Hoe zou het eigenlijk zijn met… Dirk Frimout, astronaut op rust?
‘Natuurlijk is er buitenaards leven, maar we kunnen nog niet ver genoeg reizen om het te ontmoeten’
HUMO Wat veel Belgen zich afvragen, meneer Frimout: hoe gaat het met u?
DIRK FRIMOUT «Heel goed, dank u. Ik ben sinds mijn ruimtereis in 1992 altijd druk bezig gebleven en ik ben nog altijd gepassioneerd door de ruimte. Met mijn stichting proberen we jongeren warm te maken voor de ruimte. Dat is niet moeilijk: ze zijn er allemaal door gefascineerd. Het is de ideale hefboom om hen naar wetenschappelijke disciplines te lokken. Alles komt samen in de ruimtevaart: biologie, fysica, ingenieurswetenschappen, geneeskunde.»
HUMO Zelfs filosofie: wie de ruimte bestudeert, botst op allerlei vragen over het ontstaan van het leven.
FRIMOUT «Ja! En ruimtevaart roept sowieso veel morele vragen op. Zoals bij het Nederlandse project Mars One, dat mensen zoekt die een enkele reis naar Mars willen maken: dat vind ik onethisch.
»Vroeger sprak ik vooral over mijn eigen vlucht, nu meer over de toekomst van de ruimtevaart. Dat boeit mij, en dat probeer ik over te brengen. Maar het is een onderwerp waar je makkelijk mee scoort. Het is altijd een succes. Ik bereid de lezingen ook tot in de puntjes voor. Ik verslind stapels boeken en speur het internet af naar informatie. Het is niet omdat ik gepensioneerd ben, dat ik me verveel. Integendeel: ik kom tijd tekort.
»Ik ben ook voorzitter van de Eurospace Society, waarmee we kampen organiseren in het Space Center Redu. Zoals je zee- en bosklassen hebt, kunnen scholen zich een week komen voorbereiden op een missie, net alsof ze echte astronauten zijn. Met simulatoren leren ze welke G-krachten je ondergaat bij een lancering en hoe het is om gewichtloos een ruimtewandeling te maken.»
HUMO Kennen die jonge mensen u?
FRIMOUT «Als ze over mij geleerd hebben op school wel. Maar voor hun leraars ben ik een echte vedette. Ze hebben mijn missie in 1992 van het begin tot het einde gevolgd, voor hen was mijn ruimtereis iets… prachtigs. En dan sta ik daar ineens voor hun neus.»
HUMO Wordt u nog vaak op straat herkend?
FRIMOUT «Ja, maar er is een verschil tussen Vlaanderen en Wallonië. Hier voel ik de blikken wel, maar de mensen laten me met rust. In Brussel en Wallonië is dat anders: ze klampen me aan en bestoken me met vragen: ‘Hoe was het in de ruimte?’»
HUMO Goeie vraag: hoe was het in de ruimte?
FRIMOUT «Prachtig, er gaat geen dag voorbij zonder dat ik terugdenk aan die negen dagen in de Space Shuttle. Het ISS bestond nog niet. Het Russische ruimtestation Mir wel, maar daar mochten wij niet in: de Amerikanen en de Russen werkten toen nog niet samen.»
HUMO Droomt u soms nog dat u gewichtloos bent?
FRIMOUT (verrast) «Dat gebeurt, ja. Dan droom ik dat ik weer in de ruimte ben en door de shuttle zweef.»
HUMO Hoeveel keer hebt u rond de aarde gecirkeld in die negen dagen?
FRIMOUT «143 keer: één omwenteling duurt ongeveer negentig minuten. We vlogen op 300 kilometer hoogte. De zwaartekracht is daar bijna even groot als hier, maar doordat we met grote snelheid rond de aarde draaiden, waren we toch gewichtloos. De centrifugale kracht van de shuttle hief de zwaartekracht op.»
HUMO U bent in 1992 heelhuids teruggekeerd naar de aarde: loopt het in uw dromen soms fout af?
FRIMOUT «Nee. Zelfs in mijn dromen keer ik altijd ongeschonden terug naar de aarde. Ik ben er blijkbaar heel gerust in.»
