‘Oud genoeg om dood te gaan’: Humo sprak met antiwellnessgoeroe Barbara Ehrenreich
‘Berucht zijn de stoomsets voor de vagina, die met infraroodlicht en stoom van de bijvoetplant je vagina grondig reinigen. Hoeveel gekker kan het nog worden?’
Ehrenreich is een grande dame van de Amerikaanse journalistiek. Ze publiceerde columns en artikelen in alle grote Amerikaanse kranten en magazines en schreef een twintigtal boeken over politieke en sociale thema’s. In 2001 verwierf ze grote roem met ‘Nickel and Dimed’, een boek waarvoor ze drie maanden undercover aan de slag ging als serveerster, schoonmaakster en bejaardenhelpster om te ervaren hoe het is om in Amerika op een minimumloon te moeten overleven. Kort na het verschijnen van dat boek kreeg ze borstkanker, waarop ze ‘Smile or Die’ schreef, waarin ze korte metten maakte met ‘positief denken’ als oplossing voor alle problemen. Daarnaast toonde ze zich een onvermoeibare activiste voor gelijke rechten, doceerde ze aan diverse universiteiten en was ze in de jaren 80 en 90 één van de prominente figuren binnen de grootste vereniging van socialisten in Amerika.
En nu is er dus ‘Oud genoeg om dood te gaan’, een alweer provocerend, bij momenten zeer scherp, grappig en tot nadenken stemmend betoog.
Barbara Ehrenreich «Ik heb dit boek geschreven omdat ik plots merkte dat mensen in mijn omgeving – medioren en senioren uit de hogere middenklasse – alleen nog bezig waren met hoe ze hun leven zo lang mogelijk konden rekken. Ze leken alleen nog geïnteresseerd in wat ze aten of het aantal uren dat ze gingen wandelen of joggen. Ze liepen ook van de ene naar de andere preventieve screening die hen door een dokter was aangepraat. Dat vond ik vreemd, omdat het mensen waren die hun hele leven politiek of sociaal geëngageerd waren geweest, of in artistieke kringen hadden vertoefd. Verstandige mensen dus, maar plots konden ze alleen nog praten over de score op hun stappenteller of de uitslag van deze of gene test. Ik begreep niet wat er aan de hand was. Er waren zelfs vrienden die me berispten, omdat ik nog altijd boter op mijn boterham smeerde of een glas wijn dronk. Het begon echt vervelend te worden.
»Daarom besloot ik de screenings, die dokters je aanbevelen als je een bepaalde leeftijd hebt bereikt, eens nader te bekijken. En ik merkte dat ze misschien toch niet de moeite waard zijn. Daarin sta ik trouwens niet alleen: steeds meer dokters beginnen zich vragen te stellen over het nut ervan. Sommigen voeren bepaalde tests zelfs niet meer uit. Anderen nog wel, maar vreemd genoeg omdat patiënten er zélf om vragen.
»Googel gewoon eens de naam van een test, bijvoorbeeld de PSA-test voor prostaatkanker, en voeg er dan het woordje ‘onenigheid’ aan toe. Je zal snel merken dat de test, die vroeger als zeer gewoon werd beschouwd, nu wordt gecontesteerd door dokters.»
HUMO Het nut van die tests is volgens u niet alleen twijfelachtig, u noemt ze ook ‘onnodig traumatiserend’.
Ehrenreich «Geen enkele vrouw zal je vertellen dat ze voor haar plezier haar borsten tussen twee platen laat pletten voor een mammografie. Bovendien word je zo blootgesteld aan ioniserende straling, waarvan we tegenwoordig weten dat het juist borstkanker veroorzaakt.
»Nog erger is het jaarlijkse gynaecologische onderzoek, dat vele vrouwen als traumatiserend ervaren omdat het een schending is van hun privacy. Volgens een rapport uit 2014 van het Amerikaanse College van Artsen hebben de meeste gynaecologische controles geen enkele meerwaarde voor gezonde volwassen vrouwen en zijn ze het ongemak, de angst en de pijn niet waard.
