Heethoofden en digimeiden: hoe pornoverslaving jonge mannen depressief maakt
‘Jongens van 16 gaan niet meer achter meisjes aan: seks op het internet windt hen meer op’
De Playboy of Hustler onder de matras, wie had ooit gedacht dat dat bijna romantisch zou klinken? En toch: video’s binnensmokkelen of zelfs wachten tot een pornofilm is gedownload, lijkt idyllisch nu op websites als Xvideos, Hamster of Bonga Cams porno in de waanzinnigste variëteiten met één klik op je scherm verschijnt.
Gary Wilson «Mijn vrouw heeft een internetforum over seksuele relaties, en in 2010 werd ze overspoeld met vragen van mannen met seksuele problemen. Ze masturbeerden dagelijks terwijl ze naar porno keken. Ze merkten dat ze steeds moeilijker klaarkwamen bij hun vrouw of hun vriendin. Ze raakten niet meer opgewonden van vrouwen van vlees en bloed en kregen soms zelfs nog nauwelijks een erectie. Ze waren doodsbang dat dat nooit meer goed zou komen.»
HUMO Eén van hen vertelde zelfs dat vrijen met zijn vrouw kunstmatig aanvoelde. Dat is de wereld op zijn kop.
Wilson «Masturberen bij porno is voor hen the real thing. Ze beginnen ook naar vormen van porno te kijken die eigenlijk niet stroken met hun normen en waarden. ‘Voor ik naar internetporno begon te kijken, was ik helemaal niet geïnteresseerd in extreme seks,’ vertelde iemand. ‘Maar nu hou ik van dingen die ik vroeger afkeurde.’ Met die verlangens kunnen ze ook niet bij hun vrouw terecht. Veel van die mannen besluiten een punt te zetten achter hun relatie en raken geïsoleerd.
»Maar het meest verontrustend vond ik de berichten van scholieren die vertelden dat ze al sinds hun 12de naar porno keken en op hun 16de wel seksuele ervaringen met meisjes hadden gehad, maar dat ze daar niet meer naar op zoek gingen omdat het zo teleurstellend was. Volgens een recent Amerikaans onderzoek zijn jongens van 18 jaar zo’n 10 procent minder seksueel actief dan tien jaar geleden.»
HUMO Jongens kijken op steeds jongere leeftijd naar porno?
Wilson «Ja. In een onderzoek uit 2008 keek 14 procent van de jongens jonger dan 13 jaar naar porno. In 2011 was dat al 47 procent en uit een Australisch onderzoek bleek vorig jaar dat het al 69 procent zou zijn.»
HUMO De Noorse artsen Nina Brochmann en Ellen Stokken Dahl stelden in hun boek ‘Het wonder daaronder’ dat je van porno ook veel kunt leren.
Wilson «Dat zal wel, maar het probleem is dat je er verslaafd aan kunt raken. Het loopt uit de hand als je er niet van kunt wegblijven en het je seksleven en je relatie om zeep helpt, en soms zelfs je sociale leven. Er is in Amerika niet voor niets een heel actieve beweging van mannen die van de porno af willen. No Fap heet die – to fap is slang voor masturberen.»
‘Volgens een Australisch onderzoek zou 69 procent van de jongens jonger dan 13 jaar op het internet naar porno kijken.’
HUMO Porno hackt je brein, zeggen ze. U beaamt dat: onze hersenen veranderen door porno. Daarom zoeken pornokijkers steeds heftiger materiaal, dat nu voor het rapen ligt.
Wilson «Ja. Heb je ooit van het Coolidge-effect gehoord? Als je een mannelijke rat in een kooi zet met een vruchtbaar vrouwtje, zullen ze al snel aan het copuleren slaan. Maar na een tijdje wil het mannetje niet meer, zelfs niet als het vrouwtje aandringt. Zodra je dat vervangt door een nieuw vrouwtje, komt het mannetje weer tot leven.»
HUMO Maar een man is niet alleen maar een dier, mag ik hopen?
Wilson «Een mens zit complexer in elkaar, maar vers vlees zal op seksueel gebied altijd prikkelen.»
HUMO En aan die prikkel kun je verslaafd raken?
Wilson «Ja. Het verlangen naar seks wordt uitgelokt door dopamine. Die stof prikkelt de kern van een primitief gedeelte van de hersenen, het zogenaamde beloningscircuit. Dat gebied is er verantwoordelijk voor dat je verlangen en genot voelt, én dat je verslaafd raakt.»