HUMO Uw carrière had anders kunnen lopen: in 1986 ontplofte het ruimteveer Challenger.
FRIMOUT «Ik was toen astronaut in opleiding. Ik had me in 1977 al eens kandidaat gesteld, maar toen viste ik achter het net. In 1985 deed ik een tweede poging en toen haalde ik het wel. Toen de Challenger in januari 1986 werd gelanceerd, zat ik in het trainingscentrum in Huntsville, Alabama. Bij een lancering worden alle trainingen stopgezet en gaat iedereen samen de lancering volgen op een groot scherm. Wij zaten daar allemaal bij elkaar en zagen hoe de Challenger langzaam opsteeg, tot het veer plots… Na 73 seconden… Wij hebben het live zien gebeuren.»
‘Je kunt je niet voorstellen hoe blij kinderen zijn als ze een echte astronaut zien.’ (Foto: Dirk Frimout vóór de lancering op 24 maart 1992)’
HUMO De explosie was enorm, de verbazing nog groter. Pas na enkele seconden oorverdovende stilte hoor je de vluchtleiding zeggen dat ze de situatie onderzoeken: ‘Obviously a major malfunction.’ Welke gedachten schoten door uw hoofd?
FRIMOUT «Ik zag die enorme vuurbal die in rook overging en dacht enkele seconden: de boosters zijn ontploft, straks zien we de shuttle weer verschijnen uit die gigantische rookwolk en dan landen ze.’ Al snel zag ik brokstukken uit de lucht vallen en begreep ik dat de explosie té massief was.»
HUMO En daarna: ontreddering?
FRIMOUT «In Amerika was de ontreddering enorm, ja. Er was een vrouwelijke onderwijzeres aan boord die vanuit de ruimte les zou geven via een videoverbinding. Alle lagere scholen volgden de lancering live. En uitgerekend toen liep het mis: dat was een ongelofelijke klap.»
HUMO Was u zelf geëmotioneerd?
FRIMOUT «Natuurlijk: ik had alle zeven de astronauten ontmoet, enkelen had ik gesproken en Ronald McNair kende ik zelfs goed: hij stond op de reservelijst voor onze vlucht.»
HUMO En wat dacht u vervolgens: daar gaat mijn kans?
FRIMOUT «Enkele dagen na het ongeluk werden we elk afzonderlijk bij de verantwoordelijke van de astronauten geroepen. We kregen één vraag: ‘Je hebt gezien wat er is gebeurd, en het zal sowieso allemaal langer duren, maar wil je doorgaan?’ Ik heb geen seconde getwijfeld: ‘Ja.’ Ik ken niemand die zich heeft teruggetrokken.»
HUMO Is dat doodsverachting?
FRIMOUT «Nee, vertrouwen. Zo’n ongeluk kan altijd gebeuren. Je krijgt heel veel training, je wordt platgeslagen met veiligheidsprotocollen en instructies voor wat je moet doen als er iets fout loopt. Maar je weet ook dat er omstandigheden zijn waartegen je niets kunt beginnen.»
‘Er kan veel fout gaan bij een Marsreis, maar Magellaan is in 1519 ook met 237 man vertrokken voor de eerste reis rond de wereld, en er zijn er maar 19 teruggekeerd’
Geen tweede keer
HUMO Zes jaar later, op 24 maart 1992, bent u alsnog vertrokken. Was u toen toch niet bang?
FRIMOUT «Nee. Bang ben ik nooit geweest. Ik herinner me vooral het moment waarop de motoren werden uitgeschakeld. Het werd stil en op slag realiseerden we ons: we zijn gewichtloos. Ik maakte me los uit mijn stoel en zweefde naar de raampjes om naar buiten te kijken. Dat was pure euforie.»
HUMO Op de begane grond barstte een Frimout-gekte los. Uw roem kende een paar dagen later haar hoogtepunt, toen u belde met prins Filip, die – nadat u hem met monseigneur aansprak – enkele legendarische woorden zei.
FRIMOUT «‘In de ruimte bestaat geen protocol!’ Het gesprek vond plaats in het Nederlands en het Frans, tegen de regels van de NASA, die altijd alles wil kunnen volgen. Maar de prins had de toestemming gekregen.»