‘Al die preventieve tests leveren dokters en farmabedrijven een hoop geld op, maar ook de patiënt gaat niet vrijuit: vaak vraagt die er zelf om’
»Het is eigenlijk ongelooflijk wat mensen zich allemaal laten welgevallen in een dokterskabinet. Vanaf mijn 50ste begonnen mijn artsen me een inwendig darmonderzoek aan te praten. Ik mag er niet aan denken! Zo’n camera die ze rectaal inbrengen om wat in je darmen rond te neuzen: dat lijkt bijna op een verkrachting. Ik heb het zo lang uitgesteld dat het nu niet meer hoeft: darmkanker ontwikkelt zo traag dat, mocht er nu een kwaadaardige poliep opduiken, de kans zeer groot is dat ik eerder aan iets anders zal overlijden. Een hele geruststelling (lacht).»
HUMO Daarnaast is er nog het risico op vals positieve uitslagen, waardoor mensen vaak wekenlang in grote onzekerheid leven.
Ehrenreich «Ik heb het zelf ook meegemaakt. Nadat ik borstkanker had gehad, liet ik me jaarlijks plichtsgetrouw screenen. Maar een jaar of tien later had ik wat ze noemen een ‘slecht mammogram.’ Ik stond doodsangsten uit, want ik dacht dat de borstkanker was teruggekeerd. Tot overmaat van ramp was mijn dokter net op vakantie en kon ik hem niet bereiken. Ik beleefde bange weken, tot een MRI-scan aantoonde dat het om een vals positieve uitslag ging. Voor mij was dat voldoende om te zeggen: ‘Ik heb er genoeg van.’ Ik ben sindsdien niet meer op controle geweest. Ik moet er wel aan toevoegen dat ik mijn scans eerst nog eens grondig door een oncoloog heb laten bekijken. En die gaf me gelijk.
»Vooral schildklierkanker is gevoelig voor overdiagnose. Ironisch genoeg ligt dat aan de detectieapparatuur die steeds gesofisticeerder wordt en meer kan opsporen. Men schat dat het merendeel van de schildklierkankeroperaties die van 2000 tot 2010 bij Westerse vrouwen werden uitgevoerd bij nader inzien onnodig was. Zo’n operatie is niet onschuldig: het betekent dat je voor de rest van je leven schildklierhormonen moet slikken. Hormonen die niet bij iedereen even goed werken: je kunt er depressief van worden.»
HUMO Waarom gebeuren er nog zoveel screenings als ze zo weinig nut hebben?
Ehrenreich «Dat heeft alles te maken met de Amerikaanse gezondheidszorg, die veel slechter is dan die van de meeste Europese landen. En zelfs dan die van veel landen in de Caraïben, vrees ik (lacht). Omdat onze gezondheidszorg geprivatiseerd is, wordt ze maar door één ding gedreven: winst. Mensen die ouder dan 55 zijn, blijken een heel interessante doelgroep, omdat ze Medicare hebben, de ziekteverzekering van de overheid. Wat doe je als arts, ziekenhuis of farmabedrijf als mensen in feite gezond zijn? Je onderwerpt ze aan allerlei onderzoeken die altijd wel íéts abnormaals detecteren als je ze maar vaak genoeg herhaalt. Waarna een nieuwe reeks onderzoeken en tests kan volgen. En zo blijft de molen draaien en de kassa rinkelen.
»Op een bepaald moment begon mijn dokter aan te dringen op een botscan. Hij overtuigde mij met: ‘Je riskeert een heupbreuk en een verhuis naar het verzorgingstehuis als je met osteoporose blijkt rond te lopen.’ Dat was gelukkig niet de uitslag van de scan: ik bleek wel osteopenie of botverzwakking te hebben. Geen ramp, en uiteraard bestond er ook een medicijn voor. Maar wat leerde verder onderzoek mij? Zulke botscans worden zwaar gepromoot door de producent van dat medicijn. Nóg straffer is dat het medicijn juist breuken en botontkalking blijkt te veroorzaken. Dat perverse systeem bestaat trouwens niet alleen in Amerika. Ik weet niet hoe het in België zit, maar je ziet die trend in steeds meer landen.»
