Nicoletta Mantovani, weduwe van Luciano Pavarotti: ‘Ik mis nog altijd die megapandaknuffels van hem’
‘Iedereen vroeg Luciano altijd maar wat hem zo aantrok in mij. ‘Als je de liefde kunt uitleggen, is het geen liefde,’ antwoordde hij’
De herinnering die me het meest is bijgebleven, is die van een vulkaan van een man met een strooien hoed op het hoofd en een brede glimlach op het gelaat, die zich uit het zwembad hijst. Hij trekt zijn gezicht in een pijnlijke grimas als hij mijn paarse jurk ziet. Paars is de kleur van de dood, of dat is toch wat hij gelooft. In 2007 is hij gestorven aan pancreaskanker, hij was toen 71. De man, die werd beschouwd als ’s werelds grootste tenor, was een schim van de 160 kilogram zware, imposante verschijning. Intimi zeggen dat hij altijd optimistisch is gebleven.
Hij was de vleesgeworden contradictie, die het goede zag in het slechte, en de dood in paarse jurken. Hij predikte de liefde, maar kon zeer lichtgeraakt zijn. Hij hield van zoveel vrouwen dat hij er meer dan één nodig had. Met Adua, zijn eerste echtgenote, was hij 36 jaar getrouwd. Aan het einde van zijn huwelijk ontmoette hij de charismatische Nicoletta Mantovani, een jonge twintiger – hij was toen 57, en 34 jaar ouder. Ze studeerde aan de universiteit van Bologna, en ze ontmoette hem toen ze hielp met de organisatie van de paardenshow van Modena, waarvan hij de bezieler was. Al snel had Pavarotti andere plannen met haar. Hij wilde dat ze altijd in zijn buurt bleef.
Ik ontmoet Nicoletta in een privéruimte in het Palazzo Gritti in Venetië. Wanneer de derde gang wordt geserveerd, maakt ze grapjes over hun ruzies telkens als ze probeerde hem op dieet te krijgen. Op haar 49ste ziet ze er nog aantrekkelijker uit dan toen ze voor het eerst in de schijnwerpers kwam te staan. Haar blondbruine lokken vallen losjes op haar schouders, en ze draagt een comfortabel zittende zwarte outfit en haar karakteristieke brede bril.
– Toen je Pavarotti in 1993 voor het eerst ontmoette, was hij open en eerlijk over wat haar te wachten kon staan.
Nicoletta Mantovani «Hij waarschuwde me dat iedereen zou denken dat ik op zijn geld uit was. We hebben er veel over gepraat. Hij vroeg me of ik erop voorbereid was dat ik als een niet zo aardige mens zou worden gezien.»
– Kritische blikken waren onvermijdelijk. Je was nog niet eens geboren toen Pavarotti in 1961 met zijn eerste vrouw trouwde.
Mantovani «In het begin wilde ik helemaal niet in zijn wereld gezogen worden, maar het was onvermijdelijk: het was een coup de foudre. En vervolgens zagen heel wat mensen me inderdaad als de bekoorlijke verleidster die de steenrijke koning van de opera aan de haak had geslagen.»
Velen haatten haar, maar Nicoletta plaatste zich erboven en wijdde haar leven aan haar echtgenoot en hun dochtertje Alice, dat in 2003 geboren zou worden.
Mantovani «Luciano was 34 jaar ouder, maar hij vond dat ik de oudere van de twee was. Ik was volwassener in onze relatie.»
Ze heeft ook zijn carrière beïnvloed, al wordt dat makkelijk vergeten. Pavarotti wilde opera voor het brede publiek brengen, samen introduceerden ze popmuziek in de opera. Ze was de drijvende kracht achter de succesvolle concerten van Pavarotti & Friends: wereldsterren als Bono, Elton John en Lionel Richie kwamen naar Modena om samen met de operaster te zingen. Toen bruiste ze van de ideeën, nu waakt ze over zijn muzikale erfenis.
Ze heeft niet de uitstraling van een femme fatale, wel die van een vastberaden zakenvrouw. Toen Pavarotti’s assistent Edwin Tinoco onlangs zijn memoires over zijn jaren aan de zijde van de tenor wilde publiceren, dreigden haar advocaten met gerechtelijke stappen. Niet omdat het boek vol ranzige anekdotes en vunzige roddels kon staan, maar omdat ze dacht dat Pavarotti er niet mee zou hebben ingestemd.