HUMO U zei daarnet dat u in Wallonië en Brussel vaker wordt aangesproken dan in Vlaanderen. Frank Deboosere zei zelfs dat u hier te weinig erkenning heeft gekregen, en dat u te vaak werd weggezet als zonderling.
FRIMOUT «Hier in Vlaanderen word ik bijna nooit uitgenodigd op scholen. We hebben een overeenkomst met het Brusselse en het Waalse Gewest, maar Vlaanderen is niet geïnteresseerd. Dat is een communautair verhaal: onderwijs is een regionale bevoegdheid, ruimtevaart federale materie. In Franstalig België kan men zich daar blijkbaar makkelijker overheen zetten. Dat is niet alleen jammer, het is ook dom: over tien jaar moeten ze me niet komen vragen. Je kunt je niet voorstellen hoe blij kinderen zijn als ze een echte astronaut zien.»
HUMO A propos, hebt u uw ruimtepak mogen houden?
FRIMOUT «Nee. Mijn overall heb ik wel nog, maar die trek ik niet aan als ik ga spreken.»
HUMO In interviews na uw ruimtereis hebt u vaak te kennen gegeven dat u graag terug wilde.
FRIMOUT «Toen ik na die negen dagen weer vaste grond onder de voeten had, wist ik: het avontuur waar ik zo lang naartoe heb geleefd, is voorbij. Je moet op zoek naar nieuwe doelen die je even enthousiast kunt nastreven, maar de lat ligt hoog als je in de ruimte bent geweest. Ik wilde ook terug omdat ik achteraf dacht: ik had dat en dat nog kunnen doen. Het was voorbij voor ik er erg in had. Kleine experimenten, met water spelen, genieten van de gewichtloosheid en het uitzicht. Ik heb in 1992 vijfduizend foto’s genomen met mijn Hasselblad-camera, dat waren heel wat rolletjes.»
HUMO U bent 77. John Glenn, de eerste Amerikaan in een baan om de aarde, was…
FRIMOUT (knikt enthousiast) «…ook 77 toen hij de tweede keer de ruimte in ging. Maar John Glenn was een speciaal geval. Hij had bij zijn eerste vlucht maar drie keer om de aarde gedraaid: daarna is hij in de politiek gegaan en heeft hij de ruimtevaart enorm gesteund. Zijn tweede reis was een soort beloning: hij voldeed op zijn 77ste nog altijd aan de voorwaarden en hij is meegegaan met de shuttle. Je moet in goede conditie zijn, en als er een noodgeval is, moet je alert kunnen reageren.»
HUMO Zou u het nog kunnen?
FRIMOUT «Ze zullen me niet meer vragen, ik ben te oud. Maar als ik de kans zou krijgen: graag.»
HUMO Charles Bolden, de boordcommandant tijdens uw vlucht met het ruimteveer Atlantis, werd in 2008 baas van de NASA. Hij werd ontslagen de dag nadat Donald Trump was verkozen. Die heeft het niet zo voor de NASA.
FRIMOUT «Het is dubbel. Donald Trump heeft in de budgetten geknipt, dat klopt, maar hij herhaalt vaak dat de NASA mensen op Mars moet zetten. Dat is een goed teken, want het Marsproject is een geesteskind van Barack Obama. Hij had het ook kunnen stopzetten.»
HUMO Toen Obama het Marsproject aankondigde, waren de reacties wat lacherig: John F. Kennedy overkwam hetzelfde toen hij in 1961 aankondigde dat hij een man op de maan wilde.
FRIMOUT «De Amerikanen hadden nog geen astronauten, de Russen stonden al veel verder. Maar Kennedy is er toch in geslaagd, vooral door risico’s te nemen.»
HUMO Het was toch vooral een propagandastrijd?