HUMO Waarom stelt men zich niet meer vragen bij die dure en vaak overbodige tests?
Ehrenreich «Het levert dokters en farmabedrijven een hoop geld op, maar de patiënt zelf gaat ook niet vrijuit: vaak vraagt die zelf om zulke tests.
»Ik sprak gisteren nog met een goeie vriend. Hij vertelde me trots dat zijn cholesterolspiegel goed stond. Hij vertelde het alsof hij op school een goed cijfer had gekregen! We hechten te veel waarde aan die onderzoeken. Het zijn een soort certificaten van goed gedrag. ‘Ik doe het goed als mens, want mijn cholesterol staat niet te hoog. Hoera!’ En hoe vaker we dat te horen krijgen, hoe meer we bevestigd worden in ons goed gedrag.
»Daar doe ik dus niet aan mee, ik weiger mijn leven te laten medicaliseren. Voor mij geen screenings, controles en uitstrijkjes meer. En dus ook niet meer de pijn, het ongemak en de verveling in allerlei duffe wachtkamers. Ik ga natuurlijk wel nog naar de dokter als ik ziek ben, maar ik ga niet meer zitten zoeken naar problemen die er niet zijn of waar ik geen last van heb. En als ik zin heb om iets lekkers te eten, doe ik dat ook (lacht).»
HUMO Al die preventieve onderzoeken kosten bovendien een bom geld. Zouden we dat niet nuttiger kunnen besteden?
Ehrenreich «De kosten van medische routine-onderzoeken werden in 2015 geschat op 10 miljard dollar per jaar. Wat ik vooral storend vind, is dat dat geld vooral naar ouderen gaat, terwijl er onnodig jonge mensen sterven. Uit recent onderzoek blijkt dat er een stijging is van het aantal vrouwen dat in het kraambed sterft. Wij zijn het enige beschaafde land waar dat het geval is. Het gaat vooral om zwarte vrouwen, omdat ze niet de nodige medische zorgen krijgen. En ondertussen worden er miljarden verspild aan allerlei dubieuze screenings.»
De fitnessrage
HUMO U gaat ook dieper in op het ontstaan van de fitnessrage. Waarom zijn we geobsedeerd geraakt door een gezond lichaam?
Ehrenreich «Volgens sommigen was het gewoon een kwestie van vraag en aanbod. Ondernemers hadden snel door dat je met een minimum aan investeringen een fitnessclub kon starten, zodat ze als paddenstoelen uit de grond rezen. Als je tot de middenklasse behoorde, móést je op den duur wel gaan fitnessen, anders hoorde je er niet meer bij.
»Interessant is ook de theorie van Christopher Lasch die in zijn boek ‘The Culture of Narcissism’ uit 1979 stelde dat de fitnesscultuur ontstond door het toenemende narcisme in de samenleving. Hij zag dat veel mensen die in de jaren 60 politiek actief waren geweest tot hun grote teleurstelling hadden gemerkt dat ze de wereld niet konden veranderen. Ze keerden zich daarom af van de samenleving om zich op zichzelf te richten. Als ze de samenleving niet konden verbeteren, dan konden ze dat wél met hun lichaam en geest. Het is ook in die periode dat er massa’s zelfhulpboeken begonnen te verschijnen.
»Ik vind het niet zo’n gekke theorie. Want ik heb soms óók dat gevoel. Ik kan op dit moment niks doen aan Donald Trump, maar als ik naar de fitness ga, kan ik wel werken aan mijn quadriceps en toch wat vooruitgang zien.»
HUMO U ziet ook een verband met de groeiende onzekerheid op de arbeidsmarkt in Amerika.
Ehrenreich «Vroeger was je zeker van je baantje tot aan je pensioen. Gewoon 40 jaar werken en daarna kreeg je je gouden horloge. Vanaf de jaren 70 viel die zekerheid weg en kon je in de loop van je leven verschillende keren ontslagen worden. Mensen kregen het idee dat ze de controle over hun eigen carrière, over hun eigen lot verloren. Maar de fitnessclub, waar je jezelf bepaalde streefdoelen kon opleggen die je met de nodige inspanningen kon halen, werd een plek waar je wél nog grip had op je leven.
