactie met je tegenspeler. Eerst hoor je Tony voor de zoveelste keer iets belachelijks zeggen, en vervolgens zit de grap in de ultrabeschaafde manier waarop Doc op die idiote opmerking reageert.»
HUMO Tot slot: in één van de grappigste scènes zien we hoe Doc dankzij Tony Kentucky Fried Chicken leert kennen. Hebben jullie werkelijk take na take al die walgelijke stukken gefrituurde kip naar binnen gewerkt?
Ali «Jawel. In de meeste films zie je hoe de personages alleen maar een beetje met hun vork in hun voedsel zitten te prikken. Omdat het eten door de lange wachttijden tussen twee takes allang koud is geworden, zul je acteurs zelden daadwerkelijk iets in hun mond zien steken. Maar op de set van ‘Green Book’ hebben we dus écht al die stukken kip opgegeten. Ik dien wel op te merken dat Viggo veel meer kip diende te verstouwen dan ik.»
Mortensen «Nog een geluk dat er op de set een voortreffelijke kok rondliep (lacht).»