FRIMOUT «Dat was het zeker, maar het was ook militair-strategisch belangrijk, en de economische return is enorm. Elke dollar die in het Apollo-programma is geïnvesteerd, heeft later 12 dollar opgebracht. Zelfs in België – we hebben veel bedrijven en spin-offs die aan de ruimtevaartindustrie leveren – bedraagt de return 400 procent. Maar ook de samenleving deelt in het geluk: wij zijn vandaag omringd door dingen die ontsproten zijn aan de ruimtevaart: branddetectoren, de manier waarop bedrijfsmanagement is georganiseerd, veiligheidsprotocollen en de software waarmee ingenieurs de sterkte van structuren berekenen… We kunnen vandaag onze locatie tot op enkele meters nauwkeurig bepalen met onze gsm: zonder de ruimtevaart was dat niet mogelijk geweest. Of je toetst een nummer in en na een halve seconde gaat in Australië een ander toestelletje rinkelen. Dat is toch ongelofelijk?»
HUMO Die tweede ruimtereis is er nooit gekomen, maar u hebt zich sinds 1992 toch nuttig beziggehouden.
FRIMOUT «O, ja! Ik ben nog een tijdje in de ruimtevaartindustrie blijven werken, maar daarna ben ik teruggekeerd naar België. Eerst ben ik bij Belgacom aan de slag gegaan. Daar had ik de leiding over een wetenschappelijk team van 35 ingenieurs, die ik bij alle Belgische universiteiten ben gaan halen. Een prachtige groep. We hebben het breedbandinternet ingevoerd, mobilofonie en video on demand. Alles wat we nu als normaal beschouwen.»
HUMO Later ging u aan de slag bij Sail Trust, de holding boven Lernout & Hauspie.
FRIMOUT «Daar had ik ook een zeer goede groep: we deden er onderzoek naar artificiële intelligentie en datamining.»
HUMO Datamining, in de jaren 90?
FRIMOUT «Ja. We waren onze tijd vooruit: we bedachten algoritmes die naar patronen zochten in massa’s informatie. Nu is datamining overal: mensen geven zich er geen rekenschap van hoeveel men over ons weet. Wat we kopen, welke mails we versturen. Gebruik je Gmail? Als jij ooit in de VS gaat solliciteren, zal dat bedrijf bij Google je data tegen betaling opvragen: ze zullen je kennen vóór je aanbelt.»
HUMO Het verhaal van Lernout & Hauspie is jammerlijk afgelopen.
FRIMOUT «Dat is heel spijtig, want ze hadden veel knowhow, ze hebben de basis gelegd voor de spraaktechnologie die nu overal wordt gebruikt. Ze hadden de toekomst in handen, maar ze hebben het zelf kapotgemaakt: ze wilden te veel en zijn beginnen te liegen. Ze zijn ten onder gegaan aan hun hebzucht.»
HUMO Daarna hebt u op het kabinet van Vlaams minister Jaak Gabriëls gewerkt.
FRIMOUT «Ik moest de brug slaan tussen de wetenschappelijke wereld en het bedrijfsleven: ik heb zo een paar projecten begeleid. Maar eerder had ik ook nog bij Tibotec gewerkt, een start-up avant la lettre die onderzoek deed naar hiv-remmers. Later werd het overgenomen door Johnson & Johnson.»
HUMO Algoritmes, hiv-remmers, digitale televisie: is er een recente uitvinding waar u níét de hand in hebt gehad?
FRIMOUT (wuift) «Ik ben gewoon geïnteresseerd in veel dingen, ik wilde altijd bijleren. Fundamentele nieuwsgierigheid ligt aan de grondslag van alles wat ik doe.»
HUMO U bent weleens vergeleken met professor Gobelijn of professor Zonnebloem: stoorde dat u?
FRIMOUT «Dat heeft met mijn haar te maken (trekt twee plukjes omhoog).»
Leven in het heelal
HUMO Vorig jaar doorkruiste een ongeïdentificeerd vliegend object ons zonnestelsel. Een ufo, met andere woorden.
FRIMOUT «Ja.»
HUMO U schudt meewarig het hoofd.
FRIMOUT «‘Ongeïdentificeerd’ betekent: ze weten niet wat het is. Het kan een meteoriet zijn, of een asteroïde.»
HUMO Wetenschappers van Harvard publiceerden enkele weken geleden een paper over het object, dat ze ‘Oumuamua doopten. In de laatste alinea’s sluiten ze niet uit dat het om een buitenaards ruimtetuig gaat, omdat het zich op een ongewone manier voortbewoog.