‘Je mag diëten en fitnessen zoveel je wil, op élk moment kunnen je eigen cellen zich tegen je keren en een fatale tumor veroorzaken’
»Voor vrouwen had het ook een politiek tintje. Vrouwen was in een door mannen gedomineerde samenleving altijd geleerd om af te vallen en te diëten, kortom, om zo zwak en klein mogelijk te zijn. Daartegenin gaan, en werken aan je eigen kracht, was bijna een feministische daad van verzet.»
HUMO Ondertussen is de bedrijfswereld ook al op de hele gezondheidsrage gesprongen.
Ehrenreich «En meestal voorspelt dat weinig goeds (lacht). In Amerika zijn er veel bedrijven die hun werknemers verplichten om aan wellnessprogramma’s deel te nemen. Niet omdat ze inzitten met de gezondheid van hun personeel, maar omdat ze denken zo de kosten voor de ziekteverzekering te kunnen drukken.
»Eigenlijk zijn het opdringerige bewakingsprogramma’s om het personeel te controleren. Gewicht is één van de dingen die ze graag monitoren. Als je het niet onder een bepaalde drempel krijgt, kun je in de problemen komen. Ze willen er bij leidinggevenden ook mee nagaan wat voor mens je bent. Ben je gedisciplineerd? Als je niet in staat bent om je vetpercentage onder controle te houden, ben je dan wel geschikt om baas te spelen over anderen?
»Ironisch genoeg kan zo’n gezondheidsprogramma zelf tot stress leiden, want als je bepaalde targets niet haalt, kun je als werknemer gedwongen worden een hogere ziektenkostenpremie te betalen.»
HUMO Wellness is vooral iets voor de rijken. U omschrijft het zelfs als een statussymbool.
Ehrenreich «De Verenigde Staten zijn een klassenmaatschappij. De laatste vijf jaar is de kloof tussen arm en rijk nog spectaculair toegenomen. De rijkste 1 procent van de Amerikanen bezit nu 35 procent van ’s lands nettowaarde. De kloof tussen arm en rijk is zo groot geworden dat een term als ‘gezond’ niet langer volstaat. ‘Gezond’ betekent slechts ‘vrij van ziekte’, en dat is niet meer genoeg om de biologische en geestelijke staat waarnaar zij streven te omschrijven. Het is vervangen door ‘wellness’, een veel vager en dus op talloze manieren in te vullen begrip. In wezen is het een luxeproduct voor de rijken. Als je je sociale status wil verhogen, moet je in yogabroek over straat lopen, met een yogamat onder de arm en een fles met een groen sapje in de hand. Dan toon je dat je mee bent met de trend en niet tot het gewone volk behoort. Een voordeel van wellness als statussymbool is ook dat het minder jaloezie bij de gewone man opwekt dan dure juwelen of bontjassen.
‘Slechts 60 procent van alle kankers kunnen we toeschrijven aan straling of kankerverwekkende stoffen’
»Het is inmiddels een industrie waarin gigantisch veel geld omgaat en waar ook de celebrities al op gesprongen zijn. De bekendste in de business is Gwyneth Paltrow, die met haar lifestylemerk Goop echt de waanzinnigste dingen aanbiedt. Zoals allerlei diëten met exotische en dure substanties, zoals poeder van gemalen parels. Ook berucht zijn de stoomsets voor de vagina, die met infraroodlicht en stoom van de bijvoetplant je vagina grondig reinigen. Hoeveel gekker kan het nog worden? Gynaecologen hebben al gewaarschuwd dat het geen goed idee is om op zo’n ding neer te hurken. Maar veel mensen tellen er nog altijd een hoop centen voor neer. Alles om hun sociale status te onderstrepen. En om te laten zien hoe graag ze zichzelf zien. Want daar draait het natuurlijk ook om.»
HUMO Wellness kost niet alleen bergen geld, het idee waarop het is gebaseerd, klopt volgens u ook niet.
Ehrenreich «Wellness lijkt gebaseerd op het filosofische idee dat lichaam en geest een harmonieus geheel vormen en dat alles perfect samenwerkt als je maar genoeg uren mindful bent, de juiste exotische bessen en zaden eet, en voldoende mediteert en ontspant in wellnessoorden. Zo kun je van jezelf een beter en completer iemand maken. Quatsch, natuurlijk. In werkelijkheid worden veel ziekten net door onszelf, door onze eigen cellen veroorzaakt. Ons lichaam keert zich soms tegen onszelf. Slechts 60 procent van alle kankers kunnen we toeschrijven aan straling of kankerverwekkende stoffen. Borst-, darm- en prostaatkanker kunnen we nog altijd niet op die manier verklaren. Het enige wat we weten, is dat cellen in die organen zich plots beginnen te delen, met het ontstaan van mogelijk fatale tumoren als gevolg. In plaats van als een harmonieus geheel moeten we ons lichaam eerder zien als een slagveld waarbij cellen en weefsels voortdurend in strijd zijn met elkaar.»
HUMO Bij die oorlogen blijkt één type cel opvallend vaak betrokken: de macrofaag.
Ehrenreich «Macrofagen zijn witte bloedcellen die in het ruggenmerg worden aangemaakt. Ze vormen de frontlinie van onze verdediging. Als een bacterie door de buitenste lagen van het lichaam dringt en in de bloedbaan raakt, snellen de macrofagen ernaartoe om haar te verslinden. Ze ruimen ook beschadigde of dode cellen op, letterlijk door ze op te eten. Wegens dat nuttige en gewaardeerde werk werden ze lang als helden, de good guys gezien.
»Maar sinds een jaar of twintig weten we dat macrofagen ook minder goeie dingen doen. Ze helpen tumorcellen groeien en uitzaaien. Dat blijkt onder andere het geval bij borst-, long-, bot- en maagkanker. En daar houdt het helaas niet op. De ziektes waar we op latere leeftijd last van krijgen – aderverkalking, artritis, alzheimer, diabetes en osteoporose – worden veroorzaakt door ontstekingen door een opeenhoping van immuuncellen, vooral macrofagen, die kennelijk doelgericht het eigen lichaam aanvallen. Waarom zouden ze dat doen? Het slaat nergens op. Het is ook niet goed voor de macrofagen zelf. Als ze een kanker helpen uitzaaien waardoor hun gastheer, de mens dus, sterft, betekent dat ook hun eigen einde.»
HUMO Macrofagen lijken soms zozeer op eigen initiatief te handelen dat sommige biologen ze een soort vrije wil toeschrijven.
Ehrenreich «Macrofagen reizen door het hele lichaam. Dat betekent ook dat ze moeten beslissen waar ze naartoe gaan en wát ze juist zullen aanvallen. Ik zal je de gedetailleerde uitleg besparen, maar vaak zijn die beslissingen niet te verklaren door chemische of andere factoren en lijkt het alsof ze een soort handelingsbekwaamheid bezitten. En van de beslissingen die ze nemen, hangt ons leven dus af.»
HUMO Het werpt ook een nieuwe blik op ouder worden, wat nog vaak wordt gezien als een soort slijtage van de cellen.
Ehrenreich «Klopt. Je mag het lichaam niet zien als een soort machine waar sleet op komt en die uiteindelijk stuk gaat. Het is complexer dan dat. De moleculen in cellen worden bijvoorbeeld voortdurend vernietigd en vernieuwd. Als je ouder wordt, gebeuren daarbij steeds meer fouten, waardoor de cel beschadigd raakt en hongerige macrofagen aantrekt. Met soms kwalijke gevolgen.
»En zo zijn er maar weinig ziektebeelden waar géén macrofagen bij betrokken zijn. Ook bepaalde hartklachten worden veroorzaakt door macrofagen, zoals wanneer ze zich opstapelen in de kransslagaders. Macrofagen kunnen een plaque vormen die de kransslagaders verstopt. Zo kun je een hartaanval of een beroerte krijgen.»
Eeuwig leven
HUMO Wat moeten we vooral onthouden uit uw boek? Dat fitnessen en diëten geen zin heeft omdat we toch geen vat hebben op wat onze cellen uitvreten?
Ehrenreich «Als je je graag uitleeft in de fitness, moet je dat vooral doen. Maar doe het niet met de illusie dat elke kilometer op de loopband je 10 minuten langer zal laten leven. Zo werkt het helaas niet.
»Versta me niet verkeerd: ik heb niks tegen fitness, ik doe het zélf graag. Maar ik zie er ook mensen met frisse tegenzin op de loopband staan, omdat ze denken dat het móét. Nou, dan blijf je er beter weg.
»Ik wil heus geen fatalistische boodschap brengen. Ik wil alleen duidelijk maken dat er veel dingen zijn waarover we geen enkele controle hebben. Wíj zijn niet de enigen die ons lot bepalen. Het lichaam is géén geoliede machine, maar een strijdtoneel van cellen en weefsels waar we geen enkele vat op hebben. We kunnen gezond eten en fitnessen zoveel we willen, maar ieder moment kan ergens in je lichaam een macrofaag een tumor helpen om uit te zaaien. Enige nederigheid is daarom op zijn plaats. We moeten accepteren dat we niet de baas zijn over onszelf. Wat al die goeroes ook mogen beweren.»
HUMO Steeds meer wetenschappers zijn ervan overtuigd dat we in de toekomst alsmaar langer zullen leven.
Ehrenreich «Vooral in Silicon Valley lijkt men erdoor geobsedeerd. Wel, ik ben zeer benieuwd hoe lang sommige van die techmiljardairs zullen leven. Bij Google zijn ze er vast van overtuigd dat ze de dood ooit zullen ‘genezen’. Eén ding is zeker: ik zal waarschijnlijk zélf niet meer lang genoeg leven om te weten hoe lang ze het uiteindelijk zullen rekken (lacht). Het is de ultieme luxe-investering, hè. Silicon Valley pompt gigantische bedragen in bedrijven die proberen uit te vissen hoe ze het leven kunnen verlengen. Maar dat geld zouden ze evengoed kunnen investeren in medische zorg voor zwangere zwarte vrouwen.
‘De manier om zonder angst te sterven, is jezelf ontdoen van je ego en je zelfbesef’
»Momenteel verwachten ze erg veel van de nanotechnologie. Het idee is minuscule robotjes in je bloedbaan los te laten die overal in je lichaam schade kunnen repareren. De hoop is oud genoeg te worden tot die technologie op punt staat, en dankzij die nanobots weer in leven te kunnen blijven tot de volgende grote doorbraak. Nu, ik zou er niet meteen mijn geld op inzetten (lacht).»
HUMO De kern van uw betoog is dat onze dood in grote mate mee bepaald wordt door onderdelen van onszelf, zoals slechte cellen met een eigen willetje. Is dat geen verontrustende gedachte?
Ehrenreich «Ach, misschien is het ook wel een opluchting. Ik ben 76 jaar. Ik weet dat ik cultureel gesproken ‘oud genoeg ben om te sterven.’ Als ik nu dood val, zou er geen onderzoek volgen naar de mogelijke doodsoorzaak. Als iemand van mijn leeftijd sterft, is dat geen tragedie. De mensen die ik liefheb, zullen het zonder mij ook wel redden. En om het cru te stellen: het is dan ook mijn probleem niet meer.»
HUMO U hebt er geen problemen mee, maar voor velen is de dood nog altijd een taboe. Er wordt liefst niet over gesproken.
Ehrenreich «Heel vreemd vind ik dat. Ik had onlangs nog een grappige conversatie met mijn oogarts. Hij zei dat ik over een paar jaar waarschijnlijk een cataractoperatie moet ondergaan. Waarop ik zei: ‘Met een beetje geluk ben ik over een paar jaar dood.’ Hij was gechoqueerd door die uitspraak: ‘Jij gaat heus niet sterven!’ Waarop ik repliceerde dat ik wél ging sterven, en hij trouwens ook. En toen werd hij echt kwaad. Heel raar. Waarom kunnen wij niet op een normale manier met elkaar praten over iets dat ons allemaal te wachten staat?»
HUMO Omdat de meeste mensen bang zijn van de dood.
Ehrenreich «Ik heb het er weleens met vrienden over gehad, en de meesten lijken niet zozeer bang voor de dood als wel voor het lijden dat ermee gepaard kan gaan. Dat lijkt me simpel op te lossen door voor de korte pijn te kiezen en je leven niet met allerlei onnodige medische procedures een paar dagen of uren te rekken. Er zijn ook genoeg middelen die je levenseinde rustig en pijnloos kunnen laten verlopen. Voor lijden hoef je dus niet bang te zijn.
»Ik denk dat de angst voor de dood vooral met ons zelfbesef te maken heeft. Als je ervan uitgaat dat de wereld rond jóú draait, houdt de wereld op te bestaan als jij er niet meer bent. Dat is een moeilijke gedachte. Sinds een jaar of tien wordt er boeiend onderzoek gevoerd naar de behandeling van depressie en angststoornissen, waarbij ze psychedelische drugs geven aan terminale patiënten. Het lijkt crazy, maar het gaat om ernstig onderzoek aan befaamde instituten als de Johns Hopkins University. Mensen die nog maar een paar maanden te leven hebben, meestal kankerpatiënten, krijgen in een gecontroleerde en rustgevende omgeving een dosis psilocybine, het hallucinogene bestanddeel van paddo’s, waarna ze onder dokterstoezicht een paar uurtjes liggen te trippen. De resultaten zijn opmerkelijk. Mensen die eerst nog angst voor de dood hadden, zijn die op slag kwijt. Het effect bleek in sommige gevallen zelfs maanden te duren.
»Uit scans bleek dat de drugs het deel van de hersenen uitschakelen dat instaat voor ons zelfbesef. Nog opmerkelijker: hoe sterker je dat deel van de hersenen onderdrukt, hoe meer de patiënten het gevoel kregen dat hun ego oploste en ze, in een soort mystieke ervaring, volledig één werden met het universum. Hun angst en depressie verdwenen als sneeuw voor de zon. Dat lijkt dus de manier om zonder angst te sterven: jezelf ontdoen van je ego en je zelfbesef.»
HUMO Maar u lukt het ook wel zonder psilocybine?
Ehrenreich «Ik heb geen last van het idee dat ik een uniek persoon ben die niet kan worden vervangen in het universum. Ik weet dat ik maar één klein en vergankelijk radertje ben in een lange traditie van mensen die zich voor dezelfde doelen hebben ingezet. Mijn dood is maar een voetnoot. Andere mensen zullen het werk voortzetten. Ik zal het uiteraard jammer vinden dat ik niet meer tijd met mijn dierbaren zal kunnen doorbrengen en ik had graag geweten hoe de wetenschap in bepaalde vakgebieden zal evolueren, maar verder heb ik er vrede mee. De wereld zal het zonder mij ook wel redden. Zoals hij jaarlijks ook blijft doordraaien na de dood van 55 miljoen ‘unieke’ mensen.»
HUMO U hebt voor dit boek uw oude vakgebied weer opgezocht. Hebt u er nooit spijt van gehad dat u nooit voor een wetenschappelijke carrière hebt gekozen?
Ehrenreich «Nee, ik was ook niet zo goed in laboratoriumwerk, vrees ik. Ik was veel te slordig en ongeduldig (lacht). Maar ik heb mijn doctoraat behaald, ik heb veel geleerd en voor dit boek is het mij goed van pas gekomen.»
HUMO Hebt u ook een exemplaar van uw boek bezorgd aan uw druk diëtende en joggende vrienden?
Ehrenreich «Ja, hoor. En de meeste reacties waren zeer positief. Ze namen het allemaal verrassend goed op (lacht).»
Barbara Ehrenreich, ‘Oud genoeg om dood te gaan’, Atlas Contact