Hun relatie heeft veertien jaar geduurd en nu en dan werden de messen gewet, zeker naar het einde toe, toen het valse gerucht werd verspreid dat hun huwelijk op de klippen was gelopen. Het kwam wel zwaar onder druk te staan toen hij kanker kreeg, maar ze is nooit van zijn zijde geweken. Ze zorgde er ook voor dat Alice, die 4 jaar was toen hij stierf, de hele tijd bij hem was, zodat ze veel herinneringen aan hem zou hebben.
Na zijn overlijden in 2007 stonden de media vol berichten dat de familie Pavarotti vechtend over de grond rolde om het fortuin. Volgens het Italiaanse erfenisrecht heeft Nicoletta Mantovani recht op een kwart van de erfenis, de helft wordt verdeeld onder zijn vier dochters, en dan blijft er nog een kwart over. De tenor heeft drie testamenten nagelaten, die elkaar tegenspreken over de verdeling van zijn nalatenschap van bijna 300 miljoen euro. Een jaar na zijn dood werd uiteindelijk een minnelijke schikking getroffen.
De dag na onze eerste ontmoeting neemt Nicoletta me mee naar het huis in Modena waar ze samen met Luciano heeft gewoond. Vandaag is het een museum en een restaurant, waar bezoekers het Pavarotti-menu kunnen proeven. Obers komen aandraven met borden mozzarella, salami, aardappeltjes met pesto en gefrituurde noedels met pruimenjam. Dan komt Pavarotti’s favoriet: een dikke risotto al dente waar de geur van balsamicoazijn uit opstijgt. Daarbij wordt lambrusco geschonken, een rode, licht mousserende wijn.
Mantovani «Hij was ervan overtuigd dat de combinatie van de risotto met die wijn zeer gezond was. Het maakt je gelukkig, dus moet het wel een helende kracht hebben, redeneerde hij. Hij was er dol op, net als op de salami en de pasta. Waar hij ook naartoe reisde, moest de entourage die ingrediënten in alle koffers verstoppen. Ik weet bijvoorbeeld niet of ik nog de VS binnen mag, sinds de douane me daar heeft betrapt met een paar kilo van zijn favoriete kaas (lacht).»
Pavarotti at erg graag, en hij had geen enkel probleem met zijn gewicht. Het gaf vrouwen het gevoel dat ze zich volledig overgaven aan hem.
Mantovani «Ik mis nog altijd die megapandaknuffels van hem.»
‘Luciano was 34 jaar ouder, maar hij vond dat ik de oudere van de twee was. Ik was volwassener in onze relatie’
Na de lunch gaan we naar boven, naar de echtelijke slaapkamer. Nicoletta woont nu bij haar ouders in Bologna, samen met Alice. Dat het huis waar ze met hem heeft gewoond, tussen zijn schilderijen, zijn notities, zijn kostuums en zijn muziek, nu toegankelijk is voor het grote publiek, doet haar weinig.
Mantovani «Het is een plek waar mensen kunnen ontspannen omdat ze hem kunnen voelen. Hij was hier heel gelukkig. Hij was erg positief ingesteld en wist het beste in je naar boven te krijgen. Toen hij ons verliet, heeft hij een stukje van mij meegenomen.
»Ik denk dat hij elke minuut van het leven genoot door dat ongeval tijdens een voetbalwedstrijd toen hij 12 jaar was. Hij raakte besmet met tetanus en heeft dagen in coma gelegen. Hij kreeg penicilline en dat heeft zijn leven gered. Toen heeft hij gezworen dat hij altijd gelukkig zou zijn.
»Hij kende geen grenzen in de muziek, maar ook niet in zijn leven. ‘Hij zong geen opera, hij wás opera,’ heeft Bono eens gezegd. Het kon hem niet schelen als een recensie niet zo lovend was. ‘Het staat mensen vrij om te denken wat ze willen,’ zei hij dan. Zo kreeg hij bakken kritiek toen hij prinses Diana tegen het protocol in een knuffel gaf. ‘Schaam je,’ blokletterden de Britse kranten. ‘Maar ik was heel blij dat ik haar kon knuffelen,’ zei hij.»
Ze wordt meteen weer nostalgisch en romantisch. We hebben het nog even over die coup de foudre van destijds.
Mantovani «Ik werkte nog niet zo lang voor hem toen hij me vroeg of ik niet voor een paar dagen samen met hem naar Zwitserland wilde gaan. Ik sloeg dat af, waarop hij: ‘Kom me dan uitzwaaien op de luchthaven.’ Dat wilde ik wel doen. Toen ik hem daar aan boord zag stappen, heb ik meteen zelf een ticket gekocht en ben ik hem achterna gevlogen.»