FRIMOUT «Je kunt het niet uitsluiten, maar dat is iets anders dan het zeker weten: daarvoor is er nog veel onderzoek nodig.»
‘Op aarde meten we in meters, daarboven in lichtjaren. Wat stelt de mens met zijn gemiddelde lengte van 1,7 meter dan voor?’
HUMO Sterrenkundige Leen Decin van de KUL gelooft niet dat ‘Oumuamua een ruimteschip is, maar ze rekent zich wel tot de steeds grotere groep wetenschappers die geloven dat buitenaards leven bestaat.
FRIMOUT «Natuurlijk is buitenaards leven niet uitgesloten: er is zoveel plaats daarboven, met miljarden sterren en nog eens een veelvoud aan planeten die rond die sterren cirkelen. Het is statistisch gezien onmogelijk dat we de enigen zijn. Ik heb op een receptie eens met wijlen Christian de Duve gepraat, in 1974 winnaar van de Nobelprijs voor de Geneeskunde. Hij heeft onderzoek gedaan naar het ontstaan van het leven. Toen we een luchtje gingen scheppen, wees ik naar de schitterende sterrenhemel, het was een kraakheldere nacht: ‘Waar moeten we zoeken naar buitenaards leven?’ Waarop De Duve wuifde: ‘Daar. Daar. Daar en daar. In welke richting je ook vertrekt, overal zul je een planeet tegenkomen waar leven bestaat. Als je maar ver genoeg gaat.’ Er zijn miljarden sterren en miljarden planeten: natuurlijk zijn er planeten waar leven mogelijk is, alleen kunnen we nog niet ver genoeg reizen om het te ontmoeten.»
HUMO Sterrenkundigen over de hele wereld turen nu hoopvol door hun telescoop naar TRAPPIST-1, een ster waarrond mogelijk aardeachtige planeten cirkelen.
FRIMOUT «TRAPPIST-1 is ontdekt door sterrenkundigen van de universiteit van Luik. Vroeger zochten sterrenkundigen altijd in de buurt van grote, warme sterren, en het is de verdienste van Luik dat zij naar dwergsterren hebben gezocht, die een pak kleiner zijn dan onze zon. Zo zijn ze bij TRAPPIST-1 beland. Rond die ster cirkelen enkele planeten waar misschien leven kan bestaan. Wat hebben levende organismen nodig? Energie en water. Als een planeet te dicht rond een ster cirkelt, zoals Venus, verdampt alle water. Als ze te ver ligt, zoals Mars, bevriest ze. De corridor waar leven mogelijk is, is smal. Ze hebben de planeten rond TRAPPIST-1 nog niet met het oog gezien, ze leiden ze af uit wiskundige berekeningen en uit flikkeringen in de lichtintensiteit van de ster.»
HUMO Gaat ook altijd over de tongen als we het over buitenaards leven hebben: Mars. Heeft u de landing van de Marslander InSight gevolgd?
FRIMOUT «Ja, natuurlijk: ik volg InSight al sinds de lancering in mei.»
HUMO De landing was live te volgen, via het controlecentrum in Californië. Maakte uw hart een sprongetje toen u de woorden ‘Touchdown confirmed’ hoorde?
FRIMOUT «Ja, want veel marslandingen mislukken. Het is ook niet evident om een robot te laten landen op een planeet die met 241 meter per seconde ronddraait en 65 miljoen kilometer van ons verwijderd is.»
HUMO Zeven minuten later bereikte ons de eerste foto: Mars heeft iets weg van een gerooid bietenveld in Beauvechain.
FRIMOUT «Haha, ja. Maar dan zonder de bieten. Het duurt zeven minuten om zo’n foto door te sturen. Zo lang is het signaal onderweg. In het beste geval, wanneer aarde en Mars het dichtst bij elkaar staan.»
HUMO Hebt u de film ‘The Martian’ met Matt Damon gezien?
FRIMOUT «Ja. Het is natuurlijk fictie, maar de NASA heeft eraan meegewerkt en dat merk je eraan. Aan het begin van de film wordt een team wetenschappers op Mars getroffen door een enorme storm. De storm is zo erg dat het team geëvacueerd moet worden, maar één van hen blijft achter. Zulke stormen komen echt voor op Mars, maar het klopt niet dat je dan in een raket kunt stappen om te vluchten. Meestal liggen Mars en de aarde te ver uit elkaar om heen en weer te reizen. En in het beste geval duurt de reis vier maanden.»
