Aral Balkan in @demorgen
Interview. Ethisch ontwerper en digitaal activist Aral Balkan vecht voor een vrij en open internet
SIMON FRANKIE LYNEN
Een paar reuzen spelen baas over het internet. En als onze leiders dat niet willen begrijpen, dan moeten we zelf het heft in handen nemen, vindt digitaal mensenrechtenactivist Aral Balkan. ‘Noch de overheden, noch Google en Facebook zijn écht bezig met het beschermen van onze data.’
FREEK EVERS
‘OP DIT MOMENT IS ELK STUKJE VAN HET INTERNET IN HANDEN VAN EEN SPELER DIE MEER VAN JE WIL DAN WAT JE EIGENLIJK WIL GEVEN’ ARAN BALKAN THOMAS LEGREVE
De in Turkije geboren Zweed had op dit moment veel geld kunnen verdienen als programmeur in Silicon Valley. Maar Aral Balkan heeft een missie: vechten voor onze digitale rechten. Dat doet hij door over heel de wereld te spreken, zoals gisteren tijdens Ecopolis in het Kaaitheater. Ondertussen bouwt hij met zijn sociale onderneming ‘In.die’ aan een alternatief om aan de macht van Facebook en Google te ontsnappen.
Om zijn engagement te begrijpen, verwijst Balkan naar zijn jeugd. “Toen ik zeven jaar oud was, kreeg ik van mijn vader een computer. Dat was magisch, ik leerde mezelf games programmeren.” Hij wijst erop dat alles wat hij als kleine jongen aan digitale fratsen uitvrat, op die computer bleef. “Die computer had geen dubbele agenda, hij wilde niet weten wat ik precies deed om die gegevens te analyseren en er geld uit te slaan. Indien er toch zo’n programma op je computer belandde, noemden we dat mal- of spyware. Vandaag is dat hét businessmodel van elke hippe start-up uit Silicon Valley: een dienst aanbieden, mensen verleiden, hun gedrag analyseren en dat verkopen.”
Europa probeert haar burgers toch te beschermen met de Europese privacyverordening ‘General Data Protection Regulation’ die in mei 2018 definitief van kracht zal zijn?
“Hoe kun je nu nog van een onafhankelijke overheid spreken? Het systeem is corrupt. De deur van de vorige Europese commissaris voor digitale economie en samenleving, Günther Oettinger, werd het meest van al platgelopen door lobbygroepen. De grootste lobbyer was de grootste techgigant ter wereld: Google.
“Het gekke is dat we de strategie van Google al eens gezien hebben. Ze hebben goed gekeken naar het succes van de tabaksindustrie. In het begin was roken gewoon cool. Mensen waren zich niet bewust van het gevaar. Tot er vragen kwamen.
“Dat was het startsein voor de tabaksindustrie voor een gigantische lobbyactie. Ze sponsorden elk mogelijk medisch experiment om de aandacht maar af te leiden van hoe schadelijk tabak was.
“Vandaag stellen steeds meer mensen zich vragen over de macht van die coole start-ups uit Silicon Valley. En wat doen ze? Ze paaien overheden door geld te pompen in start-ups overal ter wereld, ze ondersteunen kankeronderzoeken en trekken hun portefeuille open om media te helpen innoveren. Allemaal om de aandacht af te leiden.
“Ondertussen raken we steeds meer verstrikt in wat Shoshana Zuboff, Harvard Business School professor, ‘surveillance capitalism’ noemt. De constante feedbackloop tussen de spionagetechnieken van de technologiebedrijven en de rijkdom die daaruit voortvloeit zorgt ervoor dat onze democratie en onze planeet op de afgrond afstevenen.”
U spreekt tijdens uw uiteenzettingen zelfs van slavernij.
“Noch de overheden, noch Google en Facebook zijn écht bezig met het beschermen van onze data. Voormalig Euro-commissaris Neelie Kroes pronkt met Amsterdam als het nieuwe Silicon Valley. Hilarisch. In ruil voor een belachelijke parkeerapp kreeg Google de gegevens van alle nummerplaten in Amsterdam. Wie wordt daar beter van denk je? De Amsterdammers? Of Google?
“Met al die data bouwt Google steeds straffere algoritmes waarvan niemand weet hoe ze werken. Over de machine achter die algoritmes reppen de technologiebedrijven niet. Maar die bedrijven houden wel een digitale kopij van ons bij.
“Vroeger hadden slavenhouders zeggenschap over je fysieke lichaam, maar dat is niet meer nodig. Moderne slavenhouders kennen dankzij je online doen en laten wie je bent en hoe ze jouw gegevens kunnen uitbuiten. Het businessmodel van Google en Facebook is helemaal niet gebaseerd op reclame, maar op ‘people farming’.
“Waar is de mens? Waar is de burger?”
Als die burger u hoort spreken, wordt die moedeloos. Wat kunnen we nog doen?
“Maar er is een alternatief! Tien jaar geleden bestonden die techgiganten met moeite. We kunnen dat rechtzetten. We hebben slavernij al eens overwonnen, vrouwen hebben bijna evenveel rechten als mannen.
“Ten eerste zijn initiatieven zoals de GDPR een stap in de goede richting, het toont dat er nog een aantal mensen de moed heeft om het op te nemen tegen de institutionele corruptie. Ten tweede is er maar één plek in de wereld waar we een alternatief narratief kunnen starten op wat de religie uit Silicon Valley ons opdringt, en dat is Europa. Maar dan zullen leiders op lange termijn moeten leren kijken.”
Hoe zit dat narratief eruit?
“Ik heb daarvoor de basis gelegd in het Ethical Design Manifesto. Je kunt op twee manieren aan de technologie van morgen bouwen. Ofwel blijven we hangen in wat Silicon Valley oplegt: het uitbuiten van mensen. Daar worden enkel investeerders beter van.
“Ofwel vertrekken we vanuit respect voor de mensenrechten, waarbij we opnieuw zorgen voor digitale publieke ruimte, waarin surfers kunnen communiceren en creëren zonder dat ze uitgemolken worden. Op dit moment is elk stukje van het internet in handen van een commerciële speler die meer van je wil dan wat je eigenlijk wil geven.
“Vooral op designvlak ligt daar een grote uitdaging. Want dat wil zeggen dat we vanuit de gemeenschap tools zullen moeten bouwen die qua gebruiksvriendelijkheid en design even strak zijn als die van de grote techbedrijven. Maar dat is mogelijk.”