Hun familie en vrienden vonden de relatie maar niets, maar Pavarotti nam haar vanaf het begin in bescherming.
Mantovani «Misschien kenden we elkaar uit een vorig leven. Iedereen vroeg hem altijd maar wat hem zo aantrok in mij. ‘Als je de liefde kunt uitleggen, is het geen liefde,’ antwoordde hij keer op keer. Hij beschermde me tegen alle kwaadsprekerij.»
Er zijn hardnekkige geruchten dat hij zich op zijn sterfbed wilde verzoenen met Adua, zijn eerste vrouw, en haar al zijn geld wilde nalaten.
Mantovani (zucht) «Als je een publieke figuur bent, moet je aanvaarden wat jou overkomt, of dat nu goed of slecht is,’ zei Luciano altijd. ‘Je kunt niet door iedereen graag gezien worden.’ Ik vraag me soms af of het anders geweest zou zijn als hij nu pas was overleden, met al die sociale media.»
– Zou hij een Instagram-account gehad hebben?
Mantovani «Nee. Hij was extravert, maar hij was nooit narcistisch.»
‘Ik zorgde ervoor dat Alice, die 4 jaar was toen hij stierf, de hele tijd bij hem was, zodat ze veel herinneringen aan hem zou hebben’
Twee weken blind
De beroemde tenor begon in 1978 gepassioneerd te schilderen nadat hij in de opera ‘Tosca’ van Puccini de rol van de schilder Mario Cavaradossi had vertolkt.
Mantovani «Iemand gaf hem een verfdoos en hij speelde dat hij een schilder was, maar plots was hij écht aan het schilderen. Daarna heeft hij een week aan een stuk aan een doek gewerkt. Hij vergat zelfs te eten (lacht). Hij was erdoor geobsedeerd.»
Ze toont me een landschap dat hij samen met Alice heeft geborsteld: het blauw en het geel spatten ervan af, het doek is één en al hemel en zonlicht.
Mantovani «Ik denk niet dat Alice zich nog veel van hem herinnert, maar ze heeft wel veel verhalen over hem gehoord. En ze heeft duidelijk zijn grote rechtvaardigheidsgevoel geërfd.»
Ze toont me een foto van Alice op haar smartphone. Ze is nu 15 en ziet er heel rock-’n-roll uit, maar ze heeft onmiskenbaar de ogen van haar vader. Mantovani was nog maar een jaar samen met Pavarotti toen bij haar multiple sclerose werd vastgesteld. De dokter vertelde haar dat het maar een kwestie van tijd was voor ze in een rolstoel zou belanden.
Mantovani «Dat besef maakte Luciano gek. Hij vond het verschrikkelijk dat een jong meisje zoiets te horen moest krijgen. Godzijdank is de ziekte tegenwoordig veel beter te behandelen. Ik zei Luciano dat ik niet langer bij hem kon blijven omdat ik hem tot last zou zijn, maar hij antwoordde: ‘Tot nu heb ik van je gehouden, maar vanaf nu zal ik je aanbidden en samen zullen we de ziekte overwinnen.’ Ik huilde, maar hij zei: ‘Nee, niet huilen. We zullen erin slagen.’ Hij was zijn optimistische zelve. Toen de diagnose net was gesteld, zei hij: ‘Zo rampzalig is het ook niet. Je verlegt gewoon je prioriteiten. Vanaf nu zul je de bloemen niet meer als vanzelfsprekend beschouwen.’ Hij zei dat omdat ik door de ziekte twee weken lang mijn zicht kwijt was geweest.»
De dokters vertelden haar ook dat ze misschien niet in staat zou zijn om kinderen te krijgen, maar niet veel later was ze zwanger van een tweeling.
Mantovani «Alice en Riccardo werden twee maanden te vroeg geboren, en Riccardo was helaas overleden. Alice was een piepklein meisje. Ik herinner me nog goed hoe Luciano met haar in zijn armen rondliep. Hij gaf haar de fles en als ze niet genoeg kracht had om te zuigen, begon hij te huilen: ‘Drink dan toch!’»
– Nu we het weer over eetlust hebben: at je man echt al die kaas, dat vlees, die risotto, die noedels? Elke dag?
Mantovani «Hij at elke dag pasta, en hij deed overal boter op. Ik heb meermaals geprobeerd hem op dieet te krijgen. We hadden er vaak ruzie over, maar het waren prettige ruzies. Hij vroeg me ook om niet voor Alice te zingen, omdat hij vond dat ik daar geen stem voor had en dat ik haar gehoor zou aantasten. Nochtans had hij eerder gezegd dat iedereen kan zingen, en hij heeft zelfs geprobeerd het me te leren. Maar dat heeft hij snel opgegeven: ‘Op elke regel zijn er uitzonderingen en jij bent zo’n uitzondering.’ Soms nam hij de sopraan voor zijn rekening en ik de tenorstem, en dan imiteerde hij hoe slecht ik zong.»
Dramaqueen
– Kon hij aanvaarden dat hij stervende was?
Mantovani «Ik denk dat hij de toekomst rooskleurig bleef inzien.»
– Het moet toch een belasting voor jullie relatie zijn geweest?
Mantovani «We probeerden altijd het positieve te zien omdat Alice nog heel jong was. We vochten tegen zijn ziekte, en tegen de mijne. Hij hield zich altijd sterk voor iedereen om hem heen.»
Ze vindt het niet zo simpel als haar echtgenoot om gelukkig te zijn.
Mantovani «De voorbije jaren zijn zwaar geweest. Ik heb een relatie met een andere man gehad, maar die bedroog me. Ik verloor bijna mijn geloof in de mensheid, maar ik ben erin geslaagd me opnieuw te focussen en stortte me op de Fondazione Luciano Pavarotti, die zijn naam en werk levendig wil houden en nieuw talent wil aanmoedigen en steunen.
»Ik denk niet dat er ooit nog iemand anders in mijn leven zal zijn. Eén grote liefde in je leven is wel genoeg, denk je niet?»
– Pavarotti had twéé grote liefdes.
Mantovani «Hij stelde zich meer open dan ik zou kunnen. Hij was nieuwsgieriger, en oprechter. Ik wil mijn best doen, maar het is niet makkelijk.»
We gaan terug naar beneden. Daar toont ze me de liefdesboodschappen die hij uit de hele wereld kreeg. ‘De man die emoties losmaakt’, heet de kamer. Maar hij was ook in staat om drama’s te veroorzaken. In New York hadden ze eens een verschrikkelijke ruzie en Nicoletta pakte haar koffers. Daarop belde Pavarotti naar de baas van Alitalia: hij moest haar vertellen dat hij zijn arm had gebroken, zodat ze niet op het vliegtuig zou stappen.
Mantovani «Ik keerde onmiddellijk terug, en hij voerde een heel toneel op: ‘Je hebt me verlaten en kijk wat er is gebeurd: mijn hele wereld is ingestort.’ We gingen dineren en ik kuste zijn arm, en een paar uur later vroeg ik hem: ‘Is alles in orde?’ Waarop hij: ‘Natuurlijk.’ En hij rukte het verband van zijn arm.
»We maakten zoveel ruzie omdat we allebei zo vurig waren. Maar hij deed ook heel veel voor mij. Toen ik examens moest afleggen aan de universiteit van Bologna, ging ik uit eten met mijn familie en ik hoorde plots zijn stem in mijn oor. Hij had in Tokio, waar hij in ‘Tosca’ zong, het vliegtuig genomen om mij te komen zeggen hoeveel hij van me hield. En de volgende dag vloog hij terug.»
Het mag geen verrassing heten dat er nog altijd een publiek is voor zoveel drama. Regisseur Ron Howard werkt aan een documentaire, en er staat een theatershow van John Berry in de steigers, de vroegere artistiek directeur van de British National Opera – hij heeft de rechten op Pavarotti’s levensverhaal gekocht. Mantovani heeft ook meegewerkt aan een project van zijn platenlabel dat al even over the top is als de maestro zelf: ‘Luciano Pavarotti: Life in Art’. Wie 100.000 euro wil neertellen, krijgt 130 uur aan opnames in één van de tien muziekmeubels die zijn ontworpen door David Linley, meubelmaker en Earl of Snowdon. Er horen afdrukken van Pavarotti’s aquarellen en olieverfschilderijen bij, en de tien kopers krijgen een ticket richting Venetië, waar ze mogen dineren met Nicoletta Mantovani. Het menu wordt bereid door Pavarotti’s favoriete kok.
Mantovani neemt me nog even mee naar de gouden slaapkamer, waar het zonlicht door de ramen naar binnen stroomt. Je kunt haast zijn aanwezigheid voelen aan zijn kant van het bed. Dit is waar hij heeft geleefd, heeft bemind en is gestorven. In de aangrenzende badkamer bevindt zich een collectie weegschalen.
Mantovani «Ik ga er soms binnen en dan geven de weegschalen plots zijn gewicht aan, waarna ze terug op nul springen. Misschien wil hij me duidelijk maken dat hij er nog altijd is?»
© The Sunday Times
Vertaling: House of Words