HUMO ‘The Martian’ is sciencefiction, maar Marsreizen zijn dat stilaan niet meer: op dit ogenblik bereiden ernstige en verstandige mensen een bemande missie voor.
FRIMOUT «De NASA is er al acht jaar mee bezig.»
HUMO Elon Musk met zijn bedrijf SpaceX ook.
FRIMOUT (onverstoorbaar) «De NASA mikt op 2040, maar ik denk dat 2050 realistischer is. Ze zullen geen ruimteveer meer gebruiken, maar een module met een raket. Je hebt geen vleugels nodig om naar Mars te reizen. Zowel de module, de Orion, als de raket en de stuwraketten zijn al klaar. Maar er moeten nog veel tests gebeuren voor we kunnen vertrekken. Er zijn nu plannen om een asteroïde te ‘vangen’ en in een baan rond de maan te brengen. Daar zouden ze dan bij wijze van test de Orion op laten landen. Maar het grootste obstakel bij Marsreizen is Mars zelf: er moet een infrastructuur zijn wanneer de eerste mensen er landen. Er moet lucht, water en elektriciteit zijn. Wellicht zal de NASA eerst een bemand station op de maan zetten, dat een jaar volledig autonoom zou moeten kunnen werken. Het voordeel van de maan is dat het dichtbij ligt: als het fout loopt, kunnen we mensen in een paar dagen naar huis halen. Pas als die miniversie feilloos werkt, zal de NASA robots naar Mars sturen om daar een station neer te zetten.»
HUMO We mogen ervan uitgaan dat er doden zullen vallen: 4 procent van alle mensen die buiten de dampkring zijn geweest, hebben het met de dood bekocht.
FRIMOUT «Zo’n missie zou minstens drie jaar duren: zelfs als de lancering, de landing en de terugkeer foutloos verlopen, kan er in de tussentijd veel gebeuren. Mensen kunnen ziek worden, en een ongeluk is snel gebeurd. Maar de ontdekkingsreiziger Magellaan is in 1519 ook met 237 man vertrokken voor de eerste reis rond de wereld, en toen ze na drie jaar terugkeerden, waren ze nog maar met 19.»
HUMO U hebt het de hele tijd over de NASA. Toen ik daarnet Elon Musk zijn Marsplannen vermeldde, trok u een grimas.
FRIMOUT «O, nee. Ik vind het prachtig wat Musk met zijn Falcon Heavy doet. Die wordt nu al door de NASA gebruikt om cargo naar het ISS te brengen: alle bewegingen in de lagere banen om de aarde zijn uitbesteed aan de commerciële ruimtevaartbedrijven. Alles wat verder gaat, zit nog bij de NASA. Elon Musk en Jeff Bezos van Amazon mogen zo rijk zijn als de zee diep is, ze zullen niet op eigen houtje op Mars raken. Ze zullen moeten samenwerken.»
‘Toen ik daarboven was, heb ik gezien hoe kwetsbaar we zijn: de dampkring licht op bij zonsopgang en zonsondergang, en dan merk je hoe flinterdun die schil is’
Naar 400 graden
HUMO Toen u in 1992 met de shuttle rond de aarde cirkelde, hebt u de atmosfeer onderzocht.