HUMO Dus iedereen kan verslaafd raken aan seks?
Wilson «In principe wel. In eerste instantie zorgt dopamine ervoor dat je handelt in het belang van je genen – evolutionair gezien, dan. Hoe meer dopamine er bij een bepaalde prikkel vrijkomt, des te sterker je verlangen naar die prikkel wordt. De stof legt namelijk verbindingen in de hersenen aan, waardoor je je dat prettige gevoel goed herinnert. Verrassend of niet, seksuele ervaringen en orgasmes zorgen voor de grootste natuurlijke dopamineboosts die je beloningssysteem kan krijgen.»
HUMO Vandaar onze drang om ons te vermenigvuldigen. Maar daarom zijn we nog niet verslaafd aan seks.
Wilson «Klopt. Een verslaving ontstaat door overstimulatie van ons beloningssysteem. Dopamine zorgt voor ons gevoel van verlangen, het drijft ons vooruit, doet ons zoeken. Als je je genotssysteem chronisch overstimuleert, slaat je dopaminefabriek op hol, waardoor je verlangen groter en groter wordt. Maar de beloning die erop volgt, is niet meer in verhouding. Daardoor blijft je brein om nieuwe prikkels schreeuwen. En internetsites doen niets anders dan die geven: nieuwe vrouwen, nieuwe seksuele daden… De populairste sites spelen in op die zoektocht naar nieuw materiaal. Iedere website biedt tientallen verschillende genres aan waaruit je kunt kiezen. Internetporno lijkt op wat wetenschappers een supernormale prikkel noemen.»
HUMO Wat doen supernormale prikkels met ons?
Wilson «Dat is iets wat de Nederlandse etholoog en Nobelprijswinnaar Nikolaas Tinbergen jaren geleden heeft ontdekt. Hij constateerde dat vogels, vlinders en andere dieren ertoe konden worden gebracht om namaakeieren en namaakpartners te verkiezen boven die van hun eigen soort. Als hij bijvoorbeeld grote gipsen eieren met mooie, felgekleurde stippen naast een vogelnest legde, deden de vrouwtjesvogels opeens alle mogelijke moeite om die uit te broeden, terwijl ze hun eigen bleke eieren in de kou lieten liggen. Supernormale prikkels zijn overdreven versies van normale prikkels. We vinden die extra aantrekkelijk omdat ze voor een grotere shot dopamine in onze hersenen zorgen.»
HUMO Je maag keert om als je je overeet. Kunnen je hersenen ook op een overdosis prikkels reageren?
Wilson «Weet je dat overconsumptie evolutionair is ingebouwd? Het is een overblijfsel uit de periode waarin het bevredigen van behoeften helemaal niet zo vanzelfsprekend was. Als je weet dat de volgende maaltijd nog dagen op zich kan laten wachten, is het juist verstandig om het signaal ‘Ik heb genoeg’ te negeren. Een overdaad aan voedsel of aan seks is dan een evolutionaire jackpot. Wanneer er geen rem op het systeem zou zitten, zou je je dood kunnen eten, bijvoorbeeld. Hersenen maken bij overconsumptie een molecuul aan dat het effect van dopamine enigszins beperkt en dus ons plezier tempert. Maar dat molecuul is niet opgewassen tegen het geweld van de supernormale stimuli die pornosites dagelijks op ons loslaten. Het enige effect is dan dat het onze ervaring afstompt en voor gewenning zorgt. In plaats van overconsumptie tegen te gaan, brengt het de meeste pornogebruikers ertoe dat ze juist méér gaan kijken. Het is een vicieuze cirkel waardoor veel mannen in een depressie belanden.»
HUMO Dat is wel het laatste wat je zou verwachten, dat je van seks een depressie kunt krijgen. Uw theorie is ook controversieel in wetenschappelijke kringen. Daar overheerst het idee dat juist de depressie die seksuele problemen veroorzaakt.