FRIMOUT «Ik werkte voor het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie, en wij onderzochten de atmosfeer. Zuurstof en stikstof zijn de hoofdbestanddelen van de dampkring, maar dan is er nog 1 procent over: edelgassen zoals argon, maar ook ozon, dat ons beschermt tegen de ultraviolette straling van de zon. Ten tijde van onze missie was er grote bezorgdheid over de ozonlaag, sinds de jaren 80 was die dunner geworden doordat onder meer freonen, drijfgassen die in spuitbussen werden gebruikt, de ozonmoleculen afbraken. Dat probleem is intussen onder controle, doordat we freonen hebben verboden. Helaas hebben we die vervangen door gassen die nu bijdragen aan de opwarming van het klimaat. Onze atmosfeer is uniek, en het evenwicht is fragiel. Heel veel factoren zitten precies juist: de minste toevoeging of verandering kan dat evenwicht aan diggelen slaan. Bij een overvloed aan broeikasgassen worden we als Venus, waar het gemiddeld 400 graden warm is. Als we te veel freonen in de atmosfeer pompen, kan de aarde een tweede Mars worden, waar het meestal kouder is dan 100 graden onder nul. Toen ik daarboven was, heb ik met het blote oog gezien hoe kwetsbaar we zijn: de dampkring bestaat uit gassen, maar bij zonsopgang en zonsondergang licht hij op, en dan merk je hoe flinterdun die schil is.»
HUMO Begin jaren 2000 zei u in Humo dat u van op 330 kilometer hoogte goed de littekens van de planeet kon zien.
FRIMOUT «Het gat in de ozonlaag kun je niet zien, alleen meten, maar de watervervuiling kun je zien op plaatsen waar rivieren in zee stromen. In de Oeral zagen we grijze sneeuw, het gevolg van de erg vervuilende Russische industrie.»
HUMO Bent u met een andere mindset teruggekeerd?
FRIMOUT «Ja, vooral doordat ik had gezien hoe dun de atmosfeer is. Dat had indruk gemaakt, ik voelde me… kwetsbaar.»
HUMO Bent u ook milieubewuster gaan leven?
FRIMOUT «Nee, dat deed je in die tijd nog niet. En als individu kun je sowieso weinig verschil maken.»
HUMO Door vaak naar buiten te kijken leerde u wel relativeren, las ik.
FRIMOUT «Toen wij opstegen, stond de Balkan in vuur en vlam. Je ziet vanuit de ruimte natuurlijk geen grenzen, maar op 300 kilometer kun je de Balkan heel duidelijk herkennen. Wij wisten dat er zwaar werd gevochten, maar we zagen er niets van. ‘Waarom toch?’ vroegen we ons elke keer af. Als je in anderhalf uur rond de aarde bent, ga je vanzelf relativeren: het is maar een kleine bol.»
HUMO U bent 77. John Glenn zei in zijn allerlaatste interview dat ruimtereizen hetzelfde doet met je lichaam als ouder worden, maar dan sneller.
FRIMOUT «Dat klopt: wij zijn niet gemaakt om in gewichtloosheid te leven. Als je in de ruimte reist, takelt je lichaam af. Je spierweefsel breekt af, bijvoorbeeld, maar dat kun je met sport snel weer opbouwen. Twee processen zijn onomkeerbaar: botontkalking en DNA-schade door ruimtestraling. Dat lijkt op ouder worden. Maar goed: ik ben niet lang genoeg in de ruimte geweest om er veel last van te ondervinden.»
HUMO Bent u minder bang van de dood sinds u in de ruimte bent geweest?
FRIMOUT (verrast) «Dat is niet veranderd: ik wist dat er gevaren waren, ik aanvaardde het.»
HUMO Ik bedoelde het anders. De Italiaanse astronaute Samantha Cristoforetti voelde fundamentele nederigheid toen ze de geologische krachten zag die de aarde hadden gevormd. Als je beseft hoe klein de mens is, zou dat tot onthechting kunnen leiden.
FRIMOUT «Je wordt inderdaad met de neus op de feiten gedrukt: het bestaan is nietig. Maar ik voelde dat vooral als ik de blik omhoog richtte, naar de sterren en het heelal. Op aarde meten we in meters, daarboven in lichtjaren. Wat stelt de mens met zijn gemiddelde lengte van 1,7 meter dan voor? Maar heeft dat besef mijn omgang met de dood veranderd? (Denkt na) Ik weet dat er ooit een einde aan komt en ik wil zo lang mogelijk voortdoen, maar bang ben ik niet: ik kan alleen maar proberen om zo lang mogelijk gezond te blijven. Het belangrijkste is dat ik een droom had, en dat ik die heb kunnen verwezenlijken.»
Arie Baisch
[…]check below, are some totally unrelated web-sites to ours, on the other hand, they are most trustworthy sources that we use[…]