Wilson «Ja. Zij maken er een kip-of-eiprobleem van. Maar veel mannen getuigen dat hun depressie en hun seksuele problemen na verloop van tijd voorbij zijn als ze stoppen met naar porno te kijken. Het probleem is dat wetenschappelijk onderzoek twintig jaar achterloopt. Er is geen degelijk onderzoek naar wat er met hersenen gebeurt wanneer het onbeperkt toegang heeft tot superstimulerende prikkels waarmee het nooit heeft leren omgaan. De wetenschap gebruikt de noemer depressie gewoon om het stijgende aantal erectieproblemen weg te argumenteren en zo te verhullen dat ze niet goed weten waarom die cijfers zo drastisch zijn gestegen. Twintig jaar geleden klaagde ongeveer 2 procent van de mannen over hun erectie. Ondertussen is dat gestegen tot 14 of zelfs 35 procent, afhankelijk van het onderzoek dat je raadpleegt.»
HUMO Hoeveel porno is eigenlijk té veel?
Wilson «Dat is niet de kwestie. Je kunt porno niet vergelijken met alcohol. Waar het om gaat, is dat internetporno je hersenen verandert. Het enige wat je je moet afvragen is: was ik anders voor ik naar internetporno keek? Vond ik vrouwen toen nog wel opwindend?
‘Sommige mannen vertellen dat ze niet alleen geen erecties meer krijgen als ze niet meer naar porno kijken, maar ook dat hun penis kleiner wordt.’
»Het gaat meer over de aard van de prikkel – de superprikkel – dan over de frequentie. Een recent Italiaans onderzoek bij oudere adolescenten heeft aangetoond dat 16 procent van de studenten die meer dan één keer per week naar porno keken, al een verminderd libido ervoer. Bij studenten die geen pornosites bezochten, was dat 0 procent. Er hoeft zelfs geen sprake te zijn van een verslaving om een verandering in je hersenen of andere negatieve effecten te merken. De dopamine die vrijkomt als je naar porno kijkt, legt nieuwe banen aan in onze hersenen. En vooral het adolescentenbrein, dat in volle ontwikkeling is, is héél gevoelig voor leren en onthouden, zeker als het met seks te maken heeft.
»Door #MeToo heeft iedereen het nu vooral over hoe jongens de vrouw tot object reduceren onder invloed van internetporno. Maar het echte gevaar is dat die porno de hersenen leert: ‘Dit is wat mijn dopamine-aanmaak stimuleert.’ Gelukkig zijn de hersenen even kneedbaar in de andere richting, er is dus een weg terug. Maar jonge mannen doen er vaak maanden langer over om te herstellen van door porno veroorzaakte erectieproblemen dan mannen van middelbare leeftijd.»
HUMO Uw boek is een bestseller. Mannen moeten echt wanhopig zijn.
Wilson «Natuurlijk, want hun pornoverslaving heeft een grote invloed op hun liefdesleven. En we verlangen allemaal naar een veilige relatie.»
HUMO Het is niet makkelijk om af te kicken. Sommigen zullen hun computer achter slot en grendel moeten stoppen.
Wilson «Ja, want er schuilt een gevaar om de hoek, de flatline.»
HUMO Wat is dat?
Wilson «Een toestand waarin de penis nergens meer op reageert. Sommige mannen vertellen dat ze niet alleen geen erecties meer krijgen als ze niet meer naar porno kijken, maar ook dat hun penis kleiner wordt. Andere zeggen dat hij koud aanvoelt, en soms verandert hij ook van kleur. Veel mannen worden dan zo bang dat ze toch weer naar pornosites surfen om te zien of ze hun penis weer tot leven kunnen wekken, en zo komen ze in een vicieuze cirkel terecht. Het is goed om te weten dat je een flatline kunt meemaken als je stopt met naar porno te kijken, maar dat die overgaat als je volhoudt.»
HUMO De partner zal ook een handje moeten helpen.
Wilson «Ze zal geduld moeten hebben en haar man of haar vriend moeten steunen. Ze moet beseffen dat het niet aan haar ligt dat de erectie uitblijft of dat hij niet kan klaarkomen, maar dat de hersenen tijd nodig hebben om te herstellen. En dat het de moeite loont geduld te oefenen. Je weet niet hoe gelukkig mannen zijn als ze, een paar maanden nadat ze porno hebben opgegeven, weer naar een echte vrouw verlangen en hun jongeheer in het gelid zien staan in het warme bed.»
Gary Wilson, ‘Het pornobrein’, Boom Uitgevers
Valkstraat 61
2860 Sint-Katelijne-Waver
M +32(0)491